Elisabeth Asbrink

NOWA KSIĄŻKA BESTSELLEROWEJ SZWEDZKIEJ REPORTAŻYSTKI! Elisabeth Asbrink, jedna z najbardziej wszechstronnych i cenionych szwedzkich autorek, zebrała swoje najlepsze teksty z ostatnich lat. W jej pisarstwie pierwsze skrzypce gra historia, w szczególności Holocaustu. Nie stroni jednak od współczesności: roli kobiet w społeczeństwie, granic wolności słowa, imigracji, ale też tematów bardziej osobistych: trudnej przyjaźni z geniuszem czy refleksji nad „naznaczonymi piętnem pokoju” Szwedami. Te tematy porusza na kartach swojej najnowszej książki, podchodząc do każdego z nich z własnej, oryginalnej perspektywy. Jej siłą jest to, że wszędzie jest obca. Siłą Elisabeth Asbrink zawsze było dostrzeganie detali w szerszym kontekście. Drobnego szczegółu, który pozwala nam poznać historię taką, jaką była naprawdę. „DAGENS NYHETER” Gdy Asbrink uderza we właściwą nutę, robi to niemal wirtuozersko. „SVENSKA DAGBLADET”

To literatura piękna, a zatem wszystko, o czym opowiada, jest prawdą. Powieść, która wzbudziła zachwyt w Europie. W Niemczech krytycy podkreślają, że książka wpisuje się w osiągnięcia potężnej tradycji literackiej, a Porzuceniu patronują Primo Levi i Izaak Bashevis Singer. Elisabeth Åsbrink przywraca historii Żydów sefardyjskich należne im miejsce w literaturze. Potężna, głęboka powieść o miłości i nienawiści, dumie i upokorzeniu, a także trudnych powrotach do domu i konieczności nieustannej podróży. Porzucenie opowiada o losach kilku pokoleń rodziny przez pryzmat historii trzech kobiet i trzech miast. Ich losy łączy klątwa milczenia, poczucie wykluczenia i nieobecność mężczyzn. Powieść powstała na kanwie skomplikowanej historii emigracyjnej rodziny Elisabeth Åsbrink. Chcąc zrozumieć źródło swojego poczucia samotności, autorka wciela się w postać matki Sally, babki Rity i swojego alter ego Katherine. W kolejnych poszukiwaniach śledzi, jak ciężar kłamstwa, sekretów, przemilczeń i tabu dziedziczony jest przez kolejne pokolenia. Przetwarzając skomplikowaną, pełną bólu i upokorzeń historię przodkiń, odbywa podróż śladami swoich korzeni. Próbuje w ten sposób mitycznie scalić rodzinę, opowiedzieć i uporządkować swój ból. Po mistrzowsku odtwarza psychologiczną stronę kobiecego porzucenia i wykluczenia, udowadnia, że życie w cieniu ludzkiej nienawiści boli tak samo w Niemczech, Londynie, na Węgrzech i w Sztokholmie. To wielopoziomowa powieść, książka dokumentalna i literatura o potężnej sile oddziaływania – Åsbrink snuje brutalną opowieść o ludziach podzielonych i wygnanych, których łączą więzy krwi, ale od środka oddala od siebie rozrastająca się samotność.

Język to władza. Dlatego napisałam tę książkę. Szwedzkie słowo lagom - życie wystarczająco dobre - rozniosło się po świecie jako symbol szwedzkiego umiaru, życia wygodnego i przyjemnego, spędzanego wśród pięknych krajobrazów na czytaniu najlepszych na świecie kryminałów. Lecz co, jeśli to wszystko mrzonki? Perfekcyjnie skonstruowany i prowadzony narodowy marketing, na który każdy z nas dał się nabrać? Elisabeth Asbrink, z typową dla siebie elokwencją i dowcipem, zabiera nas w pełną niespodzianek podróż przez szwedzką historię, idee, język i wartości. Od „szwedzkiej zawiści”, „duńskich durniów”, „bydła dyktatury”, przez „IKEA”, „zdejmij buty” i „przeciętnego Svenssona” po „Most nad Sundem”, „OMG” i „Nie wiedzieliśmy” - prawdziwa twarz Szwecji.

Literacki reportaż o dwóch twarzach Szwecji w czasie II wojny światowej. Gdy życie Żydów w zajętej przez hitlerowskie Niemcy Austrii stało się udręką, Elise i Josef Ulimannowie postanowili, nie zważając na konsekwencje, ocalić swojego 13-letniego syna. Pomysłem na ratunek było wysłanie chłopca do któregoś z bezpiecznych krajów. Tym sposobem Otto trafił do Szwecji. W czasie 5-letniej rozłąki, aż do czasu śmierci Elise i Josefa w Auschwitz w 1944 roku, rodzice napisali do niego ponad 500 listów, na podstawie których Asbrink stworzyła tę piękną opowieść o miłości, ale także tęsknocie, której niejednokrotnie musieli stawić czoła ludzie żyjący w czasach wojny. Ale w tej historii jest jeszcze jeden bohater. Zafascynowany nazistowskimi ideami, członek faszyzujących szwedzkich organizacji, rówieśnik Ottona i późniejszy twórca IKEI, Ingvar Kamprad. Los łączy chłopców, gdy Otto zatrudnia się na farmie Kampradów. Ingvar miał świadomość, że Otto jest Żydem, Otto wiedział, jakie poglądy ma Ingvar, a mimo to udało im się zaprzyjaźnić. Historia o życiu, które w momencie rozpadło się w proch, o szukaniu ratunku, o samotnym dziecku zbyt wcześnie wyrwanym z rodzinnego domu, o najgorszej zarazie ludzkości - nienawiści do siebie wzajemnie. To także próba rozliczenia przez autorkę Szwecji i jej wstydliwej historii: niechęci do Żydów, bierności i milczącej zgody na ich zagładę.

Przekład z języka szwedzkiego Irena Kowadło-Przedmojska Wiosną 1999 roku w niewielkiej szwedzkiej miejscowości Malexander w trakcie napadu na bank z rąk złodziei zginęło dwóch policjantów. A wszystko zaczęło się w teatrze. Znany szwedzki dramaturg i reżyser Lars Norén postanowił stworzyć spektakl z udziałem więźniów. Aktorów znalazł w jednym z cięższych zakładów karnych. Wybrał trzech skazanych z długimi wyrokami i napisał sztukę specjalnie dla nich, wykorzystując ich doświadczenia i opowieści. Tak powstało Siedem trzy, dramat nawiązujący tytułem do paragrafu dotyczącego opieki nad więźniami skazanymi na więcej niż cztery lata. Aktorzy okazali się jednak sprytniejsi od reżysera. Przepustki wykorzystywali do organizowania napadów na banki, a część skradzionych pieniędzy przeznaczali na wspieranie organizacji nazistowskich. Kiedy w Malexander z zimną krwią zastrzelili dwóch policjantów, Szwecja była w szoku. Asbrink rozmawiała z aktorami, dotarła do ich korespondencji i materiałów Noréna, a także do więziennych dokumentów do niedawna opatrzonych klauzulą tajności. W książce po raz pierwszy opublikowane zostały fragmenty "Siedem trzy" wraz z kontrowersyjną sceną uznaną za propagandę nazizmu. Książka otrzymała nominację do Nagrody Augusta 2009 w kategorii literatury faktu. "Bardzo podoba mi się ta książka. Jest doskonale udokumentowana, świetnie napisana, pełna niuansów i niezwykle przekonująca." Asa Linderborg, SVT "Ambitne reporterskie śledztwo w wykonaniu Elisabeth Asbrink. Rozmawiała z wieloma osobami zaangażowanymi w projekt, jakim był spektakl „Siedem trzy”, w tym z samym Norénem. Przeczytała chyba wszystko, co o tej sztuce i morderstwie w Malexander napisano. Ale w swojej książce nie analizuje debaty, tylko krok po kroku bada, jak doszło do katastrofy. I robi to w sposób imponujący, rzucając nowe światło na te tragiczne wydarzenia." Per Svensson, „Sydsvenska Dagbladet”

Ingvar Kamprad z farmy Elmtaryd w Agunnaryd na południu Szwecji tuż po wojnie otworzył małą firmę meblową. Dziś to najbardziej znana na świecie szwedzka marka. Ale wtedy zatrudniał zaledwie kilka osób. Wśród nich swojego najlepszego przyjaciela - Ottona Ullmana. Otto wyjechał z Austrii tuż po anszlusie, gdy stało się jasne, że pozostanie w kraju jest zbyt ryzykowne. Wyjazd do Szwecji, załatwiony z wielkim trudem przez rodziców, miał zapewnić chłopcu bezpieczeństwo w niepewnych czasach. Ingvar był zagubionym nastolatkiem. Jego ojciec uważał Żydów za źródło wszelkiego zła, babcia wielbiła Hitlera. Zafascynowany poglądami szwedzkich nazistów, Ingvar wkrótce się do nich przyłączył. W innych czasach ci dwaj chłopcy nie mieliby szans się spotkać. A zostali przyjaciółmi. W tej niezwykłej historii Asbrink połączyła wnikliwą analizę z wyśmienitą techniką narracyjną, ukazując Szwecję i Europę w sposób, w jaki dotąd nie były przedstawiane. Wykorzystując bogaty materiał archiwalny, zmusiła czytelnika do samodzielnego szukania odpowiedzi na pytanie o grzechy z przeszłości, odpowiedzialność i winę.

W 1947 roku wszystko się zmienia. Świat jeszcze może być inny. – 10 lutego w Paryżu alianci i sojusznicy III Rzeszy podpisują układ pokojowy a w Europie zaczynają odradzać się ruchy faszystowskie. – Simone de Beauvoir przeżywa miłość swojego życia. Zaczyna pisać Drugą płeć – książkę, która wkrótce zostanie okrzyknięta feministyczną biblią. – Komisja ONZ ma tylko cztery miesiące na rozwiązanie narastającego problemu Palestyny. – 12 lutego Christian Dior prezentuje swoją debiutancką kolekcję The New Look. Zaczyna się rewolucja w modzie. – Trwają prace nad Powszechną Deklaracją Praw Człowieka. Jeszcze mało kto zna pojęcie ludobójstwa. – Hasan al-Banna chce, żeby nastał czas islamu. Tworzy plan wciąż jeszcze realizowany przez dżihadystów. – W niemieckim ośrodku dla dzieci, których rodzice zostali zamordowani przez nazistów, przebywa dziesięcioletni Joszéf. Teraz musi sam podjąć decyzję, która zaważy na jego życiu: zacząć wszystko od nowa w Palestynie czy wrócić do Budapesztu, miasta prześladowań? Jakiś czas później ucieknie do Szwecji, gdzie urodzi mu się córka – Elisabeth. Z tych wszystkich pozornie niepowiązanych ze sobą zdarzeń Elisabeth Asbrink tworzy opowieść o świecie, który zaczyna kształtować się na dobre, gdzie idee demokracji i współdecydowania rodzą się i umierają, stary porządek upada, a powstaje nowy. To początek naszego czasu, naszego „teraz”.