Miesięcznik Znak

Dokładnie sto lat temu przy kawiarnianym stoliku w Hotelu Algonquin na Manhattanie grupa inteligentnych i wygadanych przyjaciół wpadła na pomysł założenia gazety. Miała wyrażać wielkomiejskiego ducha Nowego Jorku, być wyrafinowana i dowcipna. „The New Yorker” szybko stał się czymś znacznie więcej. Zmienił dziennikarstwo i Amerykę. Po publikacji reportażu Hiroszima, pokazującego ogrom zniszczeń wywołanych zrzuceniem bomby, Albert Einstein poprosił redakcję o 1000 egzemplarzy tego numeru. Drukowany w odcinkach „Eichmann w Jerozolimie” Hanny Arendt stał się najgłośniejszym dziełem filozoficznym XX w. Reportaż śledczy o przestępstwach seksualnych Harveya Weinsteina stał u początku ruchu #MeToo. Okładki magazynu na życzenie Baracka Obamy zdobiły ściany Białego Domu. A komiksy i żarty Charlesa Addamsa dały początek słynnej Rodzinie Addamsów. Michał Choiński opowiada o ekscentrycznych dziennikarzach, wielkich pisarzach i pisarkach, ikonicznych okładkach i przełomowych tekstach. A także pyta o przepis na sukces, czyli jak stworzyć ambitne pismo, które w dobie internetowej walki o klikalność zbudowało trwałą relację z milionami wiernych czytelników. Michał Choiński – amerykanista, stypendysta Fulbrighta na Uniwersytecie Yale, profesor na Uniwersytecie Jagiellońskim. Przeprowadził wywiady z ponad 50 redaktorami „New Yorkera”, zgromadził setki nagrań, a w archiwum magazynu i w The New York Public Library dokonał unikalnych odkryć. Jedyny Polak, któremu redakcja „New Yorkera” tak mocno uchyliła drzwi swojego świata. Specjalizuje się także w literaturze amerykańskiego Południa

Listopadowy Miesięcznik ZNAK Szczęśliwego Nowego Jorku Jak się żyje na dachu współczesnego świata? Jakie historie opowiadają podziemia Nowego Jorku? Kim był Antoni Gronowicz, Polak, któremu Manhattan jadł z ręki? Odpowiadają: Craig Taylor, Maciej Jarkowiec, Bartosz Sadulski, Zuzanna Krzątała, Michał Oleszczyk, Patrycja Jaskólska i Kamila Mroczkowska oraz Wojciech Bonowicz To raczej nie przypadek, że nie znajdziemy tego miasta na wysokich pozycjach najlepszych na świecie miejsc do życia pod względem bezpieczeństwa, transportu publicznego, dostępności służby zdrowia, jakości ekosystemu. Nawet w obrębie wyłącznie amerykańskich metropolii Nowy Jork nie plasuje się wysoko. Jednocześnie jest to miasto kultowe, w popkulturze jest wręcz nadreprezentowane. Znajduje się w czołówce zestawień najczęściej wybieranych do scenerii filmowych. Cieszy się pozycją lidera pod względem największej liczby poświęconych mu piosenek. Kultowy status Nowego Jorku wiąże się także z tym, że w swojej historii miasto zwycięsko wychodziło z różnych kryzysów, jak np.: blackout z 1977 r., przestępczość w transporcie publicznym, której najwyższy na świecie wskaźnik odnotowano na przełomie lat 70. i 80. XX w., atak terrorystyczny z 11 września czy huragan Sandy z 2012 r. Wszystko to pokazuje, z jakim miastem mamy do czynienia: megapolis stanowiącym centrum współczesnego świata, które ogniskuje w sobie zarówno wszystkie niebezpieczeństwa i ryzyka, jak i korzyści aktualnego globalnego ładu. O czym jeszcze przeczytasz w numerze: Jak mało wiemy o wirusach, czyli co robić przed kolejną epidemią Jonathan Haidt poszukuje wyjścia z pułapki smartfonowego dzieciństwa Co się śni filozofce. Katarzyna Kasia w rozmowie z Pauliną Wilk Podwójne standardy starzenia się. Susan Sontag o pięknie starego kobiecego ciała Grzechy abbé Pierre’a. Skandal, który wstrząsnął Francją Psychotest: Którym z bohaterów Przyjaciół jesteś? Rachel, Chandler, Joey, Phoebe czy Ross? Pele-mele. Co onieśmiela artystkę Alicję Białą i dlaczego w kapsule czasu umieściłaby pluszaka dla pieska? Felietony Olgi Gitkiewicz, Elizy Mórawskiej-Kmity (White Plate) i Janusza Poniewierskiego

Wielkie artystki istniały. Sofonisba Anguissola, Artemisia Gentileschi czy Angelika Kauffmann osiągnęły w swoich czasach spektakularny sukces. Tworzyły dzieła wybitne, malowały dla królów i wyższych sfer. Inne malarki – takie jak Polka Agnieszka Piotrkowczyk-Dolabella – pozostawiły po sobie pojedyncze dzieła albo wyłącznie ślad w archiwach. Dla patriarchalnej historii sztuki wszystkie były jednakowo niewidzialne. Piotr Oczko, autor bestsellerowej Pocztówki z Mokum, wydobywa z cienia herstorie dawnych artystek. Pisze o przeszkodach, które musiały pokonać w drodze na malarski szczyt. O przytłoczeniu obowiązkami domowymi i przemocy seksualnej. Przygląda się uważnie ich autoportretom – w spojrzeniach mistrzyń szuka ich niepokojów, ambicji i zasłużonej dumy ze swojej twórczości. Uczy, jak czytać dawne malarstwo i pokazuje, że oświetla ono również nasze życie. Blisko 250 ilustracji, ponad 100 artystek Piotr Oczko – anglista i polonista, przekwalifikowany na niderlandystę i i historyka sztuki. Doktor habilitowany, profesor zwyczajny w dyscyplinach literaturoznawstwo i nauki o sztuce, laureat licznych nagród, stypendiów itp., itd. Wszystko to traktuje z dużym dystansem, z wyjątkiem jednego wyróżnienia: w 2024 roku za zasługi dla kultury i społeczeństwa holenderskiego otrzymał tytuł i Order Rycerza Oranje-Nassau. Wydał 25 książek, w tym „Pocztówkę z Mokum. 21 opowieści o Holandii” i „Miotłę i krzyż. Kulturę sprzątania w dawnej Holandii, albo historię pewnej obsesji”. Kilka innych ma w planach. Jest także tłumaczem, eseistą i autorem ponad 100 artykułów naukowych. Kolekcjoner starych rupieci, tęczowy feminista i wegetarianin, z sercem radykalnie po lewej stronie. W ostatnich latach świat odkrył setki zapomnianych artystek. Autor wybiera te, które szczególnie lubi bądź ceni, i snuje o nich bardzo osobiste opowieści, które zadziwiają bogactwem wiedzy historycznej, erudycją i wnikliwością. Będę do tej książki wracać wielokrotnie. ANDA ROTTENBERG Przed epoką historyków sztuki mieliśmy epokę znawców. Rozporządzali rozumieniem, doświadczeniem, zaufaniem do emocji. Takim znawcą w stylu Diderota, braci Goncourtów czy Pawła Muratowa jest Piotr Oczko. To mistrz opisu, wrażliwości i sumiennej wiedzy. Uczy o malarstwie kobiet – i uczy patrzeć. ELIZA KĄCKA

Historie, z których się składasz Po co nam podziały generacyjne? Jak działają skrypty międzypokoleniowe? Co zyskujemy dzięki stworzeniu drzewa genealogicznego? Podział na millenialsów, zetki i boomersów bywa użyteczny i poręczny. Stosuje się go w marketingu i reklamie, pomaga w badaniach opinii publicznej, analizach ekonomicznych czy zarządzaniu zasobami ludzkimi. Jak każda kategoryzacja jest jednak uproszczeniem, schematem i nie wyjaśnia w pełni dynamiki struktury społecznej. A co by się stało, gdyby jednak na co dzień uciekać od tych łatwych i czasem krzywdzących podziałów? Dużo bardziej interesujące niż wydzielanie zamkniętych zbiorów generacyjnych wydaje się przyglądanie temu, co od siebie nawzajem bierzemy, a od czego się odcinamy? Co jest dla nas istotne, a czemu nie zamierzamy poświęcać uwagi? Gdzie jesteśmy do siebie podobni, które przejęte schematy zachowań nam służą, a nad którymi chcemy pracować, żeby wybierać inaczej, po swojemu? Nie chodzi przecież o to, żeby przyznać, że nie ma między nami różnic, tylko o to, żeby pomogły nam one dostrzec, jak można pomyśleć czy zrobić coś inaczej i ostatecznie po prostu lepiej się porozumieć. Odpowiadają: Maciej Marcisz, Magdalena Sękowska, Karolina Szlęzak i Kinga Urbańska Ponadto w numerze: W gwiazdozbiorze raka. Intymna opowieść Joanny Tracz o życiu z diagnozą nowotworową Genderowa heretyczka. Dlaczego Judith Butler ma dziś aż tylu przeciwników? Dawać poczucie, że warto żyć. Teatr Cezarego Tomaszewskiego Pele-mele. Pytamy Andrzeja Chyrę o ojcostwo, rady dla młodych aktorów i dziwny film, który poleca Ignacy Dudkiewicz: Czy aktywiści i obrońcy granicy mogą się ze sobą dogadać Magdalena Grzebałkowska i jej biografia Marii Konopnickiej Felietony Olgi Gitkiewicz, Elizy Mórawskiej-Kmity (White Plate) oraz Janusza Poniewierskiego

Obawiasz się, że ZUS zbankrutuje i nie dostaniesz emerytury? Że sztuczna inteligencja uczyni Twój zawód zbędnym? Że z powodu katastrofy klimatycznej obudzisz się w świecie z Mad Maxa, gdzie z kałasznikowem w ręce będziesz bronił swojej studni z wodą? W badaniach opinii Polacy konsekwentnie twierdzą, że sytuacja w naszym kraju zmierza w złym kierunku. Tymczasem rzeczywistość okazuje się często dużo lepsza, niż nam się wydaje. Analizy trendów dowodzą, że żyjemy w najlepszej Polsce w historii – najbardziej dostatniej, najbezpieczniejszej, zapewniającej najwyższy standard życia. Myślisz, że ciężką pracą ludzie się bogacą, a biedni są leniwi? Postrzegasz siebie jako klasę średnią? Uważasz, że w Polsce są za wysokie podatki? Wszystkie największe fortuny na świecie powstały przypadkiem. Najbardziej na naszą zamożność (lub biedę) wpływa miejsce urodzenia. Dochodowy próg wejścia do klasy wyższej w Polsce jest zawieszony niżej, niż sądzisz. Do tego z globalnej perspektywy prawdopodobnie należysz do ekonomicznej elity! A podatki w Polsce – na tle innych krajów europejskich – są co najwyżej średniej wysokości. Dlaczego o tym nie słyszeliście? A nawet jeśli słyszeliście, to nie pamiętacie? Kamil Fejfer i Łukasz Komuda, dziennikarze i popularyzatorzy ekonomii, twórcy kanału „Ekonomia i cała reszta”, pokazują, że myślimy o rzeczywistości w bardzo uproszczony sposób. "Szczepionka na epidemię katastroficznych nagłówków i tarcza przeciw atakom imieninowych mądrali. Potężna dawka „TO ZALEŻY” podana w czytelnej, atrakcyjnej, a przede wszystkim inspirującej ciekawość formie. Zamiast panikować Fejfer i Komuda wgryzają się w dane i pokazują, jak w oparciu o nie możemy zarządzać przyszłością." dr hab. Marcin Napiórkowski autor „Naprawić przyszłość”  

20% przychodu ze sprzedaży tego numeru wędruje do Schroniska na Paluchu Miesięcznik ZNAK w nowej, kolorowej odsłonie! Czy zwierzęta domowe są z nami szczęśliwe? Pupile częściej niż kiedykolwiek zajmują centralną pozycję w naszym życiu, a swoją obecnością nie tylko zapewniają poczucie bliskości, ale też wpływają na codzienny rytm, często nadając mu zupełnie nową intensywność i nieznaną dotąd jakość. Obecnie ludzie nie tylko darzą swoje czworonogi ogromnym uczuciem – jak pisze Marta Alicja Trzeciak – ale też nadają im inną »rangę« w rodzinie”. Ewolucję tę potwierdza pojawienie się w naszym języku takich określeń jak „psiecko”. Społeczeństwo się zmienia i zaczyna rozumieć, że zwierzęta dokładnie tak samo jak my potrzebują przestrzeni, źle znoszą, kiedy coś im się narzuca, i lepiej się im żyje, kiedy człowiek nie stara się na siłę realizować z ich udziałem własnych potrzeb. Zdarza się, że robimy im krzywdę, chcąc je po swojemu uszczęśliwić, ignorując ich naturę. Czy jesteśmy w stanie wypracować międzygatunkowy egalitaryzm?   Dlaczego pokochać je łatwiej niż ludzi? Jak mądrze budować relacje ze zwierzętami? Kiedy hodowla rasowych psów prowadzi do ich cierpienia? Odpowiadają: Magdalena Czubaszek, Małgorzata Lebda, Marta Alicja Trzeciak, Marcin Wilk Kosmiczny tor przeszkód. Ile zajmie przygotowanie lotu na Marsa? Sens tysiąca powtarzalnych czynności. Opowieść o nowym ojcostwie Andrew Huberman i pułapki naukowego influencingu Psychotest: Jakie zwierzę w Tobie mieszka? Pele-mele, czyli garść inspiracji od Anny Gacek Fotoreportaż Joanny Mrówki z targów zwierząt w Tunisie Redakcyjny wybór najlepszych książek o zdrowiu psychicznym Felietony Elizy Kmity (Whiteplate), Olgi Gitkiewicz i Diany Dąbrowskiej  

Jak żyć w ciałopozytywnym świecie Nowe diety, spersonalizowane treningi, skomplikowane zabiegi medycyny estetycznej – sposobów, by pracować ze swoim ciałem i je ulepszać, jest dziś coraz więcej. Wszystkie te metody sprowadzają jednak ciało do jednego wymiaru: ma dobrze wyglądać, być ładnym obrazkiem. Tymczasem by zbudować z nim zdrową relację, trzeba spojrzeć głębiej. Tam, niestety, napotykamy często kompleksy i frustracje, wywołane albo prywatnymi doświadczeniami, albo obsesją piękna kreowaną przez kulturę. Odpowiedzią na te bolączki miały być ruchy ciałopozytywne. Rozwiązania, które one proponują, nie zawsze jednak okazują się wystarczające i zgodne z potrzebami sygnalizowanymi przez nasze ciała. Co zrobić, żeby ciało stało się dla nas bezpiecznym domem? Jakie komplementy naruszają granice intymności? Dlaczego tatuaże sprawiają, że czujemy się ze sobą dobrze? Po co nam ciałopozytywność? Odpowiadają: Karolina Sulej, Elżbieta Lange, Anna Marchewka i Elżbieta Łapczyńska Czy katastrofa klimatyczna zabierze nam czekoladę? James Baldwin. Prześladowany i podziwiany Gołym uchem. Krótki kurs słuchania świata Jak zostać intelektualnym guru? Czego nas uczą przypadki Foucaulta i Derridy Felietony Olgi Gitkiewicz i Elizy Mórawskiej-Kmity (WhitePlate) Filmowe rekomendacje Diany Dąbrowskiej Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków  

Zodiakary, tarociary i gnostycy Mimo sekularyzacji utrzymuje się w Polsce popyt na usługi duchowe. Renesans popularności w mediach społecznościowych przeżywają astrologia i horoskopy. Swoje grono wielbicieli mają ezoinfluencerki, które obiecują, że pozytywne myślenie i „manifestowanie obfitości” przyniosą nam bogactwo. O ile w latach 90. zainteresowanie ezoteryką wynikało w dużej mierze z biedy i niepewności jutra, o tyle dziś wyrasta z pragnienia samorozwoju i finansowego sukcesu. Jakkolwiek dziwaczne wydawałyby nam się niektóre koncepcje ezoteryczne, to alternatywna duchowość ma w sobie moc, by rozbudzać wyobraźnię i „wywracać kulturę”. Zaskakująco wielu polskich twórców – od Mickiewicza po Tokarczuk – szukało w niej inspiracji. Dlaczego generacja Z pokochała horoskopy? Czy coaching to współczesna forma magii? Gdzie w Polsce znajdują się miejsca mocy? Odpowiadają: Olga Drenda, Zbigniew Łagosz, Karol Kleczka i Tomasz Stawiszyński Czy Europa Środkowa to dla Zachodu tylko zasieki przed Rosją?  Olga Tokarczuk: Fikcja jest większa od prawdy George Steiner: Dlaczego nie powstają już wielkie tragedie? Piotr Oczko po raz ostatni w cyklu o zapomnianych artystkach Nowa rubryka Elizy Mórawskiej-Kmity (autorki White Plate) pt. Okruszki Tomasz Terlikowski o tym, czego wolisz nie wiedzieć o Kościele w Polsce Filmowe rekomendacje Diany Dąbrowskiej Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków  

Pokolenie sztucznej inteligencji Na naszych oczach dokonuje się technologiczna rewolucja. Świat cyfrowy nie tylko odpowiada na nasze potrzeby, ale kreując je, stwarza coś nowego – wraz z miejscami pracy, mediami, a także konfliktami politycznymi wychodzącymi poza przestrzeń czarnego ekranu. Sztuczna inteligencja, bohaterka licznych dzieł fikcji naukowej, jakkolwiek by się od nas różniła, jest naszą codziennością. O ile dzisiejsi 30-latkowie pamiętają świat sprzed AI, o tyle pokolenie ich dzieci nie zna innej rzeczywistości. Dla nich pytanie o to, co zmieni sztuczna inteligencja, jest źle postawione – bo ona już tworzy codzienność, w której żyją. Doświadczenie cyfrowego pokolenia wydaje się znacznie ciekawsze, bo wzywa do zadania innych pytań: nie o to, czy sztuczną inteligencję można wykorzystać, ale raczej – jak mądrze z nią współpracować. Jak nauczyć się higieny cyfrowej? Czy potrzebujemy wieku internetowej pełnoletniości? W jaki sposób ochronić prywatność przed ingerencją Big Techów? Dlaczego TikTok działa jak narkotyk? Jak wychować dziecko w epoce cyfrowej? Odpowiadają: Jonathan Haidt, Eric Schmidt, Magdalena Bigaj, Sylwia Czubkowska, Nuria Selva Fernandez Wojna w Gazie: Jak wyjść z błędnego koła antysemityzmu i islamofobii? Oscary: Lustro, w którym odbijają się wszystkie spory USA Nie chodzi tylko o zgodę. W poszukiwaniu nowej filozofii seksu Bartosz Sadulski: Football Manager – gra, która niszczy i ratuje życie Ale książka! Katarzyna Kubisiowska o swojej literackiej pigułce szczęścia Filmowe rekomendacje Diany Dąbrowskiej Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków  

Daj chłopaka, takiego chłopaka „Toksyczność, machismo, incele” – te określenia dobrze pokazują stan rozważań dotyczących współczesnej męskości. Męskość jest traktowana jako przywilej i zagrożenie, ale choć walka z patriarchatem rozpoczęta przez ruch feministyczny trwa, to dopiero od niedawna podnoszone są głosy, że jego ofiarą padają również sami mężczyźni. Bagatelizujemy doniesienia o znacznie większej liczbie przypadków samobójstw wśród mężczyzn, mało uwagi poświęcamy problemom, z którymi mierzą się dojrzewający chłopcy. Często testem dojrzałości dla młodego mężczyzny staje się wejście w ojcostwo, kiedy to pojawiają się pytania o rodzinne i kulturowe wzorce. Samemu nie doświadczywszy czułości, współczesny tato często kultywuje bezradność. Poznawcze zagubienie i brak gotowych schematów funkcjonowania, które znacznie lepiej wypracowały kobiety, nadal wtłacza mężczyzn w dawne przemocowe formy. Mężczyźni jeszcze nie wyemancypowali się z tego, co ich niszczy. Jak budować męskość po kryzysie? Dlaczego chłopcy wstydzą się poszukiwać pomocy? Po co mężczyznom inni mężczyźni? Jak uczyć synów wrażliwości? Odpowiadają: Andrzej Leder, Jacek Masłowski, Andrzej Galbarczyk, Michał Zabdyr-Jamróz i Michael Chabon Dlaczego lewica przegrywa wybory w Polsce i na świecie? Frankenstein. Jak 18-latka stworzyła queerową powieść science fiction Przyjemności szukaj w cosy crime. O sukcesie „powieści kocykowej” Spóźnione tajwańskie #MeToo. Azjatycka walka o równość płci Za co kochamy piratów? Od Libertalii do Jacka Sparrowa Filmowe rekomendacje Diany Dąbrowskiej Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków  

Rytuały Jak zwolnić i żyć uważniej Antropolog Dimitris Xygalatas nazywa rytuały „pozornie bezsensownymi czynnościami, które nadają życiu sens”. Rytuałami mogą być msza święta czy wieczerza wigilijna, ale także ceremonialne picie herbaty, codzienna medytacja, wspólne śpiewanie hymnu na stadionie piłkarskim albo zestaw gestów, które wykonuje słynny tenisista Rafael Nadal, gdy przed każdym serwisem w identycznej sekwencji dotyka kilka razy nosa i uszu. To powtarzalne czynności, które wydają się nie mieć żadnej bezpośredniej funkcji, ale które z jakichś powodów są dla nas ważne: uśmierzają niepokój, budują doświadczenie przynależności bądź wytwarzają poczucie wzniosłości i piękna. O znaczenie rytuałów pytamy przed jednym z najważniejszych obrzędów w naszej kulturze – świętami Bożego Narodzenia. Czy potrafimy po swojemu świętować Boże Narodzenie? Które zwyczaje przynoszą nam poczucie zakorzenienia? Jak budować codzienne rytuały? Odpowiadają Waldemar Kuligowski, Byung-Chul Han, Michał Cichy, ks. Grzegorz Strzelczyk, Mateusz Kubik Natalia Sosin-Krosnowska i Maria Banaszak Sprośne sacrum. Zbigniew Mikołejko o wyuzdaniu średniowiecznych rzeźb Biolożka lub scenarzystka? Alternatywne biografie Wisławy Szymborskiej Jak się pisze gry komputerowe typu slow? Opowieść Karoliny Sulej Ponadto: Korzenie klimatycznego niedasizmu. Co dalej z polską transformacją energetyczną? Zabicie Głupka przez Zwyrola – Mateusz Górniak w Stacji: Literatura Nierzeczywiste miasto. Łukasz Najder na dachach Łodzi Wasz język to kosmos. Kto i po co uczy się polskiego? Filmowe rekomendacje Diany Dąbrowskiej Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków  

W listopadowym numerze Miesięcznika ZNAK Cieszyć się kruchością życia Przez wieki żyliśmy w kulturze, w której tematy przemijania i śmierci były postrzegane przez pryzmat chrześcijańskiej wyobraźni religijnej. Wizja życia po śmierci miała niemal powszechną siłę oddziaływania. Religia dostarczała też zbiorowych rytuałów, które pomagały radzić sobie z utratą bliskich i przeżywaniem żałoby. Postępująca sekularyzacja mocno podważyła te wyobrażenia. Nie wypracowała jednak jak dotąd wyrazistej i społecznie zakorzenionej alternatywy. Indywidualnie szukamy dziś sensu życia i sami musimy wypracowywać mechanizmy obronne, by zmierzyć się z jego końcem. Chcemy poszukać innej drogi. Takiej, która nie tylko pozwoli przerwać tabuizację śmierci, lecz także będzie budować wrażliwość wobec przemijania. Może wręcz otwierać na perspektywę słodko-gorzkiego wzruszenia wynikającego z doświadczenia kruchości wszystkiego, co istnieje. O radzeniu sobie z utratą bliskich i pięknie przemijania piszą: Joanna Bator, Olga Gitkiewicz, Tomasz Raczek, Anja Franczak, Agata Bielik-Robson i Tomasz Stawiszyński Ponadto: Dlaczego będziemy zarabiać więcej niż nasi rodzice? Serdeczność dla wszystkich istot – ostatni wywiad Ireneusza Kani Opowiadanie Joanny Rudniańskiej o granicy polsko-białoruskiej Rozmowa z Anną Rochowską, nową dyrektorką TR Warszawa Karolina Korwin-Piotrowska opowiada o książce swojego życia Felietony Olgi Gitkiewicz, Diany Dąbrowskiej i Janusza Poniewierskiego Rysunkowy humor Bardzo brzydkich rysunków i Oli Szmidy

Najprzyjemniejszy kalendarz na rok 2024! Kalendarz drobnych przyjemności pozwoli Ci zwrócić uwagę na małe rzeczy, które na co dzień przynoszą nam radość. Celebruj z bliskimi dzień wtulania się, dzień kota czy dzień patrzenia się w niebo. Na kartach kolejnych miesięcy zobaczycie piękne ilustracje okładkowe Miesięcznika ZNAK przygotowane przez najlepszych polskich rysowników i rysowniczki m.in. Olkę Osadzińską, Kasię Kozakiewicz czy Dorotę Piechocińską. Kalendarz biurkowy w powiększonym formacie umożliwia wygodne prowadzenie notatek i zapisków.

Kościół bez patriarchatu To uderzający paradoks, że choć kobiety są często znacznie bardziej zaangażowane w wiarę i jej przekazywanie niż mężczyźni, to jednocześnie nie mają w Kościele udziału we władzy czy w podejmowaniu decyzji. Jak pisała Natalia de Barbaro w jednym z numerów „Znaku”: gdybyśmy wyobrazili sobie restaurację, firmę bądź szkołę, gdzie kobieta nie może pełnić funkcji kierowniczych, omijalibyśmy te miejsca szerokim łukiem. Wielu z nas godzi się jednak na Kościół, w którym kobiety nie mogą pełnić funkcji księdza. Ale nie wszyscy akceptują takie status quo. Odważne teolożki i aktywistki coraz śmielej pokazują, że religia nie powinna być patriarchalna, głos kobiet ma znaczenie, a zasada równości między płciami wypływa z samego serca ewangelicznego przesłania. Czy nierówności są wpisane w religię? Co stoi na przeszkodzie, by kobiety były święcone na księży? Kiedy Kościół będzie gotowy na równouprawnienie? Odpowiadają: Tina Beattie, Zuzanna Flisowska-Caridi i Monika Zuber Ponadto: Porno jako źródło wiedzy. Co nam mówi o pożądaniu i nudzie? Polański i inni. Czy możemy podziwiać sztukę ludzi, którzy zrobili coś potwornego? Vivian Maier. Niania, której fotografie pokochał cały świat

