Buddyzm

Książka jest poświęcona kultowi Manasy, bogini węży, opiewanej w poematach narracyjnych zwanych mangalami, które powstawały od XV do XIX wieku w Bengalu. Czczona we wsiach pod wieloma imionami i postaciami, bogini ta ma niewątpliwe związki z przedaryjskim kultem Bogini Matki. Autorka szczegółowo omawia mit o Manasie, dowodząc jego związku z wierzeniami szamańskimi.

W pierwszej części autor przedstawia buddyjską drogę zbawienia dla mnichów i mniszek, w części drugiej - dla osób świeckich. Dodatkowo opisuje postać Buddy, główne zasady jego nauki o zbawieniu, a także założoną przez Buddę wspólnotę religijną i jej członków - zakonników i osoby świeckie.

Trudno wyobrazić sobie Indie starożytne czy współczesne bez dżinizmu, a mimo to pozostaje on nieznany polskiemu czytelnikowi. Początki tej jednej z najstarszych tradycji religijnych i filozoficznych w Indiach, starszej od buddyzmu, sięgają VII–VI w. p.n.e. Od zarania dżinizm był przede wszystkim systemem etycznym. Takie zasady moralne jak niekrzywdzenie istot żywych czy wegetarianizm, które tak bardzo kojarzą się nam z Indiami, upowszechniły się dzięki aktywności dżinistów. Widok na polnej drodze wędrownego ascety w białych szatach z maseczką osłaniającą usta, by nie skrzywdzić żadnego stworzenia, czy szpitale i schroniska dla zwierząt nieodmiennie kojarzą się z tą religią. Tak popularna w dobie nowożytnej idea biernego oporu, powszechnie kojarząca się Mahatmą Gandhim, uformowała się pod przemożnym wpływem dżinijskim. Dżinizm wywierał istotny wpływ na indyjskie życie intelektualne, prądy filozoficzne, sztukę i literaturę, a także na politykę i gospodarkę. Niniejsza książka jest pierwszym w języku polskim opracowaniem poświęconym dżinizmowi. Czytelnik znajdzie w niej próbę wyjaśnienia początków tej religii oraz zarys rozwoju historycznego, z uwzględnieniem czasów najnowszych. Praca przedstawia również dżinijskie praktyki religijne, rytuały i najważniejsze święta, a także obfitą literaturę dżinijską.

Hinduizm fascynuje Europejczyka bogactwem i różnorodnością form, głęboką uczuciowością przejawiającą się w praktykach religijnych oraz głębią teologiczno-filozoficznej refleksji nad istotą człowieka i świata. Książka daje przegląda liczącej 3000 lat tradycji religijnej, od religii wedyjskiej do nowoczesnego hinduizmu. Objaśnia też różne pisma święte i prezentuje najważniejszych bogów z ogromnego wręcz panteonu. Szczególną uwagę zwraca na współcześnie praktykowany hinduizm i na jego aspekty, ukształtowane pod wpływem doświadczeń z okresu kolonialnego i walki o niepodległość.

Książka prezentuje historię kultury chińskiej we wszystkich aspektach od czasów najdawniejszych po dzień dzisiejszy. Autor ukazuje zjawiska i tendencje, które charakteryzują rozwój cywilizacji chińskiej. Szeroko omawia kulturę poszczególnych dynastii w ujęciu chronologicznym, a następnie archeologię, piśmiennictwo, sztukę zdobniczą, język, literaturę, filozofię, osiągnięcia naukowe i wkład Chin w zdobycze nauki i techniki światowej oraz religie panujące w Państwie Środka. Wykład uzupełnia słownik pojęć typowych dla kultury chińskiej, uwzględniający fakty i zjawiska fundamentalne dla rozwoju chińskiej cywilizacji, a obce kulturze Europejczyków.

Systematyczne przedstawienie filozofii zen w ujęciu słynnego japońskiego filozofa nowożytnego, Nishidy Kitaro, założyciela filozoficznej szkoły z Kioto. Omówienie praktyk i języka zen. Przystępnie napisana książka skierowana do tych, którzy pragną poznać filozofię Wschodu, zwłaszcza do studentów japonistyki i orientalistów, jak również do studiujących filozofię, psychologię, socjologię, teologię, religioznawstwo, kulturoznawstwo i dziennikarstwo. Pozycja jest próbą systematycznego przedstawienia filozofii zen w ujęciu słynnego japońskiego filozofa nowożytnego, Nishidy Kitaro, założyciela filozoficznej szkoły z Kioto. Książka omawia praktyki i język zen oraz zwraca uwagę na jego filozoficzny wymiar. Autorka analizuje filozofię zen czyniąc punktem wyjścia dla swoich rozważań tezę, iż kluczem do rozumienia nauk mistrzów zen jest filozofia paradoksu. Wiele uwagi poświęca także etyce, wykraczającej poza dualizm dobra i zła. Przedstawia typologię sądów paradoksowych, które są charakterystyczną cechą koanów oraz omawia najczęściej spotykane metafory i symbole. Porównuje również filozofię zen z taoizmem, umieszcza ją w kontekście filozofii buddyzmu Wielkiego Wozu, a także pokazuje wpływy nihilizmu paradoksowego na filozofię wspólczesną. Pozycja zawiera bogaty materiał faktograficzny: bibliografię tematu w języku japońskim, angielskim i polskim; noty biograficzne i tablice genealogiczne ważniejszych mistrzów zen; chronologiczne zestawienie istotnych wydarzeń kształtujących myśl zen w Chinach i Japonii; wykaz imion i nazwisk w oryginalnym zapisie znakowym; wykaz pojęć, nazw i tytułów oraz indeks osób.

Najstarsza chińska opowieść podróżnicza, spisana własnoręcznie na początku V w. n.e. przez mnicha buddyjskiego Fa-hiena, który przebył pieszo pustynie Azji Środkowej, góry Hindukuszu, północne i środkowe Indie, po czym udał się drogą morską na Cejlon i na Jawę, skąd wrócił do Chin kończąc podróż u wybrzeży Szantungu. Druga relacja sporządzona została na podstawie prywatnych notatek Sung Juna, dostojnika na dworze Północnej Dynastii Wei, oraz zapisków mnicha buddyjskiego Huei-szenga, podróżujących w latach 518-522 do Udjany i Gandhary.

Książka przedstawia dzieje Tybetu, począwszy do czasów imperium tybetańskiego i wprowadzenia buddyzmu, przez epokę dalajlamów i chińską okupację, aż po czasy współczesne. Autorka po mistrzowsku łączy opis religii i kultury tego kraju z rozważaniami na temat jego historii politycznej. Podkreśla przy tym fakt, że Tybet przez długi czas nie pozostawał krajem izolowanym przez swoje otoczenie od reszty świata, lecz wprost przeciwnie – łączyły go różnego rodzaju związki z Chinami, Azją Środkową i Indiami. Tybet. Zarys historii stanowi lekturę obowiązkową dla wszystkich tych, których interesuje fascynujący kraj położony na Dachu Świata. Karénina Kollmar-Paulenz jest profesorem religioznawstwa Uniwersytetu w Bernie i autorką licznych publikacji z zakresu historii kultury i religii Tybetu oraz Mongolii.

Dwutomowa publikacja obrazująca religię shinto. Część pierwsza poświęcona jest dziejom shintoizmu na przestrzeni 12 tys. lat, część druga ukazuje samą doktrynę w świetle najstarszych źródeł pisanych, kosmo- i teogonię oraz antropologię shintoistyczną, wreszcie sprawy kultu i instytucjonalizacji obrządku.

Shintoizm należy do religii naturalnych, wyrosłych na gruncie etnicznym, z warunków bytowania Japończyków. Dzieje jego sięgają 12 tysięcy lat w przeszłość, gdyż wiążą się one w nierozłączny sposób z dziejami cywilizacji i kultury japońskiej, których początki w dzisiejszym stanie wiedzy tak daleko da się prześledzić. Oczywista rzecz, że „poszukiwanie samego początku” należy traktować jako konwencję i swoistą ambicję uczonych. Autor niniejszego zbioru artykułów koncentrował się niezmienne na najstarszych źródłach pisanych, kodyfikujących mitologię shintoizmu, ze zwróceniem szczególnej uwagi na zabytek znany pod tytułem „Kojiki”, a skompilowany w 712 roku n.e.

W książce tej przyglądam się porównaniom, jakie zwykle prowokuje buddyzm na Zachodzie, by zobaczyć, na ile są rzetelne i uprawnione. O buddyzmie mówią fizycy, psychologowie, filozofowie, zwolennicy dialogu międzyreligijnego czy religioznawcy, a buddyści nie pozostają im dłużni i wypowiadają się o fizyce, psychologii, filozofii oraz innych religiach. Choć miło znajdować podobieństwa, co szczególnie łatwo przychodzi zwolennikom poprawności politycznej, to różnice między buddyzmem i wymienionymi dziedzinami wydają mi się znacznie głębsze niż często deklarowane podobieństwa. Sądzę, że warto sobie z tego zdawać sprawę, zwłaszcza że wszechobecna poprawność polityczna chce, byśmy bratali się ze wszystkimi (nawet z tymi, którzy bratać się nie chcą) i żenili wszystko ze wszystkim w imię ciepłego poczucia urojonej wspólnoty.