Prasa

Historie, z których się składasz Po co nam podziały generacyjne? Jak działają skrypty międzypokoleniowe? Co zyskujemy dzięki stworzeniu drzewa genealogicznego? Podział na millenialsów, zetki i boomersów bywa użyteczny i poręczny. Stosuje się go w marketingu i reklamie, pomaga w badaniach opinii publicznej, analizach ekonomicznych czy zarządzaniu zasobami ludzkimi. Jak każda kategoryzacja jest jednak uproszczeniem, schematem i nie wyjaśnia w pełni dynamiki struktury społecznej. A co by się stało, gdyby jednak na co dzień uciekać od tych łatwych i czasem krzywdzących podziałów? Dużo bardziej interesujące niż wydzielanie zamkniętych zbiorów generacyjnych wydaje się przyglądanie temu, co od siebie nawzajem bierzemy, a od czego się odcinamy? Co jest dla nas istotne, a czemu nie zamierzamy poświęcać uwagi? Gdzie jesteśmy do siebie podobni, które przejęte schematy zachowań nam służą, a nad którymi chcemy pracować, żeby wybierać inaczej, po swojemu? Nie chodzi przecież o to, żeby przyznać, że nie ma między nami różnic, tylko o to, żeby pomogły nam one dostrzec, jak można pomyśleć czy zrobić coś inaczej i ostatecznie po prostu lepiej się porozumieć. Odpowiadają: Maciej Marcisz, Magdalena Sękowska, Karolina Szlęzak i Kinga Urbańska Ponadto w numerze: W gwiazdozbiorze raka. Intymna opowieść Joanny Tracz o życiu z diagnozą nowotworową Genderowa heretyczka. Dlaczego Judith Butler ma dziś aż tylu przeciwników? Dawać poczucie, że warto żyć. Teatr Cezarego Tomaszewskiego Pele-mele. Pytamy Andrzeja Chyrę o ojcostwo, rady dla młodych aktorów i dziwny film, który poleca Ignacy Dudkiewicz: Czy aktywiści i obrońcy granicy mogą się ze sobą dogadać Magdalena Grzebałkowska i jej biografia Marii Konopnickiej Felietony Olgi Gitkiewicz, Elizy Mórawskiej-Kmity (White Plate) oraz Janusza Poniewierskiego

20% przychodu ze sprzedaży tego numeru wędruje do Schroniska na Paluchu Miesięcznik ZNAK w nowej, kolorowej odsłonie! Czy zwierzęta domowe są z nami szczęśliwe? Pupile częściej niż kiedykolwiek zajmują centralną pozycję w naszym życiu, a swoją obecnością nie tylko zapewniają poczucie bliskości, ale też wpływają na codzienny rytm, często nadając mu zupełnie nową intensywność i nieznaną dotąd jakość. Obecnie ludzie nie tylko darzą swoje czworonogi ogromnym uczuciem – jak pisze Marta Alicja Trzeciak – ale też nadają im inną »rangę« w rodzinie”. Ewolucję tę potwierdza pojawienie się w naszym języku takich określeń jak „psiecko”. Społeczeństwo się zmienia i zaczyna rozumieć, że zwierzęta dokładnie tak samo jak my potrzebują przestrzeni, źle znoszą, kiedy coś im się narzuca, i lepiej się im żyje, kiedy człowiek nie stara się na siłę realizować z ich udziałem własnych potrzeb. Zdarza się, że robimy im krzywdę, chcąc je po swojemu uszczęśliwić, ignorując ich naturę. Czy jesteśmy w stanie wypracować międzygatunkowy egalitaryzm?   Dlaczego pokochać je łatwiej niż ludzi? Jak mądrze budować relacje ze zwierzętami? Kiedy hodowla rasowych psów prowadzi do ich cierpienia? Odpowiadają: Magdalena Czubaszek, Małgorzata Lebda, Marta Alicja Trzeciak, Marcin Wilk Kosmiczny tor przeszkód. Ile zajmie przygotowanie lotu na Marsa? Sens tysiąca powtarzalnych czynności. Opowieść o nowym ojcostwie Andrew Huberman i pułapki naukowego influencingu Psychotest: Jakie zwierzę w Tobie mieszka? Pele-mele, czyli garść inspiracji od Anny Gacek Fotoreportaż Joanny Mrówki z targów zwierząt w Tunisie Redakcyjny wybór najlepszych książek o zdrowiu psychicznym Felietony Elizy Kmity (Whiteplate), Olgi Gitkiewicz i Diany Dąbrowskiej  

Jak żyć w ciałopozytywnym świecie Nowe diety, spersonalizowane treningi, skomplikowane zabiegi medycyny estetycznej – sposobów, by pracować ze swoim ciałem i je ulepszać, jest dziś coraz więcej. Wszystkie te metody sprowadzają jednak ciało do jednego wymiaru: ma dobrze wyglądać, być ładnym obrazkiem. Tymczasem by zbudować z nim zdrową relację, trzeba spojrzeć głębiej. Tam, niestety, napotykamy często kompleksy i frustracje, wywołane albo prywatnymi doświadczeniami, albo obsesją piękna kreowaną przez kulturę. Odpowiedzią na te bolączki miały być ruchy ciałopozytywne. Rozwiązania, które one proponują, nie zawsze jednak okazują się wystarczające i zgodne z potrzebami sygnalizowanymi przez nasze ciała. Co zrobić, żeby ciało stało się dla nas bezpiecznym domem? Jakie komplementy naruszają granice intymności? Dlaczego tatuaże sprawiają, że czujemy się ze sobą dobrze? Po co nam ciałopozytywność? Odpowiadają: Karolina Sulej, Elżbieta Lange, Anna Marchewka i Elżbieta Łapczyńska Czy katastrofa klimatyczna zabierze nam czekoladę? James Baldwin. Prześladowany i podziwiany Gołym uchem. Krótki kurs słuchania świata Jak zostać intelektualnym guru? Czego nas uczą przypadki Foucaulta i Derridy Felietony Olgi Gitkiewicz i Elizy Mórawskiej-Kmity (WhitePlate) Filmowe rekomendacje Diany Dąbrowskiej Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków  

Zodiakary, tarociary i gnostycy Mimo sekularyzacji utrzymuje się w Polsce popyt na usługi duchowe. Renesans popularności w mediach społecznościowych przeżywają astrologia i horoskopy. Swoje grono wielbicieli mają ezoinfluencerki, które obiecują, że pozytywne myślenie i „manifestowanie obfitości” przyniosą nam bogactwo. O ile w latach 90. zainteresowanie ezoteryką wynikało w dużej mierze z biedy i niepewności jutra, o tyle dziś wyrasta z pragnienia samorozwoju i finansowego sukcesu. Jakkolwiek dziwaczne wydawałyby nam się niektóre koncepcje ezoteryczne, to alternatywna duchowość ma w sobie moc, by rozbudzać wyobraźnię i „wywracać kulturę”. Zaskakująco wielu polskich twórców – od Mickiewicza po Tokarczuk – szukało w niej inspiracji. Dlaczego generacja Z pokochała horoskopy? Czy coaching to współczesna forma magii? Gdzie w Polsce znajdują się miejsca mocy? Odpowiadają: Olga Drenda, Zbigniew Łagosz, Karol Kleczka i Tomasz Stawiszyński Czy Europa Środkowa to dla Zachodu tylko zasieki przed Rosją?  Olga Tokarczuk: Fikcja jest większa od prawdy George Steiner: Dlaczego nie powstają już wielkie tragedie? Piotr Oczko po raz ostatni w cyklu o zapomnianych artystkach Nowa rubryka Elizy Mórawskiej-Kmity (autorki White Plate) pt. Okruszki Tomasz Terlikowski o tym, czego wolisz nie wiedzieć o Kościele w Polsce Filmowe rekomendacje Diany Dąbrowskiej Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków  

Pokolenie sztucznej inteligencji Na naszych oczach dokonuje się technologiczna rewolucja. Świat cyfrowy nie tylko odpowiada na nasze potrzeby, ale kreując je, stwarza coś nowego – wraz z miejscami pracy, mediami, a także konfliktami politycznymi wychodzącymi poza przestrzeń czarnego ekranu. Sztuczna inteligencja, bohaterka licznych dzieł fikcji naukowej, jakkolwiek by się od nas różniła, jest naszą codziennością. O ile dzisiejsi 30-latkowie pamiętają świat sprzed AI, o tyle pokolenie ich dzieci nie zna innej rzeczywistości. Dla nich pytanie o to, co zmieni sztuczna inteligencja, jest źle postawione – bo ona już tworzy codzienność, w której żyją. Doświadczenie cyfrowego pokolenia wydaje się znacznie ciekawsze, bo wzywa do zadania innych pytań: nie o to, czy sztuczną inteligencję można wykorzystać, ale raczej – jak mądrze z nią współpracować. Jak nauczyć się higieny cyfrowej? Czy potrzebujemy wieku internetowej pełnoletniości? W jaki sposób ochronić prywatność przed ingerencją Big Techów? Dlaczego TikTok działa jak narkotyk? Jak wychować dziecko w epoce cyfrowej? Odpowiadają: Jonathan Haidt, Eric Schmidt, Magdalena Bigaj, Sylwia Czubkowska, Nuria Selva Fernandez Wojna w Gazie: Jak wyjść z błędnego koła antysemityzmu i islamofobii? Oscary: Lustro, w którym odbijają się wszystkie spory USA Nie chodzi tylko o zgodę. W poszukiwaniu nowej filozofii seksu Bartosz Sadulski: Football Manager – gra, która niszczy i ratuje życie Ale książka! Katarzyna Kubisiowska o swojej literackiej pigułce szczęścia Filmowe rekomendacje Diany Dąbrowskiej Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków  

Daj chłopaka, takiego chłopaka „Toksyczność, machismo, incele” – te określenia dobrze pokazują stan rozważań dotyczących współczesnej męskości. Męskość jest traktowana jako przywilej i zagrożenie, ale choć walka z patriarchatem rozpoczęta przez ruch feministyczny trwa, to dopiero od niedawna podnoszone są głosy, że jego ofiarą padają również sami mężczyźni. Bagatelizujemy doniesienia o znacznie większej liczbie przypadków samobójstw wśród mężczyzn, mało uwagi poświęcamy problemom, z którymi mierzą się dojrzewający chłopcy. Często testem dojrzałości dla młodego mężczyzny staje się wejście w ojcostwo, kiedy to pojawiają się pytania o rodzinne i kulturowe wzorce. Samemu nie doświadczywszy czułości, współczesny tato często kultywuje bezradność. Poznawcze zagubienie i brak gotowych schematów funkcjonowania, które znacznie lepiej wypracowały kobiety, nadal wtłacza mężczyzn w dawne przemocowe formy. Mężczyźni jeszcze nie wyemancypowali się z tego, co ich niszczy. Jak budować męskość po kryzysie? Dlaczego chłopcy wstydzą się poszukiwać pomocy? Po co mężczyznom inni mężczyźni? Jak uczyć synów wrażliwości? Odpowiadają: Andrzej Leder, Jacek Masłowski, Andrzej Galbarczyk, Michał Zabdyr-Jamróz i Michael Chabon Dlaczego lewica przegrywa wybory w Polsce i na świecie? Frankenstein. Jak 18-latka stworzyła queerową powieść science fiction Przyjemności szukaj w cosy crime. O sukcesie „powieści kocykowej” Spóźnione tajwańskie #MeToo. Azjatycka walka o równość płci Za co kochamy piratów? Od Libertalii do Jacka Sparrowa Filmowe rekomendacje Diany Dąbrowskiej Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków  

W listopadowym numerze Miesięcznika ZNAK Cieszyć się kruchością życia Przez wieki żyliśmy w kulturze, w której tematy przemijania i śmierci były postrzegane przez pryzmat chrześcijańskiej wyobraźni religijnej. Wizja życia po śmierci miała niemal powszechną siłę oddziaływania. Religia dostarczała też zbiorowych rytuałów, które pomagały radzić sobie z utratą bliskich i przeżywaniem żałoby. Postępująca sekularyzacja mocno podważyła te wyobrażenia. Nie wypracowała jednak jak dotąd wyrazistej i społecznie zakorzenionej alternatywy. Indywidualnie szukamy dziś sensu życia i sami musimy wypracowywać mechanizmy obronne, by zmierzyć się z jego końcem. Chcemy poszukać innej drogi. Takiej, która nie tylko pozwoli przerwać tabuizację śmierci, lecz także będzie budować wrażliwość wobec przemijania. Może wręcz otwierać na perspektywę słodko-gorzkiego wzruszenia wynikającego z doświadczenia kruchości wszystkiego, co istnieje. O radzeniu sobie z utratą bliskich i pięknie przemijania piszą: Joanna Bator, Olga Gitkiewicz, Tomasz Raczek, Anja Franczak, Agata Bielik-Robson i Tomasz Stawiszyński Ponadto: Dlaczego będziemy zarabiać więcej niż nasi rodzice? Serdeczność dla wszystkich istot – ostatni wywiad Ireneusza Kani Opowiadanie Joanny Rudniańskiej o granicy polsko-białoruskiej Rozmowa z Anną Rochowską, nową dyrektorką TR Warszawa Karolina Korwin-Piotrowska opowiada o książce swojego życia Felietony Olgi Gitkiewicz, Diany Dąbrowskiej i Janusza Poniewierskiego Rysunkowy humor Bardzo brzydkich rysunków i Oli Szmidy

Kościół bez patriarchatu To uderzający paradoks, że choć kobiety są często znacznie bardziej zaangażowane w wiarę i jej przekazywanie niż mężczyźni, to jednocześnie nie mają w Kościele udziału we władzy czy w podejmowaniu decyzji. Jak pisała Natalia de Barbaro w jednym z numerów „Znaku”: gdybyśmy wyobrazili sobie restaurację, firmę bądź szkołę, gdzie kobieta nie może pełnić funkcji kierowniczych, omijalibyśmy te miejsca szerokim łukiem. Wielu z nas godzi się jednak na Kościół, w którym kobiety nie mogą pełnić funkcji księdza. Ale nie wszyscy akceptują takie status quo. Odważne teolożki i aktywistki coraz śmielej pokazują, że religia nie powinna być patriarchalna, głos kobiet ma znaczenie, a zasada równości między płciami wypływa z samego serca ewangelicznego przesłania. Czy nierówności są wpisane w religię? Co stoi na przeszkodzie, by kobiety były święcone na księży? Kiedy Kościół będzie gotowy na równouprawnienie? Odpowiadają: Tina Beattie, Zuzanna Flisowska-Caridi i Monika Zuber Ponadto: Porno jako źródło wiedzy. Co nam mówi o pożądaniu i nudzie? Polański i inni. Czy możemy podziwiać sztukę ludzi, którzy zrobili coś potwornego? Vivian Maier. Niania, której fotografie pokochał cały świat

Co z ciebie wyrośnie Jeszcze niedawno uważano je za relikt przeszłości. Dziś pojęcie „klasy społeczne” znów jest odmieniane przez wszystkie przypadki. Trzy czwarte Polaków uważa się za przedstawicieli klasy średniej, a jednak widzimy dysproporcje w jej obrębie. Klasa wyższa mierzona majątkiem nie idzie w parze z inteligenckim wykształceniem, pochodzenie nie determinuje już tak mocno jak dawniej. Obserwujemy historie awansów dokonywane po 1989 r. oraz dramatyczne sytuacje tych, którzy doświadczyli niepowodzeń i wykluczenia. „Ludowe historie Polski” otworzyły dyskusję o klasach i klasowości, a pojęcia obecne w salach akademickich przeniknęły do publicystyki i codziennych dyskusji. Coraz częściej zastanawiamy się nad naszymi korzeniami, nad tym, jak los naszych babć i dziadków wpływa na naszą historię. Jak klasy społeczne pomagają nam zrozumieć własną historię? Na ile określają nas losy naszych babć i dziadków? Dlaczego tak chętnie podglądamy życie bogaczy? Odpowiadają: Anna Cieplak, Rafał Matyja, Alicja Urbanik-Kopeć i Michał Zabdyr-Jamróz Ponadto: Wojny o wodę przestają być scenariuszem science fiction Czy rdzenni mieszkańcy Ameryki byli mądrzejsi od Europejczyków? William Faulkner: krytyk rasizmu i zatwardziały konserwatysta Opowiadanie Daniela Odiji Felietony Olgi Gitkiewicz, Janusza Poniewierskiego i Diany Dąbrowskiej Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków

Wyobraź sobie Wyobraźnia pozwala kreować nieskończoną liczbę światów, które w przyszłości mogą się okazać rzeczywistością. To ona napędza nas do działania, pozwala myśleć twórczo i dążyć do zmiany. Dzięki niej żyjemy z większą fantazją, jesteśmy otwarci na to, co nowe, potrafimy się bawić. Bez wyobraźni, jak pisał Stanisław Lem, do dzisiaj siedzielibyśmy w jaskiniach. W obliczu wyzwań, takich jak kryzys klimatyczny, nierówności społeczne, wojny, a także po prostu zmęczenie rutyną, staje się ona potężnym narzędziem do walki z tym, co zastane, które może pomóc w oderwaniu się od apokaliptycznych wizji i stworzeniu lepszego, wypełnionego nadzieją jutra. Dlaczego warto marzyć? Jak pielęgnować w sobie kreatywność? W jaki sposób postrzegają rzeczywistość osoby z afantazją? Czy solarpunk może nam pomóc stworzyć lepszy świat? Odpowiadają: Mariusz Wilczyński, Małgorzata Lebda, Aleksandra Rabinovitch, Krzysztof Marciniak i Paweł Ngei Ponadto: Kosmici nad Wisłą. Kto i po co szuka dziś UFO? Krótka historia cyrku. Kiedy zwierzęta znikną z areny? Letnie festiwale, o których nie mieliście pojęcia Zawsze przychodzi wiosna. Alaś Bialacki i białoruska opozycja Opowiadanie Zośki Papużanki Felietony Olgi Gitkiewicz, Janusza Poniewierskiego i Diany Dąbrowskiej Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków

Nowa sztuka miłości „Miłość niejedno ma imię”, „Od miłości do nienawiści jeden krok”, „Zakochać się na zabój” – to tylko niektóre powszechnie znane powiedzenia, próbujące uchwycić istotę jednego z najważniejszych uczuć w życiu człowieka. Z jednej strony rośnie liczba rozwodów i jednoosobowych gospodarstw domowych, z drugiej – liczba użytkowniczek i użytkowników aplikacji randkowych. Wygląda na to, że choć w zalewie alternatywnych życiowych scenariuszy niechętnie rozmawiamy o miłości i przyznajemy się do pragnienia kochania oraz bycia kochanym, to realizacji tej potrzeby wciąż jesteśmy w stanie poświęcić dużo sił i środków. W jakie schematy uczuciowe popadamy? Jak pogodzić równość z erotyzmem? Z których książek i filmów biorą się nasze wyobrażenia o miłości? Odpowiadają: bell hooks, Karolina Sulej, Wojciech Kulesza, Piotr Oczko, Bartłomiej Dobroczyński, Agnieszka Smoczyńska i Justyna Bargielska 12 i pół tezy o polskim antysemityzmie. Duchowy testament Pawła Śpiewaka Pochwała ryzyka. Kiedy czujesz, że naprawdę żyjesz? Reżyser Kuba Mikurda: kino to świetny klucz do historii Polski Ponadto: Opowiadanie Aleksandry Zielińskiej Bal gałganiarzy Filmowa propozycja Diany Dąbrowskiej Felietony Olgi Gitkiewicz i Janusza Poniewierskiego Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków.

Najlepsze miejsce do życia Łatwo spotkać się z narzekaniem na polską przestrzeń: nieład architektoniczny, mnogość reklam, betonozę i patodeweloperkę. Nieco na przekór tym diagnozom chcemy skoncentrować się na udanych projektach. Przyglądamy się więc dziedzictwu polskiej architektury XX w., licznym modernistycznym i socrealistycznym budowlom, które zyskują dziś coraz większe uznanie. A także, wraz z architektami młodego pokolenia, patrzymy w przyszłość, szukając inspirujących pomysłów. Marzymy o polskich miastach pełnych zieleni, stawów i mokradeł. W dobie zmian klimatycznych powinny się stać przestrzeniami bioróżnorodności i energetycznej efektywności. Gdzie szukać ładnej Polski? Które z modernistycznych projektów wciąż wzbudzają podziw? Jakiej architektury wymaga od nas przyszłość? Odpowiadają: Filip Springer, Anna Cymer, Olga Drenda oraz Małgorzata Kuciewicz i Simone De Iacobis Uniwersytet to miejsce erotyczne. Stoner i powieść kampusowa Kościół, seks i reprodukcja. Sumienie Polek przeciw nieżyciowemu nauczaniu Małgorzata Lebda w nowej rubryce pokazuje, jak czytać poezję A ponadto: Koniec Erdoğana? O wyborach prezydenckich w Turcji Recenzja najnowszej książki Martína Caparrósa Ñameryka Filmowa propozycja Diany Dąbrowskiej Felietony Olgi Gitkiewicz i Janusza Poniewierskiego Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków.

Psychodeliki Nadzieja dla duszy i umysłu? W ostatnich latach obserwujemy „psychodeliczny renesans” związany z wyraźną zmianą w podejściu do substancji psychoaktywnych, takich jak psylocybina, LSD czy MDMA. Nielegalne w wielu krajach i kojarzone z hipisowską kontrkulturą, stają się dziś ważnym narzędziem w psychiatrii. Terapia wspomagana MDMA uznawana jest za jedną z najskuteczniejszych w leczeniu zespołu stresu pourazowego, psylocybina z kolei pozwala osobom w depresji pozbyć się natrętnych myśli na własny temat i ulżyć w cierpieniu. Istnieje niewielkie prawdopodobieństwo uzależnienia się bądź przedawkowania psychodelików. Nie dziwi więc, że budzą one nadzieje badaczy i pacjentów. Nie stanowią jednak panaceum, a przyjmowane w niewłaściwy sposób, mogą być szkodliwe dla zdrowia. Czy psychodeliki zrewolucjonizują leczenie depresji? Kiedy mogą być niebezpieczne? Które rośliny towarzyszą duchowym poszukiwaniom ludzkości? Odpowiadają: Krzysztof Kornas, Maciej Lorenc i Anastasia Ruban Pan od bonobo. Frans de Waal o płci, seksie i gender Rebecca Solnit: Dlaczego Stalin sadził cytryny w Moskwie? Soundtracki do życia. Czego słucha Dorota Masłowska? A ponadto: Chorzy na samochód. Wywiad z badaczką miejską, Martą Żakowską Recenzja nadchodzącej książki Filipa Springera Mein Gott, jak pięknie Filmowa propozycja Diany Dąbrowskiej Felietony Olgi Gitkiewicz, Filipa Springera i Janusza Poniewierskiego

Nassim N. Taleb: Jak zwodzi nas przypadek „The Sunday Times” zaliczył jego książki do najważniejszych po II wojnie światowej, uznanie wobec niego wyraża noblista Daniel Kahneman, a filozof John N. Gray określa go mianem „najbardziej proroczego” dziś autora. Na czym polega fenomen Nassima Nicholasa Taleba? W trakcie lat pracy na Wall Street był świadkiem błyskawicznych karier, które szybko i z impetem się kończyły. Nie fascynował go natychmiastowy sukces, dlatego po 20 latach pracy jako giełdowy trader poświęcił się refleksji matematycznej i filozoficznej, by zrozumieć rolę jaką w naszym życiu odgrywają przypadek i ryzyko. Chociaż w Polsce ukazały się wszystkie tomy bestsellerowego cyklu Incerto, nie pojawiła się dotąd całościowa synteza książek Taleba. Dlatego proponujemy pierwszy taki przewodnik po jego myśli. Jak podejmować decyzje w sytuacji niepewności? Czym jest „czarny łabędź”? Jakie pułapki myślenia nam zagrażają? Czy żyjąc w nieprzewidywalnym świecie, możemy być szczęśliwi? Odpowiadają: Nassim Nicholas Taleb oraz Marek Maraszek, Krzysztof Nędzyński i Katarzyna Januszkiewicz

Odczarowanie Jezusa Jezus nie był kapłanem ani politykiem. Przez większość życia pracował fizycznie. Być może miał doświadczenie krótkiego i bezdzietnego małżeństwa. Teksty z epoki przedstawiły go jako wędrownego nauczyciela, który chciał odnowić więź Żydów z Bogiem. Zdumiewać więc może, że sprawa Jezusa nie skończyła się w ubogiej Galilei jak innych rabbich tego czasu, ale rozeszła się na cały świat. Mimo kryzysu Kościołów chrześcijańskich Jezus wciąż fascynuje wielu badaczy i ludzi szukających duchowej inspiracji. Coraz więcej wiemy o życiu w Nazarecie 2 tys. lat temu, o żydowskiej apokaliptyce, o powstawaniu tekstów biblijnych. Wierzący są coraz bliżej postaci, którą swoim życiem powinni naśladować, a naukowe odkrycia każą nierzadko inaczej rozłożyć akcenty niż kościelne nauczanie. Niewierzący zaś mogą dziś lepiej zrozumieć fenomen człowieka, który jak żaden inny wpłynął na bieg historii. Jaką wiedzę o Jezusie przynoszą nam nowe badania historyczne? Jak wyglądało jego życie przed trzydziestką? Czy chciał stworzyć nową religię? Dlaczego mimo zła w Kościele Jezus wciąż inspiruje? Odpowiadają: Kalina Wojciechowska, Armand Abécassis, Eligiusz Piotrowski i Tomasz Polak Ponadto w numerze: Bojkot mundialu? Kontrowersje wokół piłkarskiej imprezy w Katarze Czy George Orwell przeraziłby się „Rokiem 2022”? Fascynacje i lęki Brunona Schulza oczami Elki Łapczyńskiej Rafał Cekiera: Polska gościnność i uchodźcy z Ukrainy Opowiadanie Wojciecha Chamiera-Gliszczyńskiego Felietony Olgi Gitkiewicz, Filipa Springera i Janusza Poniewierskiego

Co nam dają algorytmy? Jeszcze do niedawna rzeczywistość zapośredniczona przez komputerowe algorytmy wydawała się scenariuszem rodem z science fiction. Dziś nie możemy się bez nich obejść: pozwalają czuć się zrozumianym, oferują rozrywkę i pomoc w robieniu zakupów czy sprzątaniu domu. Do rewolucyjnej przemiany doprowadziło upowszechnienie Internetu i mediów społecznościowych. Skrócił się dzięki temu dystans do źródeł wiedzy, rozwinęły się nasze możliwości poznawcze, lecz jednocześnie pogłębiły się istniejące podziały, a tzw. bańki społecznościowe budują nam wypaczony obraz świata. Maszynowe uczenie się preferencji udostępnianych w sieci przez użytkowników przekłada się zarówno na nasze wybory konsumenckie, jak i decyzje polityczne. Związek z algorytmami to historia skomplikowanej przyjaźni, która jak każda relacja zmienia nas samych. Co zyskaliśmy dzięki algorytmom? W jakim stopniu wpływają one na nasz światopogląd? Kiedy technologia dyskryminuje, a kiedy wyzwala? Czym przyciąga nas TikTok? Odpowiadają: Jan Jęcz, Michał R. Wiśniewski, Ewa Drygalska, Łukasz Lamża i Dominika Słowik Ponadto w numerze: Pułapki geopolityki, czyli biznes zamiast nauk społecznych Graeber i Wengrow: świat może być lepszy, niż sądzimy Geniusz, obibok, prorok. David Foster Wallace i potęga literatury Felietony Olgi Gitkiewicz, Filipa Springera i Janusza Poniewierskiego Piotr Oczko o malarce, na punkcie której oszalał cały świat w XIX w. Stacja: literatura – opowiadanie Marcina Oskara Czarnika

Planeta Śląsk Śląsk wymyka się łatwemu szufladkowaniu. Choć dziś znajduje się na mapie Polski, przez wieki wiązał się z innymi państwowościami. Narracja o „ukrytej opcji niemieckiej” rywalizuje z tą o „odwiecznej polskości”, a zarówno pierwsza, jak i druga z opowieści, nie oddają prawdy. Z perspektywy Krakowa, Warszawy czy Poznania Śląsk nadal stanowi temat obcy i peryferyjny, a przecież, jeśli kierować się miarą spisu powszechnego sprzed dziesięciu lat, żyje nim niemal milion osób deklarujących narodowość śląską. Tegoroczny spis może potwierdzić, że Ślązacy to największa mniejszość narodowa w Polsce. Sprowadzenie takiej grupy do folklorystycznego kolorytu albo szkodliwych stereotypów jest niesprawiedliwym zawężeniem. Śląska godka staje się coraz bardziej słyszalna, wyrażana przez pisarzy, artystów, ludzi kultury. Co stanowi o tożsamości Śląska? Na czym polega jego wielokulturowość? i czy śląskość ma płeć? Jak wygląda emancypacja kobiet po śląsku? Czym zachwyca pokopalniany krajobraz? Odpowiadają: Sebastian Rosenbaum, Zbigniew Rokita, Anna Dziewit-Meller, Artur Rojek, Ewa Chojecka, Grażyna Kubica-Heller i Dorota Brauntsch oraz Wojciech Śmieja Ponadto w numerze: Zrób coś. Pomoc ofiarom przemocy w rodzinie Dlaczego papieże trafili do piekła i inne zagadki dzieła Dantego 100 lat Lema! Czym dzisiaj zaskakuje nas autor „Solaris”? Dariusz Rosiak po raz pierwszy w stałej rubryce „Znaku” Reportaż o izolacji, w jakiej żyją przybyli do Europy uchodźcy Felietony Olgi Gitkiewicz, Filipa Springera i Janusza Poniewierskiego

Numer kwartalnika HERITO poświęcony związkom człowieka i przyrody. Opracowywany w wyjątkowych warunkach, między epidemią, pożarem Biebrzańskiego Parku Narodowego, a zapowiedziami letniej suszy, jeszcze dobitniej uświadomił nam potrzebę kontaktu nie tylko z drugim człowiekiem, ale z przyrodą w stanie czystym. Zamknięcie i kwarantanna potęgowały tęsknotę za naturą: wiemy, że zieleń odstresowuje, relaksuje, a roślinny krajobraz wpływa kojąco na człowieka. Jednocześnie jednak mamy głęboką świadomość nadchodzących zagrożeń i wyzwań klimatycznych, które w ciągu najbliższych miesięcy i lat zdefiniują przyszłość naszej planety. Ostatecznie ta świadomość nadała kształt zielonemu numerowi HERITO, w którego centrum stoi śmiała teza stawiana przez prof. Ewę Bińczyk, iż może nie być żadnego dziedzictwa. Na naszych oczach kończy się antropocen epoka pełnej i bezrozumnej dominacji człowieka nad przyrodą. Czy wszyscy są tego jednak świadomi? Czy zdajemy sobie sprawę z konsekwencji, jakie niesie ze sobą kryzys klimatyczny? A może warto mu się przyjrzeć szerzej, zobaczyć jego konsekwencje kulturowe, a także węziej jakie będzie miał przełożenie na nasze codzienne życie w najbliższych latach? Czy powinniśmy się przyzwyczajać do wirtualnych spacerów po lesie i słuchania śpiewu ptaków z płyt? Jaki świat zostawimy kolejnym pokoleniom? Te pytania towarzyszą nam od dawna i cieszymy się, że mogliśmy je wyartykułować w nowym numerze HERITO. W numerze: Renata Lis na marginesie zdjęć Michała Korty pisze o Festung Antropocen, Ewa Bińczyk w rozmowie z Przemysławem Witkowskim prognozuje, że może nie być żadnego dziedzictwa, Urszula Zajączkowska opisuje ucieczkę z ogrodu botanicznego, Bartosz Panek opowiada historię polskiego powietrza, a Paweł Romańczuk przedstawia ptasią muzykę, Małgorzata Grąbczewska przygląda się historii fotografii przyrodniczej w Europie Środkowej, Janusz Sepioł zwiedza krajobrazy Małopolski, Magdalena Petryna recenzuje książki przyrodnicze. Publikujemy także fragment książki Mai Fowkes The Green Bloc o neoawangardowej, środkowoeuropejskiej sztuce w czasach socjalizmu, rozmowę Bartosza Sadulskiego z kuratorką Centrum Pompidou Karoliną Lewandowską, a także zapowiedzi wystaw i recenzje.