Co z ciebie wyrośnie Jeszcze niedawno uważano je za relikt przeszłości. Dziś pojęcie „klasy społeczne” znów jest odmieniane przez wszystkie przypadki. Trzy czwarte Polaków uważa się za przedstawicieli klasy średniej, a jednak widzimy dysproporcje w jej obrębie. Klasa wyższa mierzona majątkiem nie idzie w parze z inteligenckim wykształceniem, pochodzenie nie determinuje już tak mocno jak dawniej. Obserwujemy historie awansów dokonywane po 1989 r. oraz dramatyczne sytuacje tych, którzy doświadczyli niepowodzeń i wykluczenia. „Ludowe historie Polski” otworzyły dyskusję o klasach i klasowości, a pojęcia obecne w salach akademickich przeniknęły do publicystyki i codziennych dyskusji. Coraz częściej zastanawiamy się nad naszymi korzeniami, nad tym, jak los naszych babć i dziadków wpływa na naszą historię. Jak klasy społeczne pomagają nam zrozumieć własną historię? Na ile określają nas losy naszych babć i dziadków? Dlaczego tak chętnie podglądamy życie bogaczy? Odpowiadają: Anna Cieplak, Rafał Matyja, Alicja Urbanik-Kopeć i Michał Zabdyr-Jamróz Ponadto: Wojny o wodę przestają być scenariuszem science fiction Czy rdzenni mieszkańcy Ameryki byli mądrzejsi od Europejczyków? William Faulkner: krytyk rasizmu i zatwardziały konserwatysta Opowiadanie Daniela Odiji Felietony Olgi Gitkiewicz, Janusza Poniewierskiego i Diany Dąbrowskiej Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków

Wyobraź sobie Wyobraźnia pozwala kreować nieskończoną liczbę światów, które w przyszłości mogą się okazać rzeczywistością. To ona napędza nas do działania, pozwala myśleć twórczo i dążyć do zmiany. Dzięki niej żyjemy z większą fantazją, jesteśmy otwarci na to, co nowe, potrafimy się bawić. Bez wyobraźni, jak pisał Stanisław Lem, do dzisiaj siedzielibyśmy w jaskiniach. W obliczu wyzwań, takich jak kryzys klimatyczny, nierówności społeczne, wojny, a także po prostu zmęczenie rutyną, staje się ona potężnym narzędziem do walki z tym, co zastane, które może pomóc w oderwaniu się od apokaliptycznych wizji i stworzeniu lepszego, wypełnionego nadzieją jutra. Dlaczego warto marzyć? Jak pielęgnować w sobie kreatywność? W jaki sposób postrzegają rzeczywistość osoby z afantazją? Czy solarpunk może nam pomóc stworzyć lepszy świat? Odpowiadają: Mariusz Wilczyński, Małgorzata Lebda, Aleksandra Rabinovitch, Krzysztof Marciniak i Paweł Ngei Ponadto: Kosmici nad Wisłą. Kto i po co szuka dziś UFO? Krótka historia cyrku. Kiedy zwierzęta znikną z areny? Letnie festiwale, o których nie mieliście pojęcia Zawsze przychodzi wiosna. Alaś Bialacki i białoruska opozycja Opowiadanie Zośki Papużanki Felietony Olgi Gitkiewicz, Janusza Poniewierskiego i Diany Dąbrowskiej Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków

Nowa sztuka miłości „Miłość niejedno ma imię”, „Od miłości do nienawiści jeden krok”, „Zakochać się na zabój” – to tylko niektóre powszechnie znane powiedzenia, próbujące uchwycić istotę jednego z najważniejszych uczuć w życiu człowieka. Z jednej strony rośnie liczba rozwodów i jednoosobowych gospodarstw domowych, z drugiej – liczba użytkowniczek i użytkowników aplikacji randkowych. Wygląda na to, że choć w zalewie alternatywnych życiowych scenariuszy niechętnie rozmawiamy o miłości i przyznajemy się do pragnienia kochania oraz bycia kochanym, to realizacji tej potrzeby wciąż jesteśmy w stanie poświęcić dużo sił i środków. W jakie schematy uczuciowe popadamy? Jak pogodzić równość z erotyzmem? Z których książek i filmów biorą się nasze wyobrażenia o miłości? Odpowiadają: bell hooks, Karolina Sulej, Wojciech Kulesza, Piotr Oczko, Bartłomiej Dobroczyński, Agnieszka Smoczyńska i Justyna Bargielska 12 i pół tezy o polskim antysemityzmie. Duchowy testament Pawła Śpiewaka Pochwała ryzyka. Kiedy czujesz, że naprawdę żyjesz? Reżyser Kuba Mikurda: kino to świetny klucz do historii Polski Ponadto: Opowiadanie Aleksandry Zielińskiej Bal gałganiarzy Filmowa propozycja Diany Dąbrowskiej Felietony Olgi Gitkiewicz i Janusza Poniewierskiego Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków.

Najlepsze miejsce do życia Łatwo spotkać się z narzekaniem na polską przestrzeń: nieład architektoniczny, mnogość reklam, betonozę i patodeweloperkę. Nieco na przekór tym diagnozom chcemy skoncentrować się na udanych projektach. Przyglądamy się więc dziedzictwu polskiej architektury XX w., licznym modernistycznym i socrealistycznym budowlom, które zyskują dziś coraz większe uznanie. A także, wraz z architektami młodego pokolenia, patrzymy w przyszłość, szukając inspirujących pomysłów. Marzymy o polskich miastach pełnych zieleni, stawów i mokradeł. W dobie zmian klimatycznych powinny się stać przestrzeniami bioróżnorodności i energetycznej efektywności. Gdzie szukać ładnej Polski? Które z modernistycznych projektów wciąż wzbudzają podziw? Jakiej architektury wymaga od nas przyszłość? Odpowiadają: Filip Springer, Anna Cymer, Olga Drenda oraz Małgorzata Kuciewicz i Simone De Iacobis Uniwersytet to miejsce erotyczne. Stoner i powieść kampusowa Kościół, seks i reprodukcja. Sumienie Polek przeciw nieżyciowemu nauczaniu Małgorzata Lebda w nowej rubryce pokazuje, jak czytać poezję A ponadto: Koniec Erdoğana? O wyborach prezydenckich w Turcji Recenzja najnowszej książki Martína Caparrósa Ñameryka Filmowa propozycja Diany Dąbrowskiej Felietony Olgi Gitkiewicz i Janusza Poniewierskiego Rysunkowy humor Oli Szmidy i Bardzo brzydkich rysunków.

Książka Michała Rauszera "Ludowy antyklerykalizm. Nieopowiedziana historia" Zachwycająca i krzepiąca opowieść o tym, jak pieśniami, dowcipami i bezeceństwem lud stawiał opór Kościołowi. Maria Peszek Polska była przez wieki krajem wierzących antyklerykałów. Chłopi przeciwstawiali się księżom z powodu pańszczyzny, zamiast na mszę chodzili do karczmy. Chętnie obśmiewali przywary kleru: chciwość, hipokryzję, rozpustę. Praktyki religijne organizowali po swojemu, często na przekór hierarchii, choć nie wbrew wierze. Dziś karnawałowy żart coraz częściej przeradza się jednak w wyraźny bunt wobec władzy Kościoła. Ludowy antyklerykalizm powrócił z nową siłą. Z wiejskich przyśpiewek, robotniczych wystąpień, haseł na Czarnych protestach i internetowych memów z papieżem wyłania się nieopowiedziana dotąd historia stosunku Polek i Polaków do Kościoła, biskupów i religii. Ksiądz diabła wypędzi, a sam za dziesięć stanie Przysłowie z XIX w. Mniej księży, więcej księżniczek Transparent ze Strajku Kobiet To fascynujące, jak głęboko antyklerykalizm był wpisany w polską religijność. Wbrew pozorom nie jest to zjawisko negatywne, ale często – dla samej wiary - pozytywne. I mówię to jako człowiek wierzący. Michał Rauszer z pasją opisuje jego wciąż słabą znaną historię. Tomasz Terlikowski Ludzie „ograniczeni, zabobonni, nieobyczajni" — pisał w 1815 r. o wiejskich księżach Rajmund Rembieliński. Chłopi często myśleli to samo, chociaż Kościół był dla nich niezbędny. Michał Rauszer rozplątuje tę pozorną sprzeczność w nowej, fascynującej książce. Adam Leszczyński "Ludowy antyklerykalizm. Nieopowiedziana historia" - reportaż Rauszera Michał Rauszer – kulturoznawca, dr hab., wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego. Autor książek, m.in. „Bękartów pańszczyzny. Historii buntów chłopskich” (2020). Współautor popularnego podcastu „Wszyscy jesteśmy ze wsi”. Wychował się na wsi, długo mówił gwarą, a literackiego polskiego nauczył się dopiero w liceum. W historii Polski bardziej ceni bezimienny plebs, a pomnik postawiłby chłopkom i robotnicom, które od wieków ciągną ten kraj na swoich plecach.

Dlaczego Holendrzy mieli obsesję na punkcie sprzątania? Jak czytać seksualne aluzje w dawnej sztuce? Czy domek dla lalek może kosztować więcej niż kamienica? Mokum to w języku jidysz „bezpieczna przystań”. Tak holenderscy Żydzi nazywali Amsterdam. Piotr Oczko znajduje schronienie w świecie ukochanej kultury holenderskiej i oprowadza po niej czytelników jak najlepszy przewodnik. Razem z nim odkrywamy ukryte znaczenia na obrazach dawnych mistrzów, zaglądamy do XVII-wiecznych kościołów i burdeli, patrzymy w oczy dumnym mieszczanom i czarnoskórym niewolnikom. Trafiamy na ślady Zbigniewa Herberta i zatrzymujemy na chwilę na jointa, przyglądając się współczesnym Holendrom. W Mokum – razem z autorem – znajdujemy też samych siebie. *** Nigdy nie byłem w Holandii i pewnie nieprędko będę. Ukazanie się tej książki przyjąłem zaś, zdziwiony samym sobą, jak wydarzenie, na które długo i niecierpliwie czekałem. W pisarstwie Oczki są erudycja, reporterskie zacięcie i ogrom wiedzy, który stoi za każdym zdaniem. I coś więcej, co trudno objaśnić, a co sprawia, że ta literatura ma wielką moc. Filip Springer Zobaczyć okiem Oczki kulturę Holandii to zobaczyć pod kolejnymi warstwami farb i werniksu nie tylko Kraj Nizin, ale też współczesną Polskę z jej bolączkami. Sztuczne Fiołki

Psychodeliki Nadzieja dla duszy i umysłu? W ostatnich latach obserwujemy „psychodeliczny renesans” związany z wyraźną zmianą w podejściu do substancji psychoaktywnych, takich jak psylocybina, LSD czy MDMA. Nielegalne w wielu krajach i kojarzone z hipisowską kontrkulturą, stają się dziś ważnym narzędziem w psychiatrii. Terapia wspomagana MDMA uznawana jest za jedną z najskuteczniejszych w leczeniu zespołu stresu pourazowego, psylocybina z kolei pozwala osobom w depresji pozbyć się natrętnych myśli na własny temat i ulżyć w cierpieniu. Istnieje niewielkie prawdopodobieństwo uzależnienia się bądź przedawkowania psychodelików. Nie dziwi więc, że budzą one nadzieje badaczy i pacjentów. Nie stanowią jednak panaceum, a przyjmowane w niewłaściwy sposób, mogą być szkodliwe dla zdrowia. Czy psychodeliki zrewolucjonizują leczenie depresji? Kiedy mogą być niebezpieczne? Które rośliny towarzyszą duchowym poszukiwaniom ludzkości? Odpowiadają: Krzysztof Kornas, Maciej Lorenc i Anastasia Ruban Pan od bonobo. Frans de Waal o płci, seksie i gender Rebecca Solnit: Dlaczego Stalin sadził cytryny w Moskwie? Soundtracki do życia. Czego słucha Dorota Masłowska? A ponadto: Chorzy na samochód. Wywiad z badaczką miejską, Martą Żakowską Recenzja nadchodzącej książki Filipa Springera Mein Gott, jak pięknie Filmowa propozycja Diany Dąbrowskiej Felietony Olgi Gitkiewicz, Filipa Springera i Janusza Poniewierskiego

Nassim N. Taleb: Jak zwodzi nas przypadek „The Sunday Times” zaliczył jego książki do najważniejszych po II wojnie światowej, uznanie wobec niego wyraża noblista Daniel Kahneman, a filozof John N. Gray określa go mianem „najbardziej proroczego” dziś autora. Na czym polega fenomen Nassima Nicholasa Taleba? W trakcie lat pracy na Wall Street był świadkiem błyskawicznych karier, które szybko i z impetem się kończyły. Nie fascynował go natychmiastowy sukces, dlatego po 20 latach pracy jako giełdowy trader poświęcił się refleksji matematycznej i filozoficznej, by zrozumieć rolę jaką w naszym życiu odgrywają przypadek i ryzyko. Chociaż w Polsce ukazały się wszystkie tomy bestsellerowego cyklu Incerto, nie pojawiła się dotąd całościowa synteza książek Taleba. Dlatego proponujemy pierwszy taki przewodnik po jego myśli. Jak podejmować decyzje w sytuacji niepewności? Czym jest „czarny łabędź”? Jakie pułapki myślenia nam zagrażają? Czy żyjąc w nieprzewidywalnym świecie, możemy być szczęśliwi? Odpowiadają: Nassim Nicholas Taleb oraz Marek Maraszek, Krzysztof Nędzyński i Katarzyna Januszkiewicz

Filozofowie Doliny Krzemowej i przyszłość ludzkości Czy filozofia może zmieniać świat? Tak, zwłaszcza w połączeniu z wielkimi pieniędzmi. Ruch filozofów, zwanych longtermistami, szuka sposobów, by skutecznie rozwiązać globalne problemy. Nie tylko dzisiejsze, lecz przede wszystkim te, które nadejdą. Wspiera walkę z malarią, ale i badania nad pandemiami czy sztuczną inteligencją. Do jego sympatyków należą m.in. Elon Musk oraz Dustin Moskovitz, współtwórca Facebooka. Dzięki hojności darczyńców tylko w 2021 r. na takie inicjatywy wydano 600 mln dolarów. Mimo szlachetnych intencji longtermizm budzi też obawy. Czy nie grozi nam władza garstki technokratów? Jakie są największe zagrożenia dla naszej cywilizacji? Czy ludzkość ma przed sobą jeszcze tysiące lat rozwoju? Dlaczego powinniśmy oddawać 10% dochodu na organizacje charytatywne? Kiedy Elon Musk uwierzył, że jest filmowym superbohaterem? Odpowiadają: Kacper Kowalczyk, Nick Bostrom, Jacek Dukaj i Agata Sikora Ponadto w numerze: Globalne ocieplenie przyspiesza. Ale to nie koniec walki Roberto Calasso w osobistym eseju: Książki nauczyły mnie, czym jest namiętność Małgorzata Mirga-Tas. Romska artystka zachwyca świat Poszukiwanie prezydenta wszystkich Czechów Jeden na jeden. Jak skutecznie wesprzeć osoby w kryzysie bezdomności „Przeprawa” - opowiadanie Grzegorza Bogdała Felietony Filipa Springera, Olgi Gitkiewicz i Janusza Poniewierskiego

Odczarowanie Jezusa Jezus nie był kapłanem ani politykiem. Przez większość życia pracował fizycznie. Być może miał doświadczenie krótkiego i bezdzietnego małżeństwa. Teksty z epoki przedstawiły go jako wędrownego nauczyciela, który chciał odnowić więź Żydów z Bogiem. Zdumiewać więc może, że sprawa Jezusa nie skończyła się w ubogiej Galilei jak innych rabbich tego czasu, ale rozeszła się na cały świat. Mimo kryzysu Kościołów chrześcijańskich Jezus wciąż fascynuje wielu badaczy i ludzi szukających duchowej inspiracji. Coraz więcej wiemy o życiu w Nazarecie 2 tys. lat temu, o żydowskiej apokaliptyce, o powstawaniu tekstów biblijnych. Wierzący są coraz bliżej postaci, którą swoim życiem powinni naśladować, a naukowe odkrycia każą nierzadko inaczej rozłożyć akcenty niż kościelne nauczanie. Niewierzący zaś mogą dziś lepiej zrozumieć fenomen człowieka, który jak żaden inny wpłynął na bieg historii. Jaką wiedzę o Jezusie przynoszą nam nowe badania historyczne? Jak wyglądało jego życie przed trzydziestką? Czy chciał stworzyć nową religię? Dlaczego mimo zła w Kościele Jezus wciąż inspiruje? Odpowiadają: Kalina Wojciechowska, Armand Abécassis, Eligiusz Piotrowski i Tomasz Polak Ponadto w numerze: Bojkot mundialu? Kontrowersje wokół piłkarskiej imprezy w Katarze Czy George Orwell przeraziłby się „Rokiem 2022”? Fascynacje i lęki Brunona Schulza oczami Elki Łapczyńskiej Rafał Cekiera: Polska gościnność i uchodźcy z Ukrainy Opowiadanie Wojciecha Chamiