Islam

Publikacja jest efektem współpracy kilku środowisk, które od lat zajmują się analizą różnorakich zjawisk związanych z obecnością muzułmanów w Europie. Wybór tytułowej problematyki jako przedmiotu dociekań nie wymaga szczególnego uzasadnienia w kontekście swego rodzaju deficytu zainteresowania tym zagadnieniem w polskojęzycznej literaturze (szczególnie prawniczej). Chociaż można zaryzykować tezę o wzroście zainteresowania obecnością muzułmanów w Europie, to w kontekście wieloaspektowości tego problemu wciąż można mówić o swoistej luce badawczej. Obecność wyznawców islamu w Europie to jednak nie tylko akademicki problem, lecz także bardzo konkretne doświadczenia towarzyszące każdego dnia milionom Europejczyków. Publikacja nie abstrahuje od tej płaszczyzny i przynajmniej w części tekstów poddaje analizie również opinie formułowane w publicystycznych źródłach.

Należy stwierdzić, że prezentowana książka to jedyna jak do tej pory praca tak gruntownie przedstawiająca jedną z najważniejszych organizacji świata muzułmańskiego – Organizację Współpracy Islamskiej. […] Monografia ta jest bezbłędna pod względem merytorycznym, a wszystkie wyciągnięte przez Autorkę wnioski są jak najbardziej uprawnione i zasadne. Oparta została na imponująco bogatym i zróżnicowanym piśmiennictwie. Zaletą tej pracy jest również klarowny język i kompozycja całości, która sprawia, że książka będzie przystępna dla każdego potencjalnie zainteresowanego czytelnika. Jestem przekonany, że będzie to pozycja na polskim rynku wydawniczym absolutnie wyjątkowa, nie ma bowiem jeszcze porównywalnego opracowania na ten temat. dr hab. Maciej Ząbek, prof. UW Agnieszka Gieryńska – radca prawny. Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, studiów podyplomowych Collegium Civitas na kierunku historia sztuki oraz studiów drugiego stopnia w Instytucie Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego ukończonych z wyróżnieniem. Stypendystka programu Erasmus na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Maastricht. Specjalizuje się w zagadnieniach współpracy międzyrządowej w Azji i na Bliskim Wschodzie, obecnie prowadzi pionierskie w nauce polskiej badania nad problemem luki organizacyjnej regionu Azji Północno-Wschodniej.

Książka ukazuje oblicze Madrytu, którego próżno szukać w przewodnikach turystycznych. Opowiada o życiu codziennym muzułmanów, którzy przybywając do Hiszpanii przywieźli ze sobą bagaż odmiennych doświadczeń. Proponujemy wyprawę do Madrytu, gdzie nocne życie, muzeum Prado, stylowe kawiarnie czy stadion Santiago Bernabeu współistnieją z meczetami, arabskimi sklepikami oraz biurami turystycznymi organizującymi pielgrzymki do Mekki. Magdalena Nowaczek-Walczak - arabistka, doktorantka UW, spędziła dwa lata w Madrycie, gdzie miała okazję poznać bliżej społeczność muzułmańską. Oprócz islamu w kraju flamenco, corridy i wina interesuje się arabskim przekładem Harry'ego Pottera, Mekka Colą, lalką Fulla i innymi przejawami globalizacji świata arabskiego.

VIII Ogólnopolska Konferencja Arabistyczna, która odbyła się w Warszawie w dniach 8-9 maja 2009 roku dowiodła, że w Polsce nie brakuje ważnych i interesujących badań nad problematyką świata arabskiego oraz islamu. Badania te niosą ogromny potencjał naukowy, wzbogacający różne dziedziny wiedzy: od humanistyki poprzez politologię i nauki społeczne do gospodarki. Orientalistyka, a zwłaszcza arabistyka i islamistyka, stały się niezbędne w ramach studiów interdyscyplinarnych, które dzisiaj w pełnym swoim wymiarze odznaczają się trójstopniowym schematem, łącząc teorię, ujęcia empiryczne oraz rzetelną wiedzę o poszczególnych regionach świata. Informacje o nich są niezbędne w możliwie szerokim zakresie, stąd wiedza o krajach Wschodu, w tym arabskich i muzułmańskich obszarach świata, jest dzisiaj tak bardzo potrzebna. Konferencja, gromadząc specjalistów z tej dziedziny z różnych stron Polski, dowiodła żywotności tych nauk. Dynamika samego wydarzenia, głębokie zaangażowanie referentów w poszczególne dziedziny badań, wywołały głębsze refleksje nad przebiegiem i tematyką konferencji. Stąd narodził się pomysł przekrojowego ujęcia szczególnie ważnych zagadnień z zakresu arabistyki i islamistyki na wybranych przykładach – już nie w charakterze zapisu wygłoszonych referatów, ale inspirowanych nimi prac z zakresu badań prowadzonych przez poszczególnych autorów. W związku z tym powstał niniejszy zbiór artykułów, ilustrujący ważne, interesujące i nowatorskie problemy badawcze.

Nisza świateł to filozoficzny komentarz do wersetu światła z Koranu oraz metafizyczny traktat o poznaniu, którego tematem są tajemnice świateł boskich. Autor rozważa naturę światła i jego znaczenie dla wzroku, poszukując jednak innego światła i innego oka, które byłyby uwolnione od ograniczeń poznania zmysłwoego.

Atak 11 września 2001 roku na Światowe Centrum Handlu i na Pentagon spowodował na całym świecie szczególne zainteresowanie islamem, ponieważ o ten akt terroryzmu obwiniano muzułmańskich fundamentalistów powiązanych z organizacją Al-Kaida. Bezpośrednio po tej tragedii muzułmanie doświadczyli wielu negatywnych, a niekiedy nawet wrogich, reakcji ze strony wyznawców innych religii, gdyż inspiracji tych wydarzeń doszukiwano się w islamie i jego zasadach. W książce Czytelnik znajdzie wiele informacji i opinii znanych specjalistów - orientalistów i politologów - na temat cywilizacji muzułmańskiej, islamu i mentalności jego wyznawców.

Opatrzone obszernym wstępem tłumaczenie jednego z najbardziej popularnych w islamie podręczników, zawierających pełny wykład zasad sufizmu. Czytelnik polski ma pierwszą możliwość zetknięcia się i poznania tego mistycznego nurtu intelektualnego islamu w doskonałym przekładzie ks. Jerzego Nosowskiego.

Absolutny klasyk światowej arabistyki - zadziwiająca przenikliwością i intuicją próba syntezy muzułmańskiej Hiszpanii; piękna, potoczysta opowieść o Al-Andalus, napisana w latach 30. ubiegłego stulecia, kiedy atmosfera polityczna w Europie, sukcesy faszyzmu i nazizmu nie zachęcały do pisania dzieł pozytywnie wartościujących semickie dziedzictwo Europy.

Członkowie salafijji, Bracia Muzułmanie, walczący o niepodległość w Chinach Ujgurzy, bojownicy Państwa Islamskiego, fundamentaliści w Indonezji, na Filipinach, we Francji, Anglii i Stanach Zjednoczonych – wszyscy oni są dziś uznawani za przedstawicieli „fundamentalizmu muzułmańskiego”. Tymczasem zjawisko to jest bardzo złożone, a błędy w stosowaniu pojęcia – częste. Warunkiem sine qua non zrozumienia go jest uwzględnienie różnorodności fundamentalizmów muzułmańskich oraz wpisanie ich w odpowiednie konteksty polityczne i geograficzne. Anne-Clémentine Larroque w swej niewielkiej, lecz niezwykle bogatej w treść książce przedstawia struktury tych ruchów, analizuje źródła i podstawy doktryn sunnickich i szyickich, geopolityczne zakorzenienie poszczególnych ruchów oraz ich stosunek do kwestii zdobywania władzy, tworząc tym samym nieodzowną pomoc w rozumieniu współczesnego świata.

Pasjonująca, oryginalna i wszechstronna synteza historii kultury arabskiej! Najobszerniejsze w polskiej literaturze, wyczerpujące przedstawienie dziejów kultury arabskiej we wszystkich jej aspektach. Panorama kultury krajów arabskich od Marrakeszu na zachodzie po Bagdad na wschodzie. Chronologiczne omówienie wielkich epok w dziejach krajów arabskojęzycznych, od czasów przedmuzułmańskich po dzień dzisiejszy. Szeroka prezentacja kultury materialnej i duchowej we wszystkich jej aspektach, w ujęciu przekrojowym. Synteza zjawisk i tendencje, które charakteryzują rozwój kultury krajów arabskich od czasów najdawniejszych po współczesność. Omówienie wkładu krajów arabskich w zdobycze nauki i kultury światowej. Rzetelne przedstawienie dziejów kultury arabskiej we wszystkich jej aspektach od czasów najdawniejszych po dzień dzisiejszy. Książka omawia nie tylko dzieje arabskiej kultury islamu, ale także licznej grupy Arabów chrześcijan. Autor prezentuje kulturę arabską w epoce przedmuzułmańskiej (politeistycznej; judaistycznej i chrześcijańskiej), a następnie tworzy szeroką panoramę dziejów kultury krajów arabskich w epoce islamu. Omawia aspekty magiczne, symboliczne, duchowe i materialne kultury tego regionu. Prezentuje zarówno kulturę duchową (sztukę, naukę, filozofię, prawo), jak i materialną (architekturę, rzemiosło, zdobnictwo) oraz obyczajowość ludów arabskich.

W „Leksykonie organizacji i ruchów islamistycznych” scharakteryzowano zdecydowaną większość znaczących ruchów muzułmańskich oraz ugrupowań fundamentalistycznych i ekstremistycznych, poświęcając każdemu kilka lub kilkanaście stron tekstu. W tytule i w odniesieniu do wielu organizacji nie użyto sformułowania „terrorystyczny”, aby nie podawać w wątpliwość i pod kolejną dyskusję tego określenia oraz nie oskarżać wielu ugrupowań o prowadzenie tego typu działalności. Wymienione organizacje mają charakter radykalny. Określenie to odnosi się do ideologii głoszonej przez niektóre z nich oraz do praktyki stosowanej przez inne. Część organizacji scharakteryzowanych w leksykonie propaguje konserwatywną, purytańską ideologię, ale wystrzega się stosowania przemocy, choć jej nie potępia, kiedy stosują ją podobne im ugrupowania. Inne ograniczają działalność zbrojną (partyzancką lub terrorystyczną) do terytorium własnego kraju, dążąc siłą do zaprowadzenia szariatu. Pozostałe natomiast łączą salaficką doktrynę z ideą globalnego dżihadu, upatrując w cywilizacji Zachodu głównego wroga, zagrażającego światu islamu. Właśnie te organizacje stawiają sobie za cel dominację nad światem islamu i wprowadzenie prawa opartego na szariacie. Wszystkie natomiast odwołują się do nauk byłych i współczesnych radykalnych interpretatorów islamu oraz uczonych muzułmańskich, upowszechniając głoszone przez nich idee. Znaczna część członków tych organizacji stara się żyć i postępować zgodnie ze zmitologizowaną tradycją sięgającą początków islamu, widząc w niej rozwiązanie wszystkich problemów, zgodnie z zawołaniem Braci Muzułmanów: Al-islam hua al-hall (Islam jest rozwiązaniem). Fragment „Wstępu”.

Rozmowy o islamie to dialog dwóch osób zawodowo zajmujących się szeroko pojętym światem islamu. Katarzyna Górak-Sosnowska, jako pracownik naukowo-dydaktyczny i autorka wielu poważnych publikacji, głównie bada i opisuje, choć nie stroni też od obserwacji. W tej książce to ona odpowiada na pytania, tłumaczy i prostuje, ale zdarza się jej również podchwytliwie pytać. Wojciech Cegielski - jako dziennikarz często podróżujący po Bliskim Wschodzie – na co dzień obserwuje, bada i relacjonuje, ale jest też mistrzem zadawania pytań. Tutaj też to on je formułuje, ale zdarza się, że czerpiąc z własnych doświadczeń również dopowiada. O czym rozmawiają? O bardzo różnych aspektach współczesnego świata islamu. Niektóre z tych tematów przewijają się codziennie w wiadomościach, inne mogą jawić się jako całkowita nowość. Wszystkie są omawiane rzetelnie i obiektywnie, czego gwarantem są doświadczenie i zawodowa pozycja rozmówców. Czternaście rozdziałów, z których każdy jest odrębną całością, poświęcono m.in. Arabskiej Wiośnie Ludów, samozwańczemu kalifatowi Państwa Islamskiego, kryzysowi uchodźczemu, radykalizmowi i terroryzmowi, miejscu kobiety w islamie, stereotypom, muzułmanom w Europie i w samej Polsce, kulturze konsumpcyjnej, muzułmańskiej bankowości czy arabskim petrodolarom. Są tu więc zarówno tematy bardzo aktualne, jak i ponadczasowe; takie, o których napisano tomy i dopiero pojawiające się w debatach. A każda z tych rozmów jest nieocenioną skarbnicą wiedzy. „Takie książki jak ta są bardzo potrzebne. Przykro się robi, słuchając poważnych niejednokrotnie ludzi opowiadających niestworzone rzeczy o świecie islamu i muzułmanach. Dlatego polecam tę książkę. Może coś zrozumiemy”. Profesor Janusz Danecki, fragment Wstępu

Atlas radykalnego islamu to jedyna w swoim rodzaju publikacja przedstawiająca w sposób całościowy zjawisko ekstremistycznych, zazwyczaj powiązanych z terroryzmem, ugrupowań muzułmańskich, których symbolem są Al-Kaida i Osama Ben Laden. Zespół wybitnych francuskich badaczy i specjalistów pod kierunkiem Xaviera Raufera opracował szczegółowy przewodnik po świecie skrajnych doktryn islamu, zarówno sunnickiego, jak i szyickiego, oraz ich fanatycznych wyznawców. Chociaż w rzeczywistości stanowią oni niewielki procent ogromnej populacji muzułmanów, to jednak ich działania, zwłaszcza propaganda i akty terroru, odbijają się szerokim echem w mediach i mają szczególny wpływ na bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe. W książce, zawierającej kilkanaście map, opisano między innymi takie zagadnienia, jak: . historia powstania i rozwój odłamów islamu, ich twórcy i ideolodzy; . pojawienie się muzułmańskich organizacji i grup radykalnych, ich przywódcy i zaplecze polityczne, społeczne, ekonomiczne; . organizacja komórek zbrojnych, globalna sieć powiązań, rekrutacja, finansowanie, szkolenie; . ośrodki dowodzenia, zamachy, porwania, ataki samobójcze i ich wykonawcy. Książka ukazała się pod patronatem Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Patronami medialnymi są: portal Militis.pl oraz miesięcznik "Stosunki międzynarodowe".

Od 2014 roku epatuje nas, ludzi Wschodu i Zachodu, nowy twór - a może zjawisko - Państwo Muzułmańskie, czyli Islamskie. Politycy zachodzą w głowę, dlaczego powstało, dziennikarze mają używanie, a komentatorzy polityczni plączą się w zeznaniach i mało wiarygodnych opiniach. Mechanizm powstania Państwa Islamskiego jest bardzo prosty, wymaga jednak wiedzy eksperckiej. Dwaj francuscy naukowcy - Olivier Hanne i Thomas Flichy de la Neuville - opierając się na wiedzy historycznej, politologicznej i kulturoznawczej, pokazują, jak to się stało, że ten groźny (s)twór pojawił się na Bliskim Wschodzie. Groźny nie tylko dla Bliskiego Wschodu, ale całego świata islamu, a także Zachodu. Książka, jak każda dobra praca, nie wróży z fusów, lecz pokazuje, jak jest. Nie dyktuje łatwych rozwiązań, nie uspokaja. Jest rzeczowa i solidna. Janusz Danecki

Powstanie islamu wiąże się nie tylko z pojawieniem się nowej religii, lecz także z utworzeniem państwa zjednoczonych plemion arabskich, opartego na zasadach ustanowionych przez jego twórcę, Mahometa. Praca Hassana Jamsheera poświęcona jest właśnie społeczno-politycznej doktrynie islamu, która stała się podstawą organizacji i ustroju muzułmańskiej społeczności (ar. umma). Autor rozpoczyna od opisu świata arabskiego przed islamem i warunków, w jakich przyszło działać Mahometowi, miały one bowiem zasadniczy wpływ na formowanie się jego poglądów na temat związku religii z państwem i prawem. Następnie przedstawia poszczególne etapy misji Mahometa w dziele budowy muzułmańskiego państwa idealnego. Końcowa, obszerna część książki jest poświęcona oddziaływaniu tradycji wczesnomuzułmańskiej na współczesną myśl społeczno-polityczną islamu. Omówiono tu dorobek tak ważnych dla odrodzenia arabskiego dziewiętnastowiecznych myślicieli, jak: At-Tahtawi, Al-Afghani, Muhammad Abduh, Al-Kawakibi oraz - już w XX wieku - Taha Husajn. Prześledzono również elementy tej tradycji w ideologii socjalizmu arabskiego i fundamentalistów muzułmańskich. Hassan Ali Jamsheer jest historykiem i politologiem, profesorem Uniwersytetu Łódzkiego, w którym kieruje Katedrą Studiów Bliskowschodnich, oraz członkiem Komitetu Nauk Orientalistycznych PAN. Opublikował liczne prace z zakresu współczesnej historii Bliskiego Wschodu i arabsko-muzułmańskiej myśli społeczno-politycznej, m.in. ostatnio: Współczesna historia Iraku, Reforma władzy i społeczeństwa w arabsko-muzułmańskiej myśli politycznej wieków XIX i XX.

Kim są muzułmanki mieszkające w Polsce? Jak żyją, pracują, podróżują? Czy realizują swoje pasje? Jak wychowują dzieci? Kto rządzi w ich domu? Czy odwiedzają puby i grają w piłkę nożną? Poddaję się to pierwszy reportaż o świecie żyjących w Polsce muzułmanek: konwertytek, Tatarek, mieszkających tu Bośniaczek czy Irakijek. To opowieść o islamie widzianym oczami kobiet, sunnitek, szyitek, salafitek, w różnym wieku, na różnych etapach życia, o różnym pochodzeniu. Sacrum miesza się w ich życiu z profanum, bohaterki opowiadają o tym, co dozwolone - halal - i o tym, czego nie wolno - haram. Mówią o religii, rodzinie, pracy, seksie, przyjaźni, dyskryminacji, feminizmie. Mówią, dlaczego poddały się Bogu i o tym, dlaczego nie poddają się stereotypom. Reporterską opowieść o życiu "polskich muzułmanek" uzupełniają komentarze teologów i arabistów.

Zaprezentowane w publikacji studia są rezultatem badań pracowników Zakładu Islamu Europejskiego Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego oraz innych krajowych i zagranicznych badaczy muzułmanów w Europie. Zakład powstał w 1994 roku dzięki inicjatywie prof. dr hab. Anny Parzymies, turkolożki i arabistki, wówczas pracującej w Zakładzie Arabistyki i Islamistyki. Pod jej kierunkiem powstały cztery rozprawy doktorskie, opublikowano szereg prac naukowych, odbyło się wiele konferencji poświęconych islamowi europejskiemu. Redaktorzy i Autorzy zawartych w książce artykułów pragną dedykować ją profesor Annie Parzymies, której zawdzięczają cenne merytoryczne wsparcie w ich własnych dotychczasowych badaniach oraz inspirację do nowych projektów naukowych, poświęconych muzułmanom w Europie.

Książka Stanforda Shawa jest jedną z najbardziej znanych i cenionych prac poświęconych dziejom Turcji od założenia państwa Osmanów w Anatolii w XIV wieku, przez czasy wielkiego imperium, na którego gruzach powstała w 1923 roku Republika Turecka, po rok 1975. We wprowadzeniu Shaw kreśli dzieje ludów tureckich w Azji Środkowej, skąd wywodzili się protoplaści dzisiejszych Turków, mieszkańców republiki. Autor omawia nie tylko wydarzenia historyczne, lecz także szeroko uwzględnia system administracyjny, gospodarczy i finansowy imperium, kreśli rozwój piśmiennictwa i literatury pięknej okresu klasycznego. Książka daje niezwykle bogaty obraz dziejów Turcji przedstawiony w interesującej formie. Prof. Tadeusz Majda Praca Stanforda J. Shawa jest niezwykle szczegółowym opracowaniem prawie siedmiuset lat historii państwa tureckiego. Oprócz obszernych opisów i analiz ważnych wydarzeń historycznych książka ta zawiera cenne i wartościowe dane bibliograficzne, indeksy oraz mapy. Jest doskonałym uzupełnieniem polskich publikacji poświęconych zagadnieniom historii Turcji, z których żadna w tak obszerny i szczegółowy sposób nie odnosi się do omawianych tematów. Prof. Ewa Siemieniec-Gołaś

Wydarzenia 11 września 2001 roku w Stanach Zjednoczonych, zamachy we Francji, Madrycie, Londynie i dramatyczne wydarzenia wojen domowych związane z rozpadem Jugosławii wstrząsnęły światową opinią publiczną. Te godne potępienia zdarzenia, a także wypowiedzi niektórych polityków utożsamiające islam z terroryzmem umacniały niekorzystny obraz muzułmanów. W tej sytuacji pojawiła się potrzeba naukowej dyskusji, opartej na głębokiej analizie i badaniach, która dałaby odpowiedź na pytanie, czy islam zagraża Europie, czy raczej ją wzbogaca. Zakład Islamu Europejskiego Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego w listopadzie 2010 roku zorganizował ogólnopolską konferencję naukową zatytułowaną „Muzułmanie w Europie. Bogactwo różnorodności czy źródło konfliktów ?”. W konferencji wzięli udział naukowcy z różnych dziedzin: orientalistyki, historii, socjologii, antropologii, stosunków międzynarodowych i literaturoznawstwa. Ich referaty, zebrane w niniejszej książce, opisują zróżnicowaną pod względem kulturowym, społecznym, politycznym i artystycznym europejską mniejszość muzułmańską, której obecność wpływa na kształt społeczeństw starego kontynentu. Zakład Islamu Europejskiego na Wydziale Orientalistycznym Uniwersytetu Warszawskiego od 1994 roku zajmuje się badaniem mniejszości muzułmańskich w Europie. Badania dotyczą przede wszystkim historii obecności muzułmańskiej w Europie, zagadnień integracji, rozwój ruchów społecznych, politycznych i kulturalnych europejskich muzułmanów oraz organizacji życia religijnego tej grupy. Książka ukazała się pod honorowym patronatem Polskiego Komitetu do spraw UNESCO, Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego oraz Fundacji Uniwersytetu Warszawskiego.

Książce patronuje Instytut Orientalistyczny Uniwersytetu Warszawskiego. Profesor Janusz Danecki, wykładowca Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej i Uniwersytetu Warszawskiego, jest wybitnym znawcą islamu i kultury świata arabskiego, autorem podstawowych monografii o języku arabskim i islamie. Islam wyznaje dzisiaj ponad miliard ludzi. Jest najbardziej dynamicznie rozwijającą się religią uniwersalną, obejmującą wszystkie aspekty życia wyznawców. W książce omówiono dogmaty islamu, podstawowe obowiązki muzułmanina, prawo i teologię. Scharakteryzowano podziały w islamie, a więc sunnizm i szyizm, religie druzów i Kurdów oraz sufizm, czyli muzułmańską mistykę. Na tym tle opisano przemiany, do jakich doszło w dzisiejszym świecie muzułmańskim, a zwłaszcza te, które leżą u podłoża polityzacji islamu: powstawanie fundamentalizmu i ekstremizmu. Poznanie istoty islamu pozwala nie tylko zrozumieć przyczyny takich wydarzeń jak tragedię 11 września 2001 roku, lecz również dowiedzieć się, czy naprawdę jesteśmy skazani na konfrontację z muzułmanami.

Muzułmanie od dawna żyją w krajach Europy Zachodniej. Przynależność do mniejszości religijnej, a najczęściej i etnicznej, stawia przed nimi dodatkowe wyzwanie w trudnym procesie łączenia wielu elementów w jedną spójną tożsamość. Jednocześnie specyfika islamu sprawia, że jawi się on jako bardzo istotny element porządkujący i wartościujący, zatem kluczowy dla samookreślenia wiernych. Czy wartości islamu i wartości zachodnie da się pogodzić? Czy muzułmanie są gorszymi obywatelami? Czy przynależność do ummy – światowej wspólnoty wiernych – sprawia, że muzułmanie nie są lojalni wobec społeczeństw, w których żyją w Europie? Te i wiele innych tematów obecnych w debacie publicznej dotyczącej islamu często porusza Tariq Ramadan – kontrowersyjny szwajcarski intelektualista muzułmański, którego wypowiedzi autorka analizuje i szeroko komentuje. Marta Widy-Behiesse – arabistka i islamolog, kierownik Zakładu Islamu Europejskiego na Wydziale Orientalistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się problematyką islamu w Europie Zachodniej oraz w kontekście globalizacji. Opublikowała m.in. w 2005 roku Życie codzienne w muzułmańskim Paryżu oraz w 2012 roku Islam w Europie. Bogactwo różnorodności czy źródło konfliktów? (red.).

Kiedy w roku 632 naszej ery Mahomet umierał w ramionach swojej młodej żony A’iszy, zaczęło się jego drugie życie: życie w legendzie. Wprawdzie było to życie dalekie od jakiejkolwiek prawdy historycznej, to jednak nie przestaje ono poruszać wyobraźni Zachodu. Chrześcijaństwo przez długi czas widziało w osobie Mahometa oszusta, fałszywego proroka, wręcz Antychrysta. […] Ta „czarna legenda” – jak powiada Anne-Marie Delcambre – jest skrajnie sprzeczna z inną legendą, którą można by określić jako „złotą”, tworzoną w krajach islamu przez wieki w ramach tradycji proroka. […] Między obiema legendami mieści się niezagospodarowana strefa: Mahometa jako postaci literackiej. Ta postać, która nie jest ani dobra ani zła, ani dogmatyczna, ani sarkastyczna, zróżnicowana w zależności od tekstu, pozwalająca autorom dać upust wyobraźni... Fragment Wprowadzenia Nedim Gürsel to turecki pisarz urodzony w 1976 r. Za swój zbiór opowiadań „Lato bez końca” uhonorowany został najważniejszą nagrodą literacką w Turcji – Nagrodą Akademii Języka Tureckiego. W 2008 r. za inne jego dzieło, „Córki Allaha”, władze tureckie oficjalnie oskarżyły go o bluźnierstwo. Sąd uniewinnił Gürsela. Obecnie pisarz mieszka we Francji, gdzie wykłada współczesną literaturę turecką na Sorbonie, jest również dyrektorem badawczym ds. literatury tureckiej w CNRS.

Ismailici to ugrupowanie muzułmańskie, które w VIII w. wyodrębniło się z szyizmu. Przez całe stulecia wiadomości o nim czerpano jedynie z relacji wrogich im autorów sunnickich oraz kronik krzyżowców, dlatego nauczanie i praktyki tej społeczności obrosły mitami i legendami (opowieść o asasynach podległych Starcowi z Gór). Odkrycie w pierwszej połowie XX w. licznych materiałów źródłowych, zachowanych w prywatnych kolekcjach, nadało nowy wymiar badaniom nad rolą i znaczeniem ismailitów w dziejach islamu. F. Daftary, na podstawie rzetelnej analizy naukowej dostępnych źródeł, przedstawia fascynujący obraz dramatycznej historii tego ugrupowania, w której okresy prześladowań i wewnętrznych schizm przeplatały się z wiekami potęgi i rozwoju, m.in. przebieg kształtowania się doktryny, państwo Fatymidów w Afryce Północnej i Egipcie (X-XII w.), wspólnotę perskich wyznawców skupionych wokół ośrodka w twierdzy Alamut (XI-XIII w.), a po jej zniszczeniu proces wyłaniania się współczesnych form ruchu (m.in. społeczności chodżów pod przywództwem Aga Khanów). Autor przybliża także skomplikowane i okrywane tajemnicą zasady wiary, zwłaszcza ezoteryzm i oczekiwanie na przyjście mesjasza-mahdiego, oraz omawia twórczość wybitnych myślicieli ismailickich. Farhad Daftary jest wybitnym badaczem dziejów ruchu ismailickiego i opublikował wiele znaczących studiów z tej dziedziny, m.in. The Ismailis: Their History and Doctrines oraz The Assasin Legends: Myth of the Ismailis, redagował także Mediaeval Ismaili History and Thought. Regularnie współpracuje z Encyclopaedia Iranica i Encyclopaedia of Islam. Obecnie kieruje pracą Department of Academic Research and Publications w The Institute of Ismaili Studies w Londynie. Nota o tłumaczce: Katarzyna Pachniak, arabistka, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, kieruje Zakładem Arabistyki i Islamistyki Wydziału Orientalistycznego UW. Specjalizuje się w zakresie muzułmańskiej teologii, filozofii i herezjografii, publikując prace z tej dziedziny, m. in. Doktryny isma’ilickie w dziełach Al-Kirmaniego. Przetłumaczyła z arabskiego Al-Ghazali. Doskonała waga. Ratunek przed zabłądzeniem, a z języka francuskiego i angielskiego wiele współczesnych prac poświęconych islamowi, jak: Henry Corbin, Historia filozofii muzułmańskiej, Abdallah Hammoudi, Pielgrzymka do Mekki, Malcolm C. Lyons, David E.P. Jackson, Saladyn.

Henry Corbin (zm. 1978), wybitny arabista i iranista, doskonały znawca islamu, jako pierwszy badacz uwzględnił w swojej pracy nie tylko znaną już sunnicką falsafę, czyli filozofię muzułmańską powstałą pod wpływem myśli greckiej, lecz także filozofię szyicką i prądów wywodzących się z szyizmu. Czytelnik znajdzie tu przegląd najważniejszych nurtów filozofii muzułmańskiej: falsafy, filozofii szyickiej i isma’ilickiej, filozofii przyrody, filozofii mistycznej z okresu przed Ibn Ruszdem (Awerroesem) oraz po jego śmierci (1198) aż do XX wieku – tu Autor koncentruje się przede wszystkim na szyizmie. Corbin omawia kolejno sylwetki czołowych twórców i ich najważniejsze dzieła. Wspomina źródła inspiracji myślicieli muzułmańskich oraz wpływ, jaki wywarli oni na filozofię łacińskiej Europy. Historia filozofii muzułmańskiej pozostaje jednym z najlepszych opracowań w tej dziedzinie.