Juśko Edmund

Publikacja stanowi próbę udokumentowania dziejów 5. Pułku Strzelców Konnych. W pierwszym rozdziale przedstawione zostały losy pułku, począwszy od jego powstania u boku Napoleona I, aż po walki armii Księstwa Warszawskiego. Strzelcy wzięli udział w walkach 1807 roku, które toczono z wojskami pruskimi i rosyjskimi. W 1809 roku 5. Pułk Strzelców Konnych brał udział w wojnie z Austrią. W trakcie tych kampanii pułk wykazał się doskonałym wyszkoleniem i wysoką odwagą osobistą żołnierzy. Chwile chwały przysporzyła 5. Pułkowi Strzelców Konnych wojna z Rosją w 1812 roku. Upadek Napoleona I to również koniec istnienia pułku. Odtworzenie Pułku nastąpiło w Królestwie Polskim powstałym w 1815 roku. Jednak dopiero 19 stycznia 1831 roku Pułk powrócił do swojej historycznej nazwy „5. Pułk Strzelców Konnych”. W okresie wojny polsko-rosyjskiej 1830-31 Pułk walczył z wojskami rosyjskimi pod Wyszkowem, Wawrem, Nową Wsią, Raciążem, Grochowem, Ostrołęką. W październiku 1831 roku 5. Pułk Strzelców Konnych opuścił tereny Królestwa Polskiego przekraczając granicę zaboru pruskiego i austriackiego. Klęska Wojsk Polskich ponownie oznaczała rozwiązanie Pułku. W trakcie walk w okresie 1918-1921 5. Pułk Strzelców Konnych został sformowany z mniejszych pododdziałów i ponownie wkroczył na drogę chwały. Okres międzywojenny to dla Pułku przede wszystkim ciągłe szkolenia i czas podnoszenia umiejętności wojskowych. W wojnie polsko-niemieckiej w 1939 roku 5. PSK działając w ramach Krakowskiej Brygady Kawalerii odznaczył się między innymi w walkach pod Woźnikami, Tarnawatką oraz Tomaszowem Lubelskim. W okresie okupacji żołnierze 5. Pułku Strzelców Konnych brali udział w konspiracji w szeregach Armii Krajowej, część znalazła się także w jednostkach liniowych Polskich Sił Zbrojnych walczących z Niemcami na froncie zachodnim.

Książka doskonale wpisuje się w cykl publikacji ukazujących pierwsze lata niepodległości Polski oraz kształtowanie się życia społeczno-oświatowego, naukowego i politycznego II Rzeczypospolitej. W odniesieniu do działalności wychowawczej w omawianym okresie, jak powszechnie wiadomo, realizowane były koncepcje wychowania narodowego, obywatelsko-państwowego i państwowo-obywatelskiego. Oceniana praca ukazuje bogactwo form organizacyjnych realizacji wymienionych ideologii wychowawczych. Wartość publikacji upatruję w podjęciu próby przywrócenia współczesnemu czytelnikowi przeszłości, która się wydarzyła i nie może ulec zmianie, ale może pozostać wciąż żywa w naszej pamięci, i jest ważna dla kształtowania świadomości narodowej współczesnego pokolenia. Autorzy – przedstawiając w niniejszej pracy wydarzenia historyczne – ukazali ich znaczenie w kształtowaniu świadomości narodowej młodzieży szkolnej i pośrednio społeczeństwa tamtych czasów. W mojej opinii słusznie Autorzy monografii wskazują, że szkoła formowała postawy patriotyczne, poczucie świadomości narodowej wykorzystując ważne wydarzenia życia codziennego w Polsce okresu międzywojennego. Drugą przesłanką decydującą o wartości książki jest ukazanie źródeł historycznych, w których zdeponowana jest pamięć o twórcach, ideach, wartościach czy instytucjach przeszłości, a w szczególności źródeł dotyczących przeszłości oświatowo-wychowawczej. Prof. dr hab. Władysława Szulakiewicz, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu