Menu

Instytut Literatury

Instytut Literatury
„Światło wiersza” stanowi pierwszą próbę monograficznego ujęcia twórczości Wojciecha Kassa, poety i eseisty mieszkającego i pracującego na co dzień w niezwykłym miejscu – Leśniczówce Pranie, gdzie mieści się Muzeum Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego; dorobkiem autora „Zaczarowanej dorożki z wielką pieczołowitością i oddaniem opiekuje się właśnie bohater niniejszej książki. Rzecz nie jest jednak klasycznym ujęciem całokształtu dorobku Kassa, jednego z najciekawszych współczesnych polskich poetów metafizycznych. Owszem, w „Świetle wiersza” czytelnik odnajdzie zarówno rozbudowany szkic do przyszłej biografii autora „Metafu”, obszerny rozdział poświęcony naczelnej kategorii (światłu) organizującej dzieło poety, zebrana została również możliwie szeroka biobibliografia, rozmowy, do których Kass przykłada dużą wagę, liczne artykuły natury syntetycznej, jak i teksty będące analizami oraz interpretacjami poszczególnych wierszy i tomów autora „Gwiazdy Głóg”. To wszystko jednak uzupełnione zostaje rozdziałem składającym się z różnorodnych form, w ramach których autor niniejszej książki stara się zbliżyć do tajemnicy zarówno poetyckiego idiomu Kassa (wyrażonego w wierszach „Pieczęć ignorancji”, „A.”, „Wielu było takich”), jak i natury poematów i zapisków diarystyczno-eseistycznych autora „Ręki piszącej”. Ramę metodologiczną „Światła wiersza” stanowi model lekturowy inspirowany pomysłami krytyków tematycznych (z tzw. Szkoły Genewskiej); w wielu miejscach autor monografii eksperymentuje z formą interpretacji, opierając je na wywiedzionych z wierszy Kassa frazach i metaforach, próbując – podobnie jak Jean-Pierre Richard w „Poezji i głębi” – zarysować kontury poetyckiego interioru tego dzieła, rozpoznać kluczowe w nim miejsca i motywy. Monografia przynosi także autorski (a uzgodniony z samym twórcą) wybór zarówno wierszy, począwszy od debiutanckiego tomu „Do światła”, a skończywszy na ostatnim oryginalnym tomie zatytułowanym Metaf, jak i poszczególnych fragmentów „Ręki piszącej” (2021) – cyklu diarystycznego wywiedzionego z Notesu, którego kolejne odsłony Wojciech Kass publikował przede wszystkim na łamach „Toposu”, pisma, z którym związany jest nieprzerwanie od blisko ćwierćwiecza.
Tom stanowi wybór poświęconych Wojciechowi Wenclowi – jednemu z najkontrowersyjniejszych poetów współczesnych – tekstów krytycznoliterackich i publicystycznych. Będąc przedmiotem literaturoznawczych dyskusji, przez ponad ćwierć wieku twórczość poety poddawana była mnogości interpretacji. Celem tomu jest ukazanie, jak spolaryzowana była towarzysząca jej przez lata recepcja. Z tego powodu znalazły się w nim teksty zarówno wobec Wencla aprobatywne, jak i krytyczne; rozprawy akademickie i komentarze prasowe; omówienia przekrojowe i studia przypadków; wreszcie teksty problematyzujące walory literackie tej twórczości i jej polityczne oddziaływanie.
"Na dzień dzisiejszy. Antologia tekstów krytycznych o poezji Jerzego Jarniewicza" to zbiór szkiców i recenzji poświęconych twórczości lirycznej Jerzego Jarniewicza – jednego z najciekawszych współczesnych poetów polskich, Nagrody Literackiej Nike. Mimo że Jarniewicz należy do grona autorów chętnie komentowanych i wielokrotnie docenianych, jak dotąd nie powstała monografia jego pisarstwa. Niniejsza książka może przejąć rolę takiej monografii: jest ona z jednej strony retrospektywnym wprowadzeniem do poezji łódzkiego autora, z drugiej – opowieścią o dziejach jej recepcji. W zależności od potrzeb czytelniczek i czytelników może pełnić funkcję wprowadzenia, podsumowania lub kolejnego głosu w dyskusji o poezji Jarniewicza. Tom zawiera napisany przez Karola Porębę wstęp, w którym przedstawiono najważniejsze wątki tej twórczości; znalazły się tu szkic biograficzno-interpretacyjny, omówienie dotychczasowej recepcji oraz komentarz dotyczący kompozycji książki. Na zasadniczą część antologii składają się przedruki siedemnastu tekstów krytycznoliterackich autorstwa Karoliny Felberg, Jacka Gutorowa, Zdzisława Jaskuły, Pawła Kaczmarskiego, Marty Koronkiewicz, Michała Larka, Wita Pietrzaka, Adama Poprawy, Karola Poręby, Jakuba Skurtysa, Aliny Świeściak i Łukasza Żurka. Książkę uzupełniają obszerna bibliografia tekstów o pisarstwie Jarniewicza oraz informacje dotyczące autorów i autorek szkiców.
Niniejsza książka nosi tytuł "Mickiewiczowski pięcioksiąg romantyczny", ponieważ w pięciu rozdziałach omawia utwory, które odegrały kluczową rolę w rozwijaniu przez Mickiewicza prądu romantycznego w Polsce oraz w budowaniu przezeń coraz śmielszych, coraz bardziej złożonych form dzieła romantycznego. Tymi utworami są: mitopoetyckie narracje z cyklu "Ballady i romanse" (1822), "Sonety krymskie" z moskiewskiej edycji dyptyku cyklicznego "Sonety" (1826), "Konrad Wallenrod" (1828), poemat "Dziady" jako dzieło cykliczne (1823-1832), a także "Pan Tadeusz" (1834) w swoim ukształtowaniu jako romantyczny poemat uniwersalny.Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach zadania Kanon Polski.
Tom prezentuje studia i rozprawy Juliana Maślanki (1930-2020) z zakresu literatury, folkloru i tradycji kulturalnych. Czytelnik może zapoznać się z tekstami obejmującymi szeroki wachlarz problemów, m.in. Mickiewiczowskie spojrzenie na historię ("Historyczne poglądy Mickiewicza"), zasługi patriotyczne badaczy, placówek akademickich, towarzystw naukowych w okresie zniewolenia ("Nauka i niepodległość pod zaborami") czy interpretujące teksty z kanonu polskiego romantyzmu - "Marię" Antoniego Malczewskiego i "Krakusa" Cypriana Norwida.Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach zadania Kanon Polski.
Tom prezentuje badania Czesława Zgorzelskiego (1908-1996) nad sztuką poetycką i estetyką liryczności w okresie romantyzmu. Czytelnik znajdzie w tym zbiorze między innymi takie klasyczne teksty jak "Przełom romantyczny w dziejach liryki polskiej" oraz "Drogi rozwojowe liryki Mickiewiczowskiej", a także mistrzowskie interpretacje wierszy Juliusza Słowackiego ("Rozłączenie" oraz "Na sprowadzenie prochów Napoleona").Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach zadania Kanon Polski.
Wizja Włoch w polskiej i francuskiej literaturze romantyzmu (1800-1850)" to książka poświęcona powszechnej w dziewiętnastowiecznej Europie modzie na Włochy. Na przykładach zaczerpniętych z arcydzieł literackich (autorstwa Polaków, m.in. Juliusza Słowackiego, Cypriana Norwida, Zygmunta Krasińskiego, oraz Francuzów, m.in. Alfreda de Musset, René Chateaubrianda, George Sand i pani de Staël) i dzieł minorum gentium przedstawia podobieństwa i różnice w postrzeganiu Italii, jakie można odczytać z sytuujących się na pograniczu literatury i dokumentu relacji i zapisków z wojaży po Półwyspie Apenińskim i Sycylii („podróż włoska” okazuje się w tym kontekście autonomicznym gatunkiem literackim), a także z utworów o charakterze fikcji literackiej – prozy artystycznej, dramatu i poezji. Głównym przedmiotem pracy jest romantyczna italomania – fascynacja Włochami, traktowanymi jako przestrzeń o określonych walorach estetycznych, regułach życia i zwyczajach.Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach zadania Kanon Polski.
Zadanie, które przed sobą postawiłam, polega na pokazaniu obrazu polskiego tzw. przełomu romantycznego, nie jak to czyniono dotychczas, z perspektywy wielkich aktorów ówczesnej sceny literackiej z Adamem Mickiewiczem, Antonim Malczewskim i Sewerynem Goszczyńskim na czele, ale twórców mniejszego znaczenia. Z punktu widzenia całego zastępu: Czeczotów, Zanów, Chodźków, Korsaków, Odyńców, Chłędowskich, Zaborowskich, Sierocińskich oraz innych im podobnych autorów minorum gentium, wywodzących się z literackich środowisk przedpowstaniowego Wilna, Krzemieńca, Lwowa i Warszawy. Taki obraz w dotychczasowej historii literatury w zasadzie nie istniał.Można by postawić pytanie: po co dziś wracać do tych jakże często nieświetnych utworów i nieraz mało oryginalnych wypowiedzi metaliterackich drugo- i trzeciorzędnych twórców sprzed ponad 180 lat? Otóż okazuje się, że mimo wszystko warto, bowiem spojrzenie na przełom romantyczny i literaturę przedpowstaniową z perspektywy właśnie pomniejszych autorów stawia sytuację przejścia między oświeceniem a romantyzmem w zupełnie innym, nieznanym dotąd świetle.(fragment Wprowadzenia)Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach zadania Kanon Polski.
„Dramaturgia Jarosława Jakubowskiego reprezentuje zapowiadany już od tak dawna, a mimo to cały czas oczekiwany, powrót do opowieści i postaci w dramaturgii. Powrót – jednak z uwzględnieniem wszystkich wartościowych przemian w dramaturgii. [...] Wiele utworów z tego najnowszego tomu dramatów zaczęło już swoje życie publiczne. Pięć tekstów (Pogrzeb – pod tytułem Nieodwołalne, Człowiek z lodu, Buława, Witaj Barabaszu, Królestwo), napisanych jako słuchowiska radiowe, miało premiery w doskonałej obsadzie i reżyserii, jak również opracowaniu dźwiękowym przez wybitnych specjalistów.” (ze wstępu Jagody Hernik Spalińskiej) Jarosław Jakubowski – poeta, prozaik, dramatopisarz. Współpracownik Dwumiesięcznika Literackiego „Topos”. Należy do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Wydał kilka tomów wierszy, prozę oraz sztuki teatralne antologiach: Generał i inne dramaty polityczne (ADiT, Warszawa 2016) oraz Prawda i inne dramaty (ADiT, Warszawa 2017). Jako dramaturg debiutował w 2007 roku w Laboratorium Dramatu w Warszawie czytaniem scenicznym sztuki Dom matki. Na polskich scenach odbyły się premiery szeregu jego sztuk, w tym: Generała, który zdobył Grand Prix festiwalu polskich sztuk współczesnych „Raport” w Gdyni w 2011 roku, oraz Wiecznego kwietnia, za który zdobył Nagrodę Główną Konkursu Metafory Rzeczywistości 2012 w Poznaniu. W roku 2016 jego sztuka Viva Violetta! została wyróżniona w ogólnopolskim konkursie na sztukę teatralną inspirowaną życiem i twórczością Violetty Villas. Prawda została zrealizowana jako spektakl telewizyjny przez Teatrotekę w 2016 roku. Jego sztuka Incydent znalazła się w finale Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej 2020.
"Dramaturgia Jarosława Jakubowskiego reprezentuje (...) oczekiwany powrót do opowieści i postaci w dramaturgii. Wiele utworów z tego najnowszego tomu dramatów zaczęło już swoje życie publiczne. Pięć tekstów (Pogrzeb – pod tytułem Nieodwołalne, Człowiek z lodu, Buława, Witaj Barabaszu, Królestwo), napisanych jako słuchowiska radiowe, miało premiery w doskonałej obsadzie i reżyserii, jak również opracowaniu dźwiękowym przez wybitnych specjalistów". ze wstępu Jagody Hernik Spalińskiej Jarosław Jakubowski - ur. 6 marca 1974 roku w Bydgoszczy, poeta, prozaik, dramatopisarz, dziennikarz. Członek Polskiej Kompanii Teatralnej i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Czterokrotny laureat konkursów na Bydgoską Książkę Roku "Strzała Łuczniczki". Zwycięzca ogólnopolskiego konkursu na komedię współczesną "Komediopisanie" w Łodzi, XI Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych "Raport" w Gdyni, Ogólnopolskiego Konkursu Dramaturgicznego "Metafory Rzeczywistości" w Poznaniu, laureat nagrody za scenariusz oryginalny spektaklu telewizyjnego na festiwalu "Dwa Teatry". Jego dramat Incydent znalazł się w 2020 roku w finale Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej.