Film

Must-have dla wszystkich miłośników kina! Ta książka to przegląd filmów wybranych pod kątem konkretnych doświadczeń życiowych. Złamana noga? Złamane serce? Utrata pracy czy sezonowa chandra? Przywołane tu filmowe historie pomogą czytelnikowi przejść przez trudne chwile, pomogą poczuć, że nie jesteśmy sami z tym co przeżywamy, że w kulturze można znaleźć różne perspektywy patrzenia na rozmaite sytuacje życiowe i stany emocjonalne. „Filmy na życie” to więc z jednej strony pozycja polecająca filmy, z drugiej punkt wyjścia do głębszych refleksji dotyczących naszego życia.

Przewodnik po kultowych animacjach z legendarnego japońskiego studia Ghibli! Recenzje, ciekawostki, nieznane fakty, wypowiedzi twórców. „Ghiblioteka” to hołd dla legendarnego japońskiego studia animacyjnego. Autorzy, będący wielkimi fanami produkcji Ghibli (od kilku lat prowadzą poświęcony temu tematowi podkast), analizują szczegółowo każdy film, począwszy od „Nausicaä z Doliny Wiatru”, po najnowszą produkcję „Chłopiec i czapla” z 2023 r. Dzięki tej bogato ilustrowanej książce poznajcie historie poszczególnych filmów, komentarze twórców, ciekawostki i nieznane fakty zza kulis powstawania takich kultowych produkcji jak „Mój sąsiad Totoro”, „Księżniczka Mononoke” czy „Spirited Away”. Strony „Ghiblioteki” wypełniają też zachwycające oryginalne plakaty i słynne kadry z filmów. „Ghiblioteka” to lektura obowiązkowa i pozycja kolekcjonerska nie tylko dla fanów produkcji studia Ghibli, lecz także dla wszystkich wielbicieli animacji i kinematografii!

Wyprawa przez zekranizowany kraj i filmy, które go kreują.   Którędy przebiega granica rzeczywistości i fikcji? Czy w Ameryce można ją dostrzec, wyznaczyć? Kto tu kogo okłamuje? Czy to Hollywood wciska Ameryce kit? A może Ameryka jest zmyśleniem, które Hollywood ekranizuje? „Żeby żyć, opowiadamy sobie historie” – napisała Joan Didion. W Ameryce, bardziej niż gdzie indziej, historie opowiada się na ekranie. Żeby żyć, Ameryka karmi się swoim kinem. You are what you eat.   Sprawczości amerykańskiego mitu Maciej Jarkowiec przyglądał się w dwóch poprzednich książkach:Powrócę jako piorun. Krótka historia Dzikiego Zachodu iRewolwer obok Biblii. W co wierzy Ameryka. WNa bulwarach czyhają potwory ponownie podąża tym tropem. Za pomocą reportażu, eseju, legendy, zapisków z podróży, wspomnień i anegdot snuje fascynującą, osobistą opowieść o sekretnym Hollywood: o wydarzeniach za kulisami największego przemysłu filmowego świata, które ukształtowały naszą zbiorową wyobraźnię. Hollywood okazuje się kluczem do zrozumienia USA i jego miejsca we współczesnym świecie – jako Imperium, kolosa na glinianych nogach i kraju, w którym prezydentami zostają aktorzy grający w podrzędnych westernach i biznesmeni o szemranej reputacji.

Kiedyś dwaj scenarzyści weszli do biura hollywoodzkiego producenta i wypowiedzieli trzy słowa: „Szczęki w kosmosie”. Te trzy słowa zapewniły im kontrakt na filmowy hit „Obcy – ósmy pasażer Nostromo”. Chwila ta zapisała się w mitologii Hollywood jako prezentacja idealna.  Umiejętność zaprezentowania projektu jest niezbędna w branży filmowej i telewizyjnej, przydaje się scenarzystom, reżyserom i producentom. Autor sam pracuje jako scenarzysta i reżyser, m.in. dla BBC i Channel 4, na koncie ma nagradzane w wielu krajach dokumenty i seriale telewizyjne. Czerpiąc z własnych doświadczeń filmowca i wykładowcy prowadzi czytelnika krok po kroku od koniecznych elementów dobrej prezentacji po zaawansowane umiejętności, pomocne w każdej sytuacji związanej z pitchingiem.Charles Harris w przejrzysty sposób przedstawia wiele praktycznych metod przygotowania porywającej i przekonującej prezentacji. Na przykładach analizuje problemy, które mogą się pojawić w przypadku rozmaitych projektów i pokazuje jak sobie z nimi poradzić. Rozkłada także na czynniki pierwsze sam proces pitchingu oraz specyfikę spotkań branżowych i wyjaśnia jak zagwarantować, że zakończą się sukcesem.Książka stanowi praktyczny podręcznik dla każdego filmowca, który chciałby nauczyć się zasad skutecznego pitchingu. Od czego zacząć? Jak stworzyć dobrą prezentację? Jak przedstawić siebie jako twórcę? Jakich błędów unikać? Jak nawiązać kontakt i zachowywać się na spotkaniu z producentem? A co zrobić potem w zależności od reakcji? Wszystko w przystępnej formie, z dużą ilością przykładów i ćwiczeń.