Za wyborem i życiem Waga problemu i temperatura sporu, który rozgorzał w polskim społeczeństwie po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z października 2020 r., są oczywiste. Podobnie jak głęboki podział i brak dyskusji między obozami pro- i antychoice. Próba przełamania tego impasu poprzez szukanie szerszych perspektyw i przedefiniowanie dotychczasowych stanowisk stanowiła dla nas motywację do podjęcia tematu. Przyglądamy się więc doświadczeniom innych krajów oraz kobiet zaangażowanych w kwestie praw reprodukcyjnych i ochrony życia – także narodzonego. Nie koncentrujemy się na abstrakcyjnych dywagacjach. Szukamy społecznych warunków, które należy tworzyć, by w przyjaznym środowisku móc decydować się na rodzenie i wychowanie dzieci, a aborcja była rzadka, ale legalna i bezpieczna. Kiedy możemy być jednocześnie za wyborem i za życiem? Jakie są największe wyzwania dla nowego prawa aborcyjnego? Czy katolicy i katoliczki są wobec opcji pro-life bez alternatywy? Odpowiadają: Thia Cooper, Cassandra Speer, Eleonora Zielińska, Finka Heynemann, Elżbieta Korolczuk, Tisa Żawrocka-Kwiatkowska i Anna Mateja Ponadto w numerze: Muzułmańscy ateiści. Sekularyzacja wkracza na Bliski Wschód Być jak Susan Sontag. O pierwszej celebrytce współczesnej humanistyki „To się nazywa aborcja. Zabieg to można mieć u dentysty” – opowiadanie J. Rudniańskiej Felietony Olgi Gitkiewicz, Filipa Springera i Janusza Poniewierskiego

Świat prosi o ratunek Jak pokazał raport opublikowany w „Nature Climate Change”, po porozumieniach paryskich roczna emisja CO₂ do atmosfery zamiast spadać – wzrastała. Tymczasem na osiągnięcie neutralności klimatycznej mamy coraz mniej czasu. Naukowcy z McGill University przekonują, że wzrost średniej globalnej temperatury może przekroczyć punkt krytyczny (1,5ºC) nie – jak dotąd sądzono – w połowie wieku, ale już w latach 2027–2042. Mimo destrukcyjnych skutków działalności człowieka wciąż obserwujemy zjawiska przywracające nadzieję, budzące podziw i rozkosz bycia z naturą. Nieprzerwanie mamy co i dla kogo ratować. David Attenborough w książce Życie na Ziemi pisze, że: „W naszych rękach leży teraz nie tylko nasza własna przyszłość, ale także przyszłość wszystkich innych istot, z którymi dzielimy tę planetę”. Do podjęcia działania powinno motywować nas nie tylko widmo wiszącej nad nami katastrofy, ale przede wszystkim pragnienie uratowania kruchego piękna naszej planety. Co robić, by zatrzymać katastrofę? Które rozwiązania są najskuteczniejsze? Jak kształtować swoje relacje z naturą? W jaki sposób rozmawiać z dziećmi o przyszłości? Odpowiadają: January Weiner, Marcin Popkiewicz, Karol Trammer, Magdalena Assanowicz, Marta Dymek, Magdalena Budziszewska i Urszula Zajączkowska Ponadto w numerze: Wojna o Tadż Mahal. Hinduski nacjonalizm kontra muzułmanie z Indii Aby Warburg. Jak opowiedzieć historię Zachodu w obrazach? „Położnik wyjął ze mnie kamień” – proza Aleksandry Zielińskiej Książki na uchodźstwie. Powojenne losy niemieckich zbiorów w Polsce Felietony Olgi Gitkiewicz, Filipa Springera i Janusza Poniewierskiego

Michał Heller. Pytania o Boga i ateizm Dużo mówi się dziś o odejściach od wiary z powodu rozczarowania Kościołem. Jednakże przyczyny ateizmu tkwią często głębiej: w przekonaniu, że religijny obraz świata kierowanego przez Opatrzność jest już niewiarygodny. Że katechizmowy Pan Bóg nie przystaje ani do naukowego opisu rzeczywistości, ani do naszego doświadczenia zła i cierpienia w świecie. Ks. Michał Heller jest jednym z najważniejszych polskich autorów, którzy na poważnie mierzą się z kwestią „możliwości wiary dzisiaj”, a wielu czytelników ceni jego głos. Z okazji 85. urodzin przypominamy jego dorobek i pytamy o sprawy dla wielu najistotniejsze: wyobrażenie o Bogu, wiarę i wyzwania, które stawia przed nią nauka i ateizm. Jak Boga wyobraża sobie słynny kosmolog? Kiedy wstyd mu za Kościół? Czy nasz świat jest „najlepszym z możliwych”? Jakie pytania zadają dzisiaj ateiści? Odpowiadają: ks. Michał Heller, ks. Eligiusz Piotrowski, Jan Woleński, Tomasz Szarek i Michał Jędrzejek Ponadto w numerze: Puste domy na Podhalu. Jakie skrywają historie i gdzie zniknęli ich mieszkańcy? Erudycja i naiwność Agambena. Portret kontrowersyjnego filozofa „Gardzienice” i Bagatela. Jak przemoc niszczy polski teatr? „Najpierw zapaliły się włosy” – nowe opowiadanie Urszuli Honek Felietony Olgi Gitkiewicz, Filipa Springera i Janusza Poniewierskiego

Którędy do snu? Choć z jednej strony często marzymy o tym, by wydłużyć dobę, a zamiast snem zająć się kolejnymi obowiązkami, to z drugiej – coraz bardziej niepokoimy się o jakość i ilość naszego snu. Naszymi lękami karmi się rynek, wypuszczając nowe gadżety mające zapewnić lepszy odpoczynek: są to już nie tylko poradniki dobrego snu, ale także suplementy diety, opaski na oczy, specjalne poduszki, kołdry obciążeniowe czy aplikacje na smartfony. Pandemiczna rzeczywistość oraz zimowa pora sprawiają, że jeszcze bardziej uświadamiamy sobie potrzebę i korzyści płynące z dobrego snu, który wpływa na naszą pamięć, inteligencję oraz długowieczność. Pytanie, czy wszyscy jesteśmy w stanie zawsze pozwolić sobie na poradnikowe 8 godz. odpoczynku. Czy sen to dobro luksusowe? Jak kapitalizm uczy się z niego korzystać? W jaki sposób można zadbać o zdrowy odpoczynek? Co mówią o nas nasze sny? Jak śpią zwierzęta? Odpowiadają: Maciej Jakubowiak, Magda Kaczor, Eliza Kącka i Katarzyna Kasjanowicz Ponadto w numerze: Trumpizm zmienił obywateli w kibiców. Iwan Krastew o „dziedzictwie” Trumpa Opowiadanie Barbary Sadurskiej: „Niepotrzebne mi wasze buty. Mogę iść, dokąd chcę” Ilustratorka Emilia Dziubak: Traktujmy poważnie książki dla dzieci Ks. Andrzej Kobyliński: „Trzeba wymyślić katolicyzm na nowo” Henryk Woźniakowski wspomina prof. Marcina Króla Felietony Olgi Gitkiewicz, Filipa Springera i Janusza Poniewierskiego

14. numer rocznika „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” przynosi tekst prof. Jehudy Bauera, jednego z największych historyków Zagłady, napisany specjalnie dla naszego pisma z okazji 75. rocznicy powstania w getcie warszawskim. W numerze znalazły się studia poświęcone zwalczaniu szmalcownictwa (Dariusz Libionka), akcji pomocy Żydom prowadzonej przez PPR (Barbara Engelking), polskich artystach - świadkach Zagłady (Luiza Nader), powojennej przemocy antyżydowskiej (Adam Kopciowski) czy prawnym i archeologiczno-kryminalistycznym aspektom niedokończonej ekshumacji w Jedwabnym (Krzysztof Persak). Niezwykły jest biograficzny szkic Krzysztofa Czubaszka, który odkrył tożsamości polskiego świadka Stanisława Żemisa, autora wstrząsającej relacji z likwidacji getta w Łukowie. Jego losy pozostawały dotychczas nieznane. Obecną politykę historyczną i administrowanie pamięcią o Zagładzie komentuje Maciej Janowskie Andrzej Leder, a Stanisław Obirek zastanawia się nad postacią Jana Tomasza Grossa. W numerze działy: Studia Sylwetki Z warsztatów badawczych Materiały Punkty Widzenia Omówienia, recenzje, przeglądy Upamiętnienia Zagłady Polemiki A w nich między innymi: Yehuda Bauer o powstaniu w getcie warszawskim w 75. rocznicę Kamil Kijek o genezie zajść antysemickich w województwie kieleckim Barbara Engelking o pomocy dla Żydów środowisku komunistycznym w Warszawie Dariusz Libionka o szmalcownikach i ich karaniu inaczej Krzysztof Persak o ekshumacji w Jedwabnem Krzysztof Czubaszek o Stanisławie Żemisie [Stanisławie Żemińskim] Adam Puławski o śladach Zagłady w dokumentacji archiwalnej Chełma Audiencja Józefa Tenenbauma u prymasa Augusta Hlonda 3 czerwca 1946 r. Marcin Kula o Marcu 1968 Maciej Janowski i Andrzej Leder o polityce historycznej wokół książki Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego

Przegląd Glottodydaktyczny t. 21/2004