Dorota Wiśniewska

Czym były osiemnastowieczne salony? Kto je prowadził i jak można było stać się częścią tego świata? Jakie aktywności towarzyszyły spotkaniom? Jakie funkcje pełniły salony w życiu społecznym i politycznym? Jaki był stosunek „salonierek” do polityki i w jakim stopniu salon pomagał im w ich publicznej działalności? Autorka odpowiada na te pytania, nawiązując do prac dotyczących salonu we Francji, pamiętników polsko-litewskiej szlachty oraz relacji podróżników, którzy odwiedzili Warszawę w czasie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Porównuje życie towarzyskie elit we Francji i w Polsce w drugiej połowie XVIII wieku, ukazując punkty wspólne i specyfikę obu środowisk. Wnioski z lektury korespondencji markizy Marie de Vichy-Chamrond du Deffand i Marii Radziwiłłowej pozwoliły z kolei zestawić kultury polityczne przykładowych „salonierek”, a także ukazać związki między życiem towarzyskim i politycznym z ich perspektywy.

Prezentowane w niniejszej publikacji artykuły stanowią poszerzone i uzupełnione wersje wygłoszonych referatów podczas konferencji naukowej "Europejki w polityce od czasów nowożytnych do współczesności", która odbyła się we Wrocławiu 1-2 grudnia 2016 r.

Temat zjawisk towarzyszących przekraczaniu barier narzucanych przez społeczeństwo i pełnieniu ról przypisanych płci przeciwnej nie cieszył się jak dotąd dużym zainteresowaniem badaczy. Z tego powodu redaktorzy tomu zdecydowali się zorganizować konferencję Na przekór konwencjom. Nieszablonowe role społeczne kobiet i mężczyzn od czasów nowożytnych do 1945 roku / Against conventions. Uncommon social roles of women and men from early modern times to 1945, która odbyła się w dniach 30 listopada i 1 grudnia 2017 roku w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego. U podstaw tej inicjatywy leżała chęć pogłębiania badań genderowych, ich umiędzynarodowienia, ale również przypomnienia ważnych rocznic upamiętniających nadanie kobietom praw wyborczych w kolejnych państwach europejskich. Wprawdzie to kobiety częściej musiały borykać się z granicami wyznaczanymi przez obyczajowość i normy poszczególnych epok, co zresztą znalazło odzwierciedlenie w zgłoszeniach na konferencję, jednak poddanie refleksji doświadczeń mężczyzn, którzy stawali przed tego typu wyzwaniami, uznaliśmy za równie potrzebne. Niniejsza publikacja jest rezultatem spotkania z 2017 roku i obejmuje szeroki zakres zagadnień od XVI do połowy XX wieku. Została podzielona na trzy bloki tematyczne: Publiczne, prywatne, intymne; Aktywność zawodowa; Stereotypy oraz wyobrażenia. Ze wstępu Issues related to the transgression of social boundaries and assumption of roles associated with the opposite sex have not been a very popular subject among researchers. Therefore, the editors of this volume decided to organise the conference entitled Na przekór konwencjom. Nieszablonowe role społeczne kobiet i mężczyzn od czasów nowożytnych do 1945 roku / Against conventions. Uncommon social roles of women and men from early modern times to 1945, which was held on 30 November – 1 December 2017 at the Historical Institute of the University of Wrocław, Poland. Undoubtedly, definitely more women struggled with social boundaries, imposed by social conventions and norms characteristic for each period and this was reflected in the submitted paper proposals. Nevertheless, we consider the discussion on men’s experience, who also faced such challenges, as equally important. What lay at the heart of this initiative was the desire to develop research in gender studies, to widen its international scope, as well as to commemorate the important anniversaries of the granting of voting rights to women in various European countries. This publication is a result of the 2017 meeting and covers a broad range of topics pertaining to the period between the sixteenth and the mid-twentieth centuries. The book is divided into three parts, each devoted to a different motif: The public, the private, the intimate; Activity in the labour market; Stereotypes and perceptions. From the introduction

Niniejsza publikacja jest efektem międzynarodowej konferencji naukowej Miasto w procesie przemian od czasów nowożytnych do współczesności / La ville et le processus de transition de l’époque moderne ŕ nos jours, która odbyła się w Instytucie Historycznym i Instytucie Filologii Romańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Centrum Historii Zajezdnia w dniach 8-10 czerwca 2017 roku. Przedstawiane wyniki badań stanowią ważny głos w toczonym nieprzerwanie od czasów starożytnych do dziś dyskursie na temat miast i ich oddziaływania na społeczeństwo. Wydaje się, że powiązanie skupiska miejskiego i zaplecza wiejskiego oraz jego rozgraniczenie formalno-prawne, ale też ekonomiczno-funkcjonalne to jeden z podstawowych czynników kierujących nas od tradycji grecko-rzymskich do współczesności. Fernand Braudel pisał: „Miasta są jak transformatory elektryczne: zwiększają napięcie, przyspieszają wymianę, poddają ludzi stałej presji. Zrodziły się przecież z najstarszego i najbardziej rewolucyjnego podziału pracy: po jednej stronie uprawa roli, po drugiej zajęcia zwane miejskim”. Czy jednak miał rację? Czy opisywane przemiany i współczesne procesy nie są tworzeniem „antycznego polis” w nowej, globalnie miejskiej wersji, w której obszar wsi został niejako wchłonięty przez miasta? Być może wieś odchodzi w przeszłość i jesteśmy świadkami powstawania konurbacyjnego, ogólnoświatowego polis?

W monografii poddano analizie zjawiska prawne występujące w rozpoczynającej swą karierę miejską, ale jeszcze feudalnej Łodzi oraz umożliwiające rozwój własności i społeczeństwa kapitalistycznego. Autorka zaprezentowała zarówno instytucje prawne tworzone przez struktury władzy w Królestwie Polskim, jak i te, które były wynikiem praktyki obrotu gospodarczego, prowadzącego do powstania i intensywnego rozwoju wczesnokapitalistycznego miasta przemysłowego w latach 1820-1866. Dzięki specyficznym stosunkom własnościowym w początkowo mniejszym od sąsiedniego Zgierza mieście kształtował się przemysł, wciąż osiedlali się przede wszystkim drobni wytwórcy, uruchamiano niewielkie warsztaty, otwierając w ten sposób drogę wielkim fabrykantom, zatrudniającym w swoich ogromnych fabrykach tysiące pracowników. Swoistym instrumentem tej przebudowy była rozwijająca się głównie na obszarze łódzkiego Starego Miasta własność podzielona, cechująca się silnymi pozostałościami feudalnymi. Ponadto na terenie łódzkich osad fabrycznych był kreowany nowy typ własności – własność prefabrykancka, mająca również charakter własności podzielonej, ale już z licznymi elementami wywodzącymi się z nowych stosunków gospodarczych.