Michael Mann nie jest typowym przewodnikiem w podróży po Ameryce. Zwykle prowadzi widzów do wielkich metropolii, obrazujących mitologię późnego kapitalizmu. Ekranowe wizje amerykańskich miast przypominają o licznych wypaczeniach współczesności. Czy w tym świecie ucieczka od ideologii jest jeszcze możliwa? Odpowiedzi dostarczają niekończące się, labiryntowe wędrówki bohaterów tak sugestywne, że zdaniem jednego z czytelników nawet struktura tej książki przypomina pętlę.    

Estetyka obrazu filmowego. Szkice badawcze są próbą odsłonięcia i rekonstrukcji ezoterycznej osobliwości obrazu filmowego czyli jakości wartości estetycznych. Poruszamy się na wielu płaszczyznach badawczych i warto zadać pytanie, czy klarowne zdefiniowanie jakości wartości estetycznych obrazu filmowego jest możliwe? Chodzi tu o sformułowanie "prezentującej naoczności" obrazu filmowego. Które osobliwości obrazu filmowego są źródłowe, a które w świadomości percepcyjnej odbiorcy prezentują się jako "obecne" czyli jako przedmioty poznania? Źródłowość poznania jest osadzona jako przyczyna - bodziec - zdarzenia ekranowego, który manifestuje się w poszukującej myśli odbiorcy dzieła filmowego. Filozoficzne źródła tej osobliwości leżą gdzieś w głębi metafizycznych przestrzeni, jednak są one najbardziej zakryte, a jednocześnie postrzegalne.

Elwira Rewińska-Krzewińska oprócz tego, że prowadzi edukację filmową, również pisze o filmie. Jej teksty to znakomicie napisane analizy filmowe, autorka ma ogromną wiedzę filmoznawczą. Do tego dysponuje świetnym warsztatem analitycznym, wie, na co zwrócić uwagę, potrafi umieścić omawiane zjawisko w szerszym kontekście nie tylko filmowym, ale również kulturowym, literackim czy politycznym. Kino w jej ujęciu jest bowiem elementem systemu naczyń połączonych, częścią kultury. Autorka jest na te związki niezwykle wyczulona dostrzega je i potrafi o nich zajmująco pisać. Pomaga jej w tym zresztą ogromna sprawność językowa. Pisze potoczyście, interesująco, bogatym, wyrafinowanym językiem. Jej eseje filmowe zebrane w jednym tomie są świetnym materiałem dla edukatorów filmowych, a także doskonałą lekturą dla każdego, kto się po prostu filmem interesuje. prof. Mirosław Przylipiak

Seria Horyzonty Kina Książka powstała na podstawie uhonorowanej Nagrodą im. Alicji Helman dysertacji doktorskiej pt. Filmy animowane kobiet w (męskich) strukturach kinematografii w Polsce w perspektywie komparatystycznej, pisanej pod opieką dr hab. Moniki Talarczyk, prof. PWSFTviT, obronionej z wyróżnieniem w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego w 2022 roku. Jest to publikacja szczególna, ponieważ zrodziła się na przecięciu praktyk zawodowych autorki, badaczki akademickiej, która przez ponad dekadę pracowała także jako reżyserka filmów animowanych. Na tej podstawie (nie unikając tonów autorefleksyjnych) stworzyła dobrze udokumentowaną, przekrojową i pasjonującą „historię śledczą”, analizującą nieznany i (do bólu) zadziwiający obraz pracy kobiet w branży polskiej animacji od lat 40. po współczesność, ostatecznie dekonstruując mit mistrzowskiej animacji autorskiej. Publikacja pokazuje zarazem produkcję filmu animowanego jako pracę zbiorową – nawet wtedy, kiedy jej współautorki nie „przechodzą do historii”. Dysertacja Hanny Margolis jest rozprawą wybitną (...), którą „czyta się jak dobry kryminał”. (...) Tekst ten jest domyślany, dojrzały, dopracowany konceptualnie, a częstokroć odkrywczy (...) Pokusiłbym się nawet o opinię, że to książka, która mogłaby powstać w Paryżu lat 50. czy 60. i z powodu wagi prezentowanej w niej „archeologii” stać się od razu ważnym głosem, wpływającym na następujące po jego wybrzmieniu trajektorie humanistyki. z recenzji dr. hab. Marcina Adamczaka, prof. UAM Rozprawa jest dziełem imponującym, zarówno jeśli chodzi o kwerendę w archiwach dotyczących krajowej produkcji filmów animowanych od czasów powojennych do dziś, jak i krytyki źródeł, analiz i wniosków końcowych. Najważniejsze jest jednak to, że mamy do czynienia z pracą absolutnie pionierską. z recenzji dr. hab. Marcina Giżyckiego, prof. PJATK Przedsięwzięcie współfinansowane przez Polski Instytut Sztuki Filmowej

W niniejszym opracowaniu, stanowiącym pewnego rodzaju uzupełnienie refleksji podejmowanych przeze mnie w książce To tylko sztuczka. O samoświadomości kina i technikach deziluzyjnych we współczesnych filmach, zebrałam własne przekłady ośmiu artykułów lub rozdziałów monografii z zakresu badań nad autorefleksyjnością, synonimicznie w poszczególnych tekstach nazywaną metafikcyjnością, samoreferencyjnością, metalepsją czy – w moim ujęciu – deziluzją. Antologia, przez nieprzypadkowy dobór tłumaczonych tekstów, przedstawia zróżnicowane spojrzenia na problem samoświadomości w medium audiowizualnym (filmach, serialach telewizyjnych i streamingowych), ponieważ autorzy, których rozważania znalazły się w niniejszym zbiorze, prezentują w swoich teoriach postawy wywodzące się z rozmaitych dziedzin i metodologii humanistyki – z badań zarówno kognitywnych, formalistycznych, filozoficznych, jak i intermedialnych. „Antologia tekstów pt. Deziluzja w kinie, brawurowo przetłumaczona przez […] Adriannę Woroch, jest pozycja?, na jaka? czeka rodzime środowisko filmoznawcze od dawna. Tematyka iluzyjnego/deziluzyjnego i autoreferencyjnego charakteru kina oraz innych mediów audiowizualnych pozostaje przedmiotem żywego zainteresowania akademików w Polsce. Świetnie dobrane przez Autorkę kompendium ważkich tekstów spoza Polski pozwala zapoznać się czytelnikom z szerszymi kontekstami refleksyjnego charakteru mediów audiowizualnych (piszę „mediów”, bo w tekstach pojawia się także telewizja oraz produkcje dedykowane platformom streamingowym). Co ważne, mamy tu do czynienia z propozycjami nastawionymi niekiedy polemicznie do »klasycznych« analiz filmów spod znaku »mind games« i »puzzle movies« (takich jak np. badania W. Bucklanda czy T. Elsaessera)”. Z recenzji dr. hab. Sebastiana Jakuba Konefała, prof. UG Adrianna Woroch – doktor, adiunktka w Instytucie Filmu, Mediów i Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Adama Mickiewicza, laureatka Diamentowego Grantu. Zajmuje się filmowym postmodernizmem, autorefleksyjnością w kinie i gatunkiem elevated genre. Autorka książki To tylko sztuczka. O samoświadomości kina i technikach deziluzyjnych we współczesnych filmach oraz jedynej jak dotąd na rynku polskim monografii poświęconej twórczości Paola Sorrentina Kicz i piękno w twórczości Paola Sorrentina.

W tytule książki pojawia się istotne rozróżnienie na dawniejsze i nowe metafory Internetu. Nie chodzi tu o dychotomiczne przeciwstawienie jednych drugim, lecz o dostrzeżenie różnicy, która dzieli Sieć z czasów jej XX-wiecznych początków i Sieć w postaci tak zróżnicowanej i technologicznie zaawansowanej, z jaką mamy do czynienia współcześnie, w trzeciej dekadzie XXI wieku. Jedne i drugie odkrywają i potwierdzają, że fenomen Internetu jako nowoczesnego medium – będącego od kilku dekad jednym z kluczowych składników życia społecznego i elementów kultury współczesnej – ma nie tylko swą bieżącą teraźniejszość, lecz również coraz dłuższą, z roku na rok nawarstwiającą się przeszłość. Autor stawia tezę, iż będące tematem tej książki metaforyczne określenia Internetu są w gruncie rzeczy niczym innym, jak przybierającymi najróżniejsze formy przejawami społecznego dyskursu, który trwa od lat i permanentnie wokół niego się toczy.

Filmy, które ukształtowały bezkompromisowego artystę Quentin Tarantino jest nie tylko jednym z najsłynniejszych współczesnych twórców filmowych, lecz także prawdopodobnie największym pasjonatem kina na świecie. Przez lata w wywiadach przekonywał, że w końcu zajmie się pisaniem książek o filmach. Wreszcie nadszedł ten moment: długo oczekiwane Spekulacje o kinie są tak dobre, jak tylko fani reżysera i miłośnicy kinematografii mogli sobie wymarzyć. Tarantino skupia się na najważniejszych amerykańskich filmach lat siedemdziesiątych, które po raz pierwszy obejrzał w młodości i które przyczyniły się do jego rozwoju artystycznego. Proponuje własne spojrzenie na kino: łączy elementy krytyki filmowej, teorii filmu i reportażu ze wspaniałą historią osobistą, a całość napisana jest charakterystycznym, niepodrabialnym głosem, który mógł wybrzmieć dzięki brawurowemu przekładowi Jana Dzierzgowskiego. W którym filmie pojawił się pierwszy filmowy seryjny morderca? Jak Tarantino zakończyłby Ucieczkę gangstera, gdyby miał ją reżyserować? Ile Steve McQueen liczył sobie za przeczytanie scenariusza i dlaczego? Dlaczego Brian de Palma nie wyreżyserował Taksówkarza? Debiutancka książka non fiction autora Pewnego razu w Hollywood jest intymnym, zabawnym i błyskotliwym wyrazem obsesji na punkcie kina, wyjątkowym jak wszystko, co tworzy Tarantino.

Książka ta ukazuje fenomen, jakim jest japoński film animowany, posługując się przykładem twórczości Studia Ghibli. Autorzy analizują kolejno produkcje studia, zwracając uwagę na zawarte w nich motywy, przesłanie, koncepcję, inspiracje – rodzime i zachodnie – oraz filozofię. Podkreślają szerokie spektrum tematyczne filmów oraz kunszt związany z samą techniką animacji. To niezwykle cenne źródło wiedzy dla badaczy współczesnej kultury popularnej, filmoznawców, ale również i dla wielbicieli japońskiej animacji.

Choć od premiery 40-latka minęło prawie 50 lat, wciąż uznawany jest on za jedną z najlepszych polskich produkcji telewizyjnych i cieszy się niesłabnącą sympatią widzów. W swojej nowej książce Rafał Dajbor przedstawia czytelnikom kulisy powstawania serialu i próbuje dotrzeć do źródeł jego kultowego statusu, a także zrozumieć wpływ jednej z ulubionych komedii obyczajowych Polaków na kulturę popularną.

Robert Gliński jest nie tylko reżyserem takich filmów jak Niedzielne igraszki, Wszystko co najważniejsze, Cześć, Tereska czy Kamienie na szaniec, ale także nauczycielem młodych pokoleń reżyserów. Jako profesor i rektor łódzkiej filmówki oraz twórca programu i wykładowca Gdyńskiej Szkoły filmowej chętnie dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem. Książka gromadzi teksty pozwalające zrozumieć podejście reżysera do obrazu, słowa, tradycji, historii, wreszcie do najważniejszych aspektów praktyki reżyserskiej. Autor stara się odpowiedzieć na tytułowe pytanie: jak kręcić, pracując z aktorem, z kamerą, ze scenarzystą czy producentem.

Dodatki filmowe Andrzeja Barańskiego to nie tylko inna historia twórczości reżysera, to również fragment innej historii kina polskiego; historii, w której wiodącą rolę odgrywa współpraca artysty z Wytwórnią Filmów Oświatowych w Łodzi. Przeprowadzone rekonstrukcje krótkich metraży Barańskiego uwalniają zapomniany potencjał tego rodzaju filmów, który równie często jak adaptacje literatury pięknej stanowił o sile naszej kinematografii; tyle że sile mniej widocznej, subtelniejszej.

Zakulisowa opowieść o bohaterach kina akcji, którzy rządzili Hollywood w latach 80. i 90., oraz legendarnych filmach ― od Szklanej pułapki po Terminatora ― które uczyniły z nich gwiazdy. Ta szalenie wciągająca podróż przez złotą erę kina akcji przedstawia pełną wybuchów relację Sylvestra Stallone’a i Arnolda Schwarzeneggera, od wrogości do przyjaźni na tle Ameryki Reagana i zimnej wojny. Ujawnia fascynujące, nieznane historie barwnych postaci, które pojawiły się po nich ― kopiących wysoko Chucka Norrisa i Jackiego Chana, gniewnych twardzieli Dolpha Lundgrena i Stevena Seagala oraz cichych awanturników Jean-Claude’a Van Damme’a i Bruce’a Willisa ― i stanowi kronikę powstania mitu niezwyciężonego bohatera akcji, który używał mięśni, sztuk walki lub broni, aby uratować świat. A także wyjaśnia, dlaczego po latach 90., pełnych chwały tych macho ― i wizji męskości, którą celebrowali ― zaczął on zanikać. Bohaterowie ostatniej akcji, książka opierająca się na szczerych wywiadach z samymi gwiazdami kina akcji, a także ich współpracownikami, przyjaciółmi i wrogami, to bezkompromisowa relacja z okresu w historii Hollywood, kiedy zasięg sławy tych herosów, jak i poziom chaosu, jaki wywołali na ekranie i poza nim, nie miały granic. O autorze: Nick de Semlyen jest redaktorem Empire, największego na świecie magazynu filmowego. Jako dziennikarz filmowy pisał także dla Rolling Stone i Time Out. Organizował zjazdy obsady takich filmów, jak Zabójcza Broń, Goonies i Gremliny, był wożony po Szanghaju z dużą prędkością przez Jackiego Chana, odwiedził dom Jacka Nicholsona i przeprowadził wywiady ze wszystkimi, od Roberta De Niro po Davida Lyncha. Można go zobaczyć na ekranie przez dwie sekundy w filmie Jurassic World, gdy ochlapuje go wodny dinozaur. Opinie o Bohaterach ostatniej akcji: “Żywa celebracja gwiazd kina akcji lat 80. ― Slya, Arniego i “mięśni z Brukseli” ― The Times “Napędzana testosteronem oda do filmów akcji. Ma moc” ― Publishers Weekly “Radosne święto kina akcji lat 80.” ― Telegraph “Porywający, pełen anegdot hołd dla czasów kawalerii” ― Literary Review “List miłosny Nicka de Semlyena do kina akcji z lat 80. i 90. jest jak te filmy: ma szybkie tempo, jest dowcipny i nieskrępowanie zabawny. Jego badania są skrupulatne, a analiza nienaganna, ale doskonale rozumie też, dlaczego te filmy były takie, jakie były: ponieważ dawały frajdę. I dokładnie tak samo jest z Bohaterami ostatniej akcji“ ― Jason Bailey, autor Fun City Cinema: New York City and the Movies That Made It

Wszystkich melomanów i stałych bywalców scen operowych zapraszamy do sięgnięcia po wspomnienia Marii Olkisz! Słynna solistka operowa, mezzosopranistka Maria Olkisz w książce „Złote lata Teatru Wielkiego – Opery Narodowej. Wspomnienia” zebrała zapisy lat z pracy w Teatrze Wielkim w Warszawie, starając się skrupulatnie notować każdą obsadę, reżysera czy chór. W swoich zapisach przypomina o sukcesach na scenie, podróżach zespołu po świecie oraz szerokiej publiczności, która dzięki występom Teatru Wielkiego pokochała operę. Okres wspominany przez Marię Olkisz był nazywany złotymi latami Teatru Wielkiego. Autorka swoje wspomnienia ilustruje fotografiami scenicznymi między innymi Juliusza Multarzyńskiego czy Jacka Gilunia, którzy w tamtym okresie byli najbliżej gorących wydarzeń Opery Narodowej. Maria Olkisz: polska śpiewaczka operowa, mezzosopran, solistka Teatru Wielkiego – Opery Narodowej w Warszawie, doktor wokalistyki, pedagog muzyczny. "Maria Olkisz to wybitna mezzosopranistka polska. Doskonale wykształcona muzycznie i wokalnie u znakomitych mistrzów polskich i włoskich, wyróżniona w Accademia Musicale Chigiana w Sienie Diploma d’Onore to śpiewaczka uniwersalna. Znakomita w rolach dramatycznych takich jak Azucena w Trubadurze, Amneris w Aidzie czy Carmen, jednocześnie brawurowo wykonująca role koloraturowe epoki bel canto, choćby Romea w operze Capuletich i Montecchich". (Waldemar Pawłowski, absolwent Ady Sari, recenzent festiwali operowych w Arena di Verona)

Kulturowa historia opery może zostać opowiedziana na wiele sposobów. Dyskurs, który wzięto pod uwagę w prezentowanej książce, aby przedstawić operę u progu nowoczesności, to encyklopedie i słowniki muzyczne. Stanowią one specyficzny typ literatury, skierowany do odbiorcy-dyletanta, samouka i pasjonata, który na własną rękę poszukuje wiedzy muzycznej. Odbiorca ten wywodzi się przeważnie z dynamicznie rozwijającej się klasy średniej – mieszczaństwa. Z rekonstrukcji wspomnianego dyskursu wyłania się wizja teatru operowego jako narzędzia zarządzania afektywnością na poziomie indywidualnym i zbiorowym, a zarazem czułego miernika przemian owej afektywności. Autorka nakreśla wszystkie te przemiany, biorąc pod uwagę operę włoską i francuską, tradycyjnie sobie przeciwstawiane, oraz włoski i francuski dyskurs encyklopedyczny, w okresie poprzedzającym Wielką Rewolucję Francuską i krótko po niej. Opera rozumiana jest tu w swych rozmaitych wymiarach: jako instytucja, przestrzeń społeczna, wspólnotowe doświadczenie, ale także jako specyficzny typ teatru, wreszcie – dzieło słowno-muzyczne. Wszystkie te wymiary składają się zaś na obraz fascynującego i uwodzicielskiego zjawiska multimedialnego, które od ponad czterech wieków oddziałuje na naszą wyobraźnię.

Ta książka to podręcznik dla tych, którzy scenariusze piszą, tych, co starannie je czytają oraz tych, którzy je realizują. Powstała na podstawie wieloletnich doświadczeń w pracy twórczej i edukacyjnej, przełamującej granice pomiędzy warsztatem filmowca i psychologa. Scenarzysta, reżyser, script doctor czy kreatywny producent otrzymują nowe praktyczne narzędzia do pracy z opowiadaniem filmowym, których centralnym elementem jest zjawisko przemiany - jedno z fundamentalnych pojęć scenopisarskich i jednocześnie jedno z najważniejszych ludzkich doświadczeń. Dzięki wykorzystaniu teorii i praktyki psychologii procesu Arnolda Mindella dowiemy się  kim - na głębszym poziomie - powinien być nasz bohater i jak to osiągnąć. Co i dlaczego w jego lub jej przypadku musi wydarzyć się na przestrzeni trzech aktów, żeby przemiana była możliwa i w jaki sposób struktura dramaturgiczna odzwierciedla etapy tego procesu. W sposób dogłębny, poparty wieloma przykładami oraz szczegółowymi analizami filmów, które odniosły komercyjne i artystyczne sukcesy, autor przeprowadza czytelnika krok po kroku przez relację pomiędzy klasyczną dramaturgią i strukturą filmową a strukturą procesu zmiany, pokazując, że dopiero połączenie obu tych porządków prowadzi do stworzenia spójnego, wiarygodnego świata, a przemiana bohatera staje się wówczas sensowna i przejmująca dla widza.

Czwarty tom cyklu Europejskie kino gatunków prezentuje zjawiska wcześniej albo ledwo dotknięte piórem badaczy (zwłaszcza w Polsce), albo w ogóle niepojawiające się w filmoznawczych opisach, choć stale obecne w internetowych artykułach pisanych przez fanów i twórców zinów. A przecież, jak pokazują liczne publikacje zagraniczne oraz nieliczne krajowe, kino eksploatacji, któremu poświęcamy w dużej mierze niniejszy tom, jest nie tylko bardzo ważnym nurtem w europejskim kinie gatunkowym, ale – jak dowodzą produkcje arthouse’owe – stanowi niewyczerpane źródło inspiracji dla współczesnych filmowców. Książka, która tym razem została stworzona wspólnymi siłami przez zawodowych filmoznawców, jak i miłośników kina gatunkowego niewywodzących się z uniwersyteckich katedr (w ramach programu Open Source Knowledge), przynosi opisy takich zjawisk jak kino nazisploitation, sexploitation, filmy nazi-ezoteryczne, folk horror, ale również monograficzne analizy twórczości Lucia Fulciego czy Uwe Bolla. Nurt exploitation korzeniami tkwi w kinie bardziej konwencjonalnym, takim jak filmy operowe, kino płaszcza i szpady, euro-crime, o których to zjawiskach piszemy w naszej publikacji. Jest ona skierowana zarówno do akademików zajmujących się kinem gatunkowym w jego nawet najbardziej oryginalnych europejskich przejawach, jak i do wszystkich miłośników interesujących i niebanalnych filmów. „Przedsięwzięcie pod nazwą Europejskie kino gatunków uważam za potrzebne, ważne i znaczące. Tom czwarty z pewnością stanowi świetną kontynuację poprzednich, uzupełnia nieobecne lub zawieszone w nich wątki, ale przede wszystkim jest odrębną, nową i wartościową całością, którą można traktować na zasadzie bogatego w wiedzę leksykonu, z dominującą w nim problematyką kina eksploatacji (w różnych jego odmianach czy gatunkach) i wyraźnie zaznaczonymi osobowościami badaczy – autorami i współautorami poszczególnych rozdziałów”. Z recenzji dr. hab. Rafała Koschanego, prof. UAM

Pierwsze „Perły z lamusa” zostały wyemitowane w 1989 roku. Dla mnie oraz dla moich licealnych koleżanek i kolegów stały się wydarzeniem. Tomasz Raczek i Zygmunt Kałużyński udowodnili nam, że dawne filmy to nie zakurzone ramoty. Skąd! Te filmy żyją! Nadal wywołują emocje i potrafią zachwycać. Wciąż uświadamiają nam, czym jest otaczający nas świat, i pomagają go nam zrozumieć. Dzięki „Perłom z lamusa” dotarło do mnie, że film nie ma daty przydatności do oglądania. Za to już zawsze będę wdzięczny Tomkowi i Zygmuntowi. Marcin Szczygielski

Książka poświęcona jest chorwackiej i serbskiej fantastyce gatunkowej analizowanej z perspektywy geopoetyki: związków tej twórczości z przestrzenią, a także rzeczywistością pozaliteracką. Szczególny nacisk położony jest na publikacje spod znaku fantastyki naukowej, fantasy i horroru powstałe w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, ponieważ nastąpiły wówczas istotne przemiany paradygmatu tamtejszej fantastyki, polegające przede wszystkim na hybrydyzacji gatunkowej utworów oraz włączaniu do nich lokalnych motywów i miejsc, dotąd praktycznie nieobecnych. Refleksja nad literackimi geografiami wyobrażonymi oraz przekształceniami matryc gatunkowych w tekstach pozwala na zadanie pytań o stosunek analizowanej fantastyki do kluczowych problemów współczesności oraz określenie jej subwersywnego lub koncyliacyjnego charakteru wobec dominujących wówczas ideologii. „Aleksandra Wojtaszek podejmuje niezwykle interesujące zagadnienie serbskiej i chorwackiej fantastyki, analizowane poprzez kategorie topografii przestrzeni wyobrażonych. Praca ta powinna zainteresować nie tylko slawistów, ale i badaczy szeroko pojętej literatury fantastycznej. (…) Autorka porusza się ze znawstwem w przestrzeni naukowej wyznaczonej z jednej strony przez serbską i chorwacką literaturę fantastyczną, z drugiej zaś przez zagadnienia teoretyczne dotyczące genologii fantastyki, światotwórstwa i geopoetyki”. Z recenzji dr hab. Natalii Lemann, prof. UŁ Aleksandra Wojtaszek– doktor literaturoznawstwa, asystentka w Instytucie Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Absolwentka filologii chorwackiej na UJ, stypendystka uniwersytetów w Zagrzebiu i w Belgradzie. Współpracuje m.in. z „Herito” i „Tygodnikiem Powszechnym”. Stypendystka międzynarodowego programu dla tłumaczy CELA i laureatka Nagrody Krakowa Miasta Literatury UNESCO.

Założeniem książki jest prezentacja różnorodnych głosów twórczych kobiet w kinie, by ukazać podejmowaną przez nie refleksję, a tym samym podkreślić ich obecność i znaczenie w historii myśli filmowej. Kolejne rozdziały poświęcone są przemyśleniom Alice Guy-Blaché, Germaine Dulac, Mai Deren, Laury Mulvey, Trinh T. Minh-ha oraz Alexandry Juhasz, odnoszącym się do własnego dorobku filmowego, jak i do znacznie szerszej problematyki, związanej z określonymi nurtami artystycznymi i intelektualnymi oraz realiami społeczno-kulturowymi. W przywołanych tekstach przewijają się tematy nawiązujące do czterech głównych zagadnień. Pierwsze dotyczy formy filmowej oraz kina jako medium, instytucji, obszaru kultury popularnej, a drugie praktyki reżyserskiej kobiet – używanego przez nie warsztatu, stylu i indywidualnych zainteresowań. W trzecim chodzi o związki omawianej refleksji z feminizmem, postkolonializmem, teorią queer i innymi koncepcjami, które dostarczyły piszącym przydatnych pojęć czy definicji. Natomiast czwarte zagadnienie skupia się na relacji między twórczością kobiet a tradycją kultury wizualnej w jej wymiarze technologicznym i komunikacyjnym, a nie tylko estetycznym. Każda z zaprezentowanych reżyserek-teoretyczek nieco odmiennie wyjaśnia potrzebę równoczesnego uprawiania twórczości filmowej i pisarskiej. Dla Alice Guy-Blaché zapisywanie wspomnień było sposobem na odniesienie się do epoki pionierskiej, a równocześnie na zaznaczenie w niej swojej obecności jako kreatorki kinowego warsztatu oraz prekursorki w zakresie pracy na planie w wielofunkcyjnej roli metteur en scène. Liczne, różnorodne formy przekazu, używane przez Germaine Dulac pozwalały jej podjąć najważniejsze kwestie dla rozwoju kina jako sztuki oraz artystycznych ruchów awangardowych, w których widziała miejsce na swobodę twórczą, nieskrępowaną wymogami komercji. Maya Deren w swojej książce zastosowała konwencję anagramu, starając się powiązać w całość rozważania na temat sztuki, formy i filmu oraz fascynujących ją zjawisk kulturowych. W dorobku Laury Mulvey przewijają się wątki związane z jej najbardziej znaną koncepcją męskiego władcy spojrzenia, ale też z kwestią ukazywania i problematyzowania doświadczeń kobiet, zwłaszcza aktywnych artystek. Motyw twórczości kobiet powraca w pracach Trinh T. Minh-ha, łączącej wątki postkolonialne i queerowe w refleksji nad tożsamością oraz jej obrazami, zwłaszcza w kontekście doświadczeń migracji i przemieszczenia. Do problematyki tożsamości nawiązuje również Alexandra Juhasz, która w swoich rozważaniach teoretycznych odnosi się do, jak to określa, feministycznej historii mediów (oraz kina amerykańskiego), a także do aktywizmu związanego z AIDS i środowiskiem queerowym. Równie ważna, co sama twórczość kobiet, jest dla Juhasz jej archiwizacja, pozwalająca stworzyć lub/i podtrzymać więzi międzypokoleniowe oraz przepływ wiedzy i doświadczeń. Włączenie do książki sześciu różnych reżyserek-teoretyczek również jest próbą połączenia przedstawicielek odmiennych generacji, by zaznaczyć ciągłości tradycji uprawiania przez kobiety refleksji o kinie i formie filmowej. Prof. dr hab. Małgorzata Radkiewicz – filmoznawczyni, pracuje w Instytucie Sztuk Audiowizualnych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zajmuje się kinem współczesnym, problematyką tożsamości kulturowej oraz twórczością kobiet w filmie, fotografii i sztuce. Wyrazem jej zainteresowań są publikacje: „W poszukiwaniu sposobu ekspresji. O filmach Jane Campion i Sally Potter” (2001), „Władczynie spojrzenia. Teoria filmu a praktyka reżyserek i artystek” (2010). Ponadto autorka książek: „Derek Jarman. Portret indywidualisty” (2003), „Młode wilki polskiego kina. Kategoria gender a debiuty lat 90.” (2006) oraz „Oblicza kina queer” (2014). W latach 2015-2018 Koordynatorka projektu badawczego Narodowego Centrum Nauki: „Pionierki z kamerą. Kobiety w kinie i fotografii w Galicji 1896-1945”. Jako stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w roku 2015 prowadziła badania, których efektem jest monografia: „Modernistyki o kinie. Kobiety w polskiej krytyce i publicystyce filmowej 1918-1939” (2016). Członkini Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. Zasiada w Radzie Muzeum Fotografii w Krakowie. Książka jest dofinansowana przez Uniwersytet Jagielloński ze środków Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej oraz przez Miasto Stołeczne Warszawa w ramach projektu Akademia filmu awangardowego.

Założeniem książki jest prezentacja różnorodnych głosów twórczych kobiet w kinie, by ukazać podejmowaną przez nie refleksję, a tym samym podkreślić ich obecność i znaczenie w historii myśli filmowej. Kolejne rozdziały poświęcone są przemyśleniom Alice Guy-Blaché, Germaine Dulac, Mai Deren, Laury Mulvey, Trinh T. Minh-ha oraz Alexandry Juhasz, odnoszącym się do własnego dorobku filmowego, jak i do znacznie szerszej problematyki, związanej z określonymi nurtami artystycznymi i intelektualnymi oraz realiami społeczno-kulturowymi. W przywołanych tekstach przewijają się tematy nawiązujące do czterech głównych zagadnień. Pierwsze dotyczy formy filmowej oraz kina jako medium, instytucji, obszaru kultury popularnej, a drugie praktyki reżyserskiej kobiet – używanego przez nie warsztatu, stylu i indywidualnych zainteresowań. W trzecim chodzi o związki omawianej refleksji z feminizmem, postkolonializmem, teorią queer i innymi koncepcjami, które dostarczyły piszącym przydatnych pojęć czy definicji. Natomiast czwarte zagadnienie skupia się na relacji między twórczością kobiet a tradycją kultury wizualnej w jej wymiarze technologicznym i komunikacyjnym, a nie tylko estetycznym. Każda z zaprezentowanych reżyserek-teoretyczek nieco odmiennie wyjaśnia potrzebę równoczesnego uprawiania twórczości filmowej i pisarskiej. Dla Alice Guy-Blaché zapisywanie wspomnień było sposobem na odniesienie się do epoki pionierskiej, a równocześnie na zaznaczenie w niej swojej obecności jako kreatorki kinowego warsztatu oraz prekursorki w zakresie pracy na planie w wielofunkcyjnej roli metteur en scene. Liczne, różnorodne formy przekazu, używane przez Germaine Dulac pozwalały jej podjąć najważniejsze kwestie dla rozwoju kina jako sztuki oraz artystycznych ruchów awangardowych, w których widziała miejsce na swobodę twórczą, nieskrępowaną wymogami komercji. Maya Deren w swojej książce zastosowała konwencję anagramu, starając się powiązać w całość rozważania na temat sztuki, formy i filmu oraz fascynujących ją zjawisk kulturowych. W dorobku Laury Mulvey przewijają się wątki związane z jej najbardziej znaną koncepcją męskiego władcy spojrzenia, ale też z kwestią ukazywania i problematyzowania doświadczeń kobiet, zwłaszcza aktywnych artystek. Motyw twórczości kobiet powraca w pracach Trinh T. Minh-ha, łączącej wątki postkolonialne i queerowe w refleksji nad tożsamością oraz jej obrazami, zwłaszcza w kontekście doświadczeń migracji i przemieszczenia. Do problematyki tożsamości nawiązuje również Alexandra Juhasz, która w swoich rozważaniach teoretycznych odnosi się do, jak to określa, feministycznej historii mediów (oraz kina amerykańskiego), a także do aktywizmu związanego z AIDS i środowiskiem queerowym. Równie ważna, co sama twórczość kobiet, jest dla Juhasz jej archiwizacja, pozwalająca stworzyć lub/i podtrzymać więzi międzypokoleniowe oraz przepływ wiedzy i doświadczeń. Włączenie do książki sześciu różnych reżyserek-teoretyczek również jest próbą połączenia przedstawicielek odmiennych generacji, by zaznaczyć ciągłości tradycji uprawiania przez kobiety refleksji o kinie i formie filmowej.