Oliński Piotr

W niniejszym tomie zebrano artykuły znawców historii XV w., monarchii jagiellońskiej, państwa krzyżackiego i dziejów Torunia w okresie średniowiecza i w czasach nowożytnych. Skupiają się one na wydarzeniach związanych z II pokojem toruńskim, kończącym wojnę trzynastoletnią. Miał on wielkie znaczenie dla Torunia, Prus i Królestwa Polskiego. Publikacja ta nie tylko podsumowuje dotychczasową wiedzę, ale również przynosi wiele nowych ustaleń dotyczących wydarzeń 1466 r. W tomie pojawia się również refleksja na temat różnych dyskusji prowadzonych w sposób pokojowy w średniowiecznym i nowożytnym Toruniu, a także artystycznego upamiętnienia II pokoju toruńskiego w XIX w. obrazem Mariana Jaroczyńskiego.

Wprowadzenie / 9 Introduction / 11 ESEJE [13] I. Klasztory ziemi chełmińskiej wobec władzy i społeczeństwa / 15 1. Franciszkanie i dominikanie / 15 2. Cysterki-benedyktynki / 20 II. Klasztory cysterek-benedyktynek: duchowość i sztuka / 24 III. Konwenty mendykantów na ziemi chełmińskiej – sztuka i kultura umysłowa w średniowieczu / 33 1. Architektura mendykantów na ziemi chełmińskiej / 36 2. Ecclesia interior. Sztuka w służbie pobożności braci / 38 3. Obrazy w przestrzeni ecclesia exterior / 45 ILUSTRACJE / ILLUSTRATIONS [55] ES SAYS [103] I. Friaries and nunneries in the Chełmno Land towards the authority and society / 105 1. Franciscan and Dominican Friars / 105 2. Cistercian-Benedictine Nuns / 111 II. Convents of Cistercian-Benedictine Nuns: spirituality and art / 114 III. Mendicant convents in Chełmno Land – art and intellectual culture in Middle Ages / 123 1. The architecture of mendicant orders in Chełmno Land / 126 2. Ecclesia interior. Art in the service of friars’ religiosity / 128 3. Images in the space of ecclesiae exterioris / 135 KATALOG [145] Struktura katalogu / 147 I. Cysterki-benedyktynki [149] Dzieje [149] 1. Nazwa, położenie i przynależność zakonna / 149 2. Historia klasztoru / 149 3. Mniszki i prepozyci / 150 4. Podstawy prawne / 150 5. Relacje prawne ze zwierzchnikiem terytorialnym / 151 6. Podstawy ekonomiczne / 151 7. Życie religijne i oddziaływanie religijne / 151 8. Zabytki pisane / 152 Założenie klasztorne [154] 1. Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty, przełom 2./3. ćwierci XIV wieku 154 2. Klasztor pocysterski, obecnie Sióstr Miłosierdzia pw. św. Wincentego a Paulo – ostatnia ćwierć XIII – 2. ćwierć XIV wieku /161 Wystrój i wyposażenie kościoła [165] 1. Relikty gotyckiej posadzki – XIV wiek (?) / 165 2. Zworniki sklepienne – około 1360 roku / 167 3. Malowidła ścienne: Pieśń nad Pieśniami i sceny pasyjne – 3. ćwierć XIV i początek XV wieku / 173 4. Płyta nagrobna Arnolda Lischorena, Wernica i Konrada – po 1275 roku / 177 5. Głowa św. Jana na misie – przełom XIV/XV wieku / 181 6. Pieta – około 1400 roku / 185 II. Dominikanie [187] Dzieje [187] 1. Nazwa, położenie i przynależność zakonna / 187 2. Historia klasztoru / 187 3. Zakonnicy / 188 4. Podstawy prawne / 190 5. Relacje prawne ze zwierzchnikiem terytorialnym / 190 6. Podstawy ekonomiczne / 190 7. Życie religijne i oddziaływanie religijne / 191 8. Zabytki pisane / 191 Założenie klasztorne [193] 1. Kościoł pw. św. Piotra i Pawła – XIV wiek / 193 2. Klasztor – XIII–XIV wiek / 203 3. Cmentarz przyklasztorny / 203 Wystrój i wyposażenie kościoła [207] 1. Malowidło ścienne: Rzeź niewiniątek – około 1400 roku / 207 2. Malowidło ścienne: Ukrzyżowanie – około 1400 roku / 210 3. Malowidło ścienne: dwaj święci (apostołowie?) – około 1400 roku / 215 4. Malowidło ścienne: święty dominikański – koniec XIV wieku / 219 5. Malowidło ścienne: niezidentyfikowany święty – 2. połowa XIV wieku (?) / 222 6. Płyta nagrobna Jana z Diez – 1360 rok / 225 III. Franciszkanie [229] [...]

Książka dotyczy zjawisk pogodowych z XV wieku, które opisywano w źródłach narracyjnych pochodzących z różnych regionów położonych nad południowym wybrzeżem Morza Bałtyckiego. W treści zachowanych kronik, roczników, prywatnych zapisek i relacji można odnaleźć fragmenty, czasami nawet dosyć obszerne, opisujące surowe zimy, upalne lata, powodzie i burze, sztormy i silne wiatry. Informacji tego rodzaju dla badanego obszaru zachowało się kilkaset. Pozwoliło to, niekiedy całkiem dokładnie, opisać warunki pogodowe panujące w niektórych porach roku, poznać problemy, jakie dotykały ludzi w wyniku niesprzyjających zjawisk atmosferycznych, a nawet podjąć próbę rekonstrukcji zmian klimatycznych w regionie nadbałtyckim u schyłku średniowiecza.

Wojciech Piasek, Piotr Oliński Bariery – możliwości – wyzwania. Wprowadzenie do lektury / 9 Wojciech Piasek Przyroda jako bariera, możliwość oraz wyzwanie a interpretacja humanistyczna interakcji człowieka z przyrodą w historii / 11 Rafał Kleśta-Nawrocki Bariery i wyzwania współczesnego postrzegania przyrody. Ponowne oczarowywanie świata / 23 Filip Rogalski Kiedy w ciele etnografa ujawnia się pewien staruszek – idiosynkrazje cielesne i ontologia animistyczno-perspektywistyczna wśród Arabela z Amazonii peruwiańskiej / 49 Rafał Beszterda Negocjowanie tradycji na Jawie. Podbieranie miodu pszczołom olbrzymim / 79 Radosław Piętka Człowiek-roślina u Wergiliusza / 107 Aleksandra Arndt W trosce o italską przyrodę. Refleksje preekologiczne na kartach literatury rzymskiej przełomu er / 125 Piotr Kołodziejczak Czy stopień urbanizacji był wyznacznikiem „europejskości”? Miasta i natura w De Europa Eneasza Sylwiusza Piccolominiego / 141 Piotr Pranke Dlaczego wyspy? Handel i władza – wpływ wymiany o charakterze interregionalnym na funkcjonowanie mikroregionów osadniczych Wielkopolski w dobie kształtowania się władztwa wczesnopiastowskiego – wybrane przykłady / 169 Wacław Kulczykowski Długie kanały wodne w państwie krzyżackim jako przykład przekształcania naturalnych warunków hydrologicznych / 195 Piotr Oliński Triumf żywiołu. Siła sztormów na Bałtyku u schyłku średniowiecza / 217 Michał Słomski Małe miasto, dwa jeziora i jeden historyk. Bariery, wyzwania i możliwości badań środowiskowych na przykładzie Dolska w XVII wieku / 229 Adam Kucharski Wyzwania, interakcje i bariery przyrodnicze. Podróżnicy wobec środowiska naturalnego w XVII–XVIII wieku. Uwagi ogólne na gruncie polskim / 249 Mateusz Maleszka Rola klimatu w wykształceniu się „zaawansowanych typów rasowych” według niemieckich antropologów z przełomu XIX i XX wieku / 271 Aleksander Smoliński Elementy roślinne stosowane w europejskiej i polskiej symbolice wojskowej. Część 2 / 287