Judaizm

Drugi tom zbioru esejów nowojorskiego rabina Shaia Helda – teologa i współzałożyciela Hadar Institute w Nowym Jorku – w których komentuje on cotygodniowe czytania Tory. Held odnosi mądrość Tory do sytuacji współczesnego człowieka, zapraszając do głębokiej refleksji nad własnym życiem oraz sposobem, w jaki postrzegamy i traktujemy siebie oraz innych. Dogłębnie analizuje Talmud i midrasze, odwołuje się do wielkich pisarzy literatury światowej, a także do myślicieli innych religii, aby znaleźć odpowiedzi na fundamentalne pytania – o Boga, naturę ludzką i o to, co znaczy być osobą religijną we współczesnym świecie. Podkreśla przy tym wagę empatii w etyce żydowskiej oraz rolę boskiej miłości w żydowskiej teologii. Książka może być ważnym odkryciem także dla chrześcijan – pomaga lepiej zrozumieć wspólną przestrzeń między chrześcijaństwem i judaizmem. Prezentowane w tej książce komentarze są pełne pasji, współczucia, współodczuwania oraz ostrożnej nadziei. Zachęcają Czytelniczki i Czytelników do takiego odczytania Pisma i Tradycji, w którym Majestat Najwyższego najpełniej wyraża się w Jego bezustannej trosce o tych, których my często wolimy nie dostrzegać: społecznie wykluczonych, słabszych lub obcych. Ze słowa wstępnego dr Agnieszki Van Bergh (Fundacja LEDOR WADOR)

Nie dokonaliśmy jeszcze rozrachunku historycznego. W Niemczech, we Francji, we Włoszech pisze się jasno: tacy byliśmy, my kolaboranci, i my, którzy pomagaliśmy Żydom. A w Polsce, kiedy zaczyna się rozmawiać o antysemityzmie, to ludzie reagują jednak bardzo emocjonalnie. Trudno nam jeszcze pisać o złych kartach w historii. Wolimy je wybielać. Polski antysemityzm jest jak podziemna woda: lustro wody wydaje się niewidoczne, ukryte, ale niekiedy wybija z niego rwący prąd. Ta książka to zbiór najważniejszych artykułów i wypowiedzi Stanisława Musiała SJ (1938-2004), filozofa, znanego duszpasterza, członka Komisji Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem, poświęconych relacjom polsko-żydowskim i katolicko-żydowskim. To bezkompromisowe teksty przebijające mur milczenia wokół tych niełatwych stosunków, wśród nich najgłośniejszy, nagrodzony artykuł „Czarne jest czarne” z 1997 roku, w którym Autor apeluje do hierarchii Kościoła o reakcję w sprawie antysemickich wypowiedzi niektórych księży. Teksty te nie były jedynie słowem pisanym. Szła bowiem za nimi niezłomna postawa księdza Musiała często nieprzysparzająca mu zwolenników w środowiskach, z których wyrósł i w których był zakorzeniony. Do książki zostały dołączone poświęcone księdzu Musiałowi artykuły prof. Stanisława Krajewskiego, współprzewodniczącego Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów, oraz Janusza Poniewierskiego, honorowego członka Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów. Całość zamyka obszerny aneks z listami i oświadczeniami polskiego Episkopatu w związku z chwalebnymi rocznicami wydarzeń zmierzających do dialogu, jak i w związku z wydarzeniami mało budującymi. Atak na Nową Synagogę w Gdańska-Wrzeszczu z września 2018 roku pokazuje, że słowa księdza Musiała sprzed dwóch dekad nadal są aktualne i ciągle pozostają wyrzutem sumienia…

Ktokolwiek jednak pragnie uchwycić myśl autorów biblijnych, musi bez względu na swe przekonania starać się spojrzeć najpierw na ich dzieło nie tak, jak sam je widzi, lecz tak, jak oni na nie patrzyli. Warto tu, jak sądzę, zacytować słowa Jeana Rudhardta, historyka religii greckiej, profesora Uniwersytetu w Genewie. Powiada on, że jeśli chcemy zrozumieć cokolwiek z tej czy innej religii, to „nie ma na to innego sposobu, niż stać się uczniem tych, których chcemy zrozumieć [...]. Krótko mówiąc, trzeba w miarę możliwości zapomnieć o naszych nawykach myślowych, aby odtworzyć w sobie – tam, gdzie chodzi o religię grecką – również i grecką mentalność”. Zdanie to jest nie mniej słuszne w odniesieniu do Biblii. Studiując ją musimy zatem uczciwie próbować odtworzyć w sobie coś z mentalności biblijnej, z postawy wewnętrznej biblijnych autorów. A zasada ta dotyczy wszystkich Czytelników, zarówno niewierzących, jak i tych wierzących. (Anna Świderkówna, fragment książki) W sierpniu 2018 roku mija 10 lat od śmierci Anny Świderkówny, wybitnego filologa klasycznego, papirologa i historyka świata antycznego. Na jej książkach wychowują się kolejne pokolenia humanistów, pod jej kierunkiem odkrywają korzenie naszej cywilizacji. Nie jest możliwe zrozumienie dzisiejszego świata i jego historii bez rozumienia Biblii, tej podstawowej księgi leżącej u fundamentów kultury chrześcijańskiej. Dlatego proponujemy czytelnikowi wznowienie najbardziej znanego cyklu publikacji Anny Świderkówny – Rozmów o Biblii. Nowe wydanie zostało wzbogacone o krótki komentarz specjalistów zajmujących się daną tematyką. Rozmowy o Biblii. Narodziny judaizmu zaprowadzą nas w czasy, w których krzepły fundamenty religii żydowskiej – epokę od powrotu z wygnania babilońskiego (koniec VI w. przed Chr.) aż do końca panowania Heroda Wielkiego (4 rok przed Chr.). Autorka opowiada o powstałych wtedy księgach, z wielką erudycją ukazując je i interpretując w kontekście wydarzeń historycznych i ówczesnych uwarunkowań kulturowych

„Kiedy i jak wynaleziono Ziemię Izraela” to kontynuacja fascynującej i kontrowersyjnej książki „Kiedy i jak wynaleziono naród żydowski”, w której profesor Shlomo Sand rozwija zarysowane wcześniej wątki i daje wykład na temat historii Ziemi Izraela. Samo pojęcie „Ziemia Izraela” kryje w sobie pewną tajemnicę – za sprawą jakiej alchemii biblijna Ziemia Święta przekształciła się w nowożytną ojczyznę, z obywatelami, instytucjami politycznymi, granicami i armią służącą do ich obrony? Profesor Shlomo Sand zdekonstruował już mit wiecznego istnienia narodu żydowskiego, teraz zaś czyni to samo z legendami dławiącymi państwo Izrael, biorąc pod lupę tajemnicze, święte terytorium, ową Ziemię Obiecaną, do której Naród Wybrany ma mieć niezbywalne prawo. Czy pojęcie ojczyzny występuje już w Biblii i w Talmudzie? Czy wyznawcy religii mojżeszowej zawsze pragnęli żyć na Bliskim Wschodzie? Jak wyjaśnić fakt, że dziś większość ich potomków wcale nie ma ochoty tam mieszkać? I w końcu jak się ma sprawa z nieżydowskimi mieszkańcami tych ziem – mają prawo na niej żyć czy nie? Shlomo Sand, profesor historii na uniwersytecie w Tel Awiwie, urodził się w Linzu (Austria) w 1946 roku. Zajmuje się przede wszystkim historią idei oraz rolą myśli narodowej w budowie państw. W Polsce ukazały się dotychczas jego dwie najbardziej znane książki – „Kiedy i jak wynaleziono naród żydowski” oraz „Dlaczego przestałem być Żydem. Spojrzenie Izraelczyka”.

Kiedy powstał naród żydowski? Cztery tysiące lat temu, czy też wyszedł spod pióra żydowskich historyków w XIX w., którzy wykorzystując tradycję biblijną odtworzyli dzieje ludu, stanowiące podstawę do kształtowania przyszłego narodu? W duchu historii kontrafaktycznej profesor Shlomo Sand zabiera nas w podróż przez "długą" historię Żydów. Czy mieszkańcy Judei zostali wypędzeni po zburzeniu Drugiej Świątyni w 70 r. n.e., czy jest to chrześcijański mit, który przeniknął do żydowskiej tradycji? Autor pokazuje, jak od XIX wieku czas biblijny zaczął być traktowany przez pierwszych syjonistów jako czas historyczny, czas narodzin narodu. Nie jest to kronika wydarzeń, ale przede wszystkim krytyka obowiązujących historycznych dogmatów. Autor rozpoczyna od pytania zadanego przez historyka Marcela Detienne'a: jak "odnacjonalizować" historie narodowe? Próbuje też wskazać co było faktem, a co projekcją w przeszłość narodowych marzeń. Shlomo Sand, profesor historii na uniwersytecie w Tel Awiwie urodził się w Linzu (Austria) w 1946 roku. Zajmuje się historią idei i rolą inteligencji we współczesnym społeczeństwie, związkami kina z historią oraz rolą idei narodowej w budowie państw. Tematom tym poświęcił wiele artykułów i książek w językach francuskim, angielskim i hebrajskim.

Wybitna izraelska badaczka w sposób kompetentny analizuje narodziny syjonizmu w Europie. Ukazuje ten proces na tle złożonych relacji Żydów z Arabami i Turkami we wczesnej fazie osadnictwa w Palestynie. Umiejętnie łącząc wątki dotyczące rozwoju sytuacji politycznej, społecznej i kulturalnej, Anita Shapira tworzy wielobarwny obraz, który umożliwia czytelnikowi zrozumienie procesu tworzenia się narodu w Izraelu i roli w tym procesie masowej imigracji z wielu krajów. Równocześnie objaśnia łączące się z tym problemy polityki i dyplomacji światowej. Profesor Anita Shapira (ur. w 1940 r. w Warszawie) zajmuje się historią społeczności żydowskiej oraz Państwa Izrael, związana z Uniwersytetem w Tel Awiwie. Autorka cenionych na świecie publikacji naukowych i laureatka wielu nagród (w tym The Israel Prize for History w 2008 r.). Za pracę Historia Izraela otrzymała prestiżowe National Jewish Book Award oraz Azrieli Award for Best Book in Israeli Studies in English or French.

W książce omówiono podstawowe etapy kształtowania się judaizmu od starożytności po czasy współczesne. Opisano praktyki religijne starożytnego Izraela przed niewolą babilońską, okres krystalizowania się tej religii w okresie perskim, hellenistycznym i rzymskim. Znajdziemy tu także podstawowe dokumenty religijno-prawne judaizmu, którym towarzyszą objaśnienia dotyczące kalendarza świąt i praktyk religijnych. Autorka omawia też znaczący wpływ judaizmu na historyczne uwarunkowania narodzin chrześcijaństwa. Dominique de La Maisonneuve, mieszkająca w Paryżu zakonnica Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej z Syjonu, wiele lat spędziła w Izraelu, gdzie obroniła doktorat na Uniwersytecie Hebrajskim. Pracę wykładowcy języka hebrajskiego na Uniwersytecie Katolickim w Paryżu łączy z wykładami organizowanym we Francji i w Izraelu w ramach działalności SIDIC (Centrum Informacji i Dokumentacji Żydów i Chrześcijan). Jest autorką podręcznika akademickiego do nauki języka hebrajskiego oraz książek na temat judaizmu.

Książka Régisa Debraya pod nieco przewrotnym tytułem Sceptyk w Ziemi Świętej jest pozycją bardzo szczególną, z uwagi na sposób traktowania wędrówki po Ziemi Świętej, jako możliwości obserwacji wydarzeń bieżących, ale wynikających z wielowiekowej i niezwykle skomplikowanej historii tego regionu. Zderzenie trzech wielkich religii monoteistycznych, wpływ nakładających się warstw dziejowych na teraźniejszość, toczące się do dziś konflikty, a także zderzenie przeszłości z relacjami osób stojących po różnych stronach – wszystko to sprawia, że książka Debraya będąc próbą ukazania tego, co obecnie dzieje się na obszarze zwanym Ziemią Świętą, w wielu punktach burzy utrwalane zarówno przez hierarchię kościelną jak i historyków poglądy. Bruno Frappat

Książka Y. Rabkina, opublikowana już w wielu językach, a obecnie wydawana po polsku, na pewno zaciekawi polskiego czytelnika. Polska była bowiem zarówno miejscem powstania, jak i rozwoju syjonizmu, który później został przeszczepiony do Palestyny i Izraela. Praca napisano w sposób jasny i kompetentny jest jak najbardziej aktualna. /profesor Szewach Weiss, ambasador Izraela w Polsce/

Proza Szaloma Asza charakteryzuje się odważną syntezą wartości biblijnych, fundamentów judaizmu i chrześcijaństwa, dawności i współczesności, tradycji żydowskich i kultury polskiej. Autorzy zamieszczonych w tym tomie studiów, badacze romantyzmu polskiego, dokonują interpretacji utworów Asza i odnajdują w nich, podobnie jak w twórczości romantycznej, wartości uniwersalne, pozytywnie nastawione na inność, ale nawiązujące od różnych wzorców kulturowych. Zebrane tu prace mają charakter komplementarny do typowych badań, zazwyczaj nastawionych na odnajdywanie w dziełach Asza różnych mutacji spuścizny judaistycznej i ich opisywanie, odkrywają obecną pod powierzchnią realistycznego opisu Asza duchową tkankę świata.

Pierwszy tom zbioru esejów nowojorskiego rabina Shaia Helda – teologa i współzałożyciela Hadar Institute w Nowym Jorku – w których komentuje on cotygodniowe czytania Tory. Held odnosi mądrość Tory do sytuacji współczesnego człowieka, zapraszając do głębokiej refleksji nad własnym życiem oraz sposobem, w jaki postrzegamy i traktujemy siebie oraz innych. Dogłębnie analizuje Talmud i midrasze, odwołuje się do wielkich pisarzy literatury światowej, a także do myślicieli innych religii, aby znaleźć odpowiedzi na fundamentalne pytania – o Boga, naturę ludzką i o to, co znaczy być osobą religijną we współczesnym świecie. Podkreśla przy tym wagę empatii w etyce żydowskiej oraz rolę boskiej miłości w żydowskiej teologii. Książka może być ważnym odkryciem także dla chrześcijan – pomaga lepiej zrozumieć wspólną przestrzeń między chrześcijaństwem i judaizmem.