Karol Polejowski

Katalog wystawy „Walka i Cierpienie. Obywatele polscy podczas II wojny światowej” prezentuje pełen zakres eksponatów, które tworzyły wspomnianą ekspozycję. Publikacja skłania do refleksji nad znaczeniem ofiary, którą ponieśli Polacy wskutek ekspansji totalitaryzmów XX w. Wystawa czasowa „Walka i Cierpienie. Obywatele polscy podczas II wojny światowej” była prezentowana od 1 września 2019 r. do 28 lutego 2022 r. w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Stanowiła szczególną formę upamiętnienia 80. rocznicy wybuchu najtragiczniejszego w dziejach konfliktu zbrojnego. Ekspozycja wszechstronnie opowiadała o doświadczeniach Polaków, którzy z jednej strony podjęli heroiczną próbę obrony niepodległości, a z drugiej – doświadczyli bezprecedensowych krzywd wyrządzanych przez niemieckich i sowieckich okupantów. Tragiczne wydarzenia wojenne przyniosły Polakom ogromne straty. Była to również najtrudniejsza w historii próba patriotyzmu dla polskiego społeczeństwa, które musiało zjednoczyć się w walce przeciwko potężnym wrogom. „Mimo terroru i strat przez cały okres wojny polskie elity niepodległościowe stały po stronie sił walczących z totalitarnym złem. Pod ich kierownictwem walczyły w okupowanym kraju i poza nim setki tysięcy polskich obywateli” – czytamy w przedmowie do publikacji. Katalog jest nie tylko książkową dokumentacją wystawy. To również publikacja pozwalająca lepiej zrozumieć istotę polskiej walki i cierpienia podczas wojny, a także bezgranicznego poświęcenia dla ojczyzny, które stało się fundamentem współczesnej niepodległości Polski. Zasadniczą częścią wydawnictwa jest ponad 100 szczegółowych not katalogowych eksponatów, które znalazły się na wystawie. Wśród nich są m.in. elementy uzbrojenia i umundurowania, książki i druki ulotne czy przedmioty codziennego użytku. Poprzedza je obszerny wstęp merytoryczny, w którym nakreślono historyczny kontekst dramatycznych losów Polaków w czasie II wojny światowej oraz różne wymiary walki z okupantami. Wartościowym uzupełnieniem publikacji są również czytelne infografiki.

Dzieło francuskiego historyka już w momencie publikacji wzbudziło duże emocje. Autor opisał epopeję lewantyńskich wypraw krzyżowych, traktując je jako przedsięwzięcie „francuskie” oraz przedstawiając państwa krzyżowe w Palestynie i Syrii jako zamorskie, kolonialne enklawy średniowiecznej Francji. Dla Grousseta Królestwo Jerozolimy było dwunastowieczną Francją w miniaturze, Hrabstwo Trypolisu – Prowansją w Libanie, a Księstwo Antiochii to syryjskie państwo francuskich Normanów. Nie ulega wątpliwości, że Grousset postrzegał dzieje krucjat przez pryzmat cywilizacyjnej roli Francji, co wzbudzało i ciągle wzbudza dość surowe sądy historyków zajmujących się zagadnieniem średniowiecznych wypraw krzyżowych. Co interesujące, są to opinie wypowiadane głównie przez historyków anglosaskich (…) bądź niemieckich (…).Jaka jest więc praca René Grousseta? Przede wszystkim jest to dzieło oparte na znakomitej znajomości źródeł z epoki. Autor swobodnie posługuje się kronikami zachodnimi, łacińskimi i starofrancuskimi, ale także dziełami kronikarzy arabskich, które obszernie cytuje i analizuje. Należy też dodać, że Grousset był wybitnym orientalistą, świetnym znawcą muzułmańskiego Wschodu, co dawało mu niezbędną wiedzę o historii i geografii Orientu. Większość dokonanych przez niego ustaleń obowiązuje do dzisiaj, a przyjęta przez niego trzytomowa formuła Historii wypraw krzyżowych została powtórzona np. przez Stevena Runcimana, obficie zresztą czerpiącego z dzieła swojego francuskiego kolegi. Jeżeli przychylamy się do opinii, że René Grousset pisze swoje dzieło z pozycji francuskiego „kolonialisty”, to trzeba zauważyć, że potrafi też być surowy w ocenie postępowania „francuskich” krzyżowców. Karol PolejowskiZ przedmowy do wydania polskiegoRené Grousset urodził się 5 września 1885 r. w Aubais (dep. Gard). Studia historyczne ukończył na uniwersytecie w Montpellier, po czym rozpoczął pracę w administracji publicznej. Po wybuchu I wojny światowej walczył jako sierżant w 81. pułku piechoty. W 1915 r. został ranny, a wróciwszy do zdrowia, pełnił służbę jako sanitariusz. Po zakończeniu wojny został profesorem historii i geografii w Szkole Języków Wschodnich oraz pracował jako muzealnik w Luwrze, w Muzeum Guimet (od 1929 r.) i dyrektor Muzeum Cernuschi (od 1933 r.). Był też sekretarzem redakcji Journal asiatique i członkiem Rady Muzeów Narodowych Francji. 14 lutego 1946 r. został wybrany na członka Akademii Francuskiej, gdzie po śmierci André Bellessorta zajął fotel nr 36 wśród „Nieśmiertelnych”. Był redaktorem Encyclopédie de la Pléiade. Zmarł 12 września 1952 r. w Paryżu i został pochowany na cmentarzu Montparnasse.Wśród najważniejszych prac Grousseta, obok trzytomowej Historii wypraw krzyżowych (1934-1936), możemy wymienić: Historię Azji (3 tomy, 1921-1922), Historię Dalekiego Wschodu (1929), Cywilizacje Wschodu (1929-1930), Imperium stepu: Attyla, Czyngis-Chan, Tamerlan (1938), Imperium mongolskie (1941), Zdobywca świata. Życie Czyngis-Chana (1944), Historia Armenii do 1071 roku (1947).

Książka omawia mało znane wydarzenia związane z działalnością 5. Brygady Wileńskiej AK na terenie Kaszub w maju 1946 r. Autor przedstawia nie tylko dokonania szwadronu ppor. Zdzisława Badochy „Żelaznego” na tym terenie, ale opisuje także ówczesną sytuację polityczno-społeczną na terenie powiatu w rok po ustanowieniu władzy komunistycznej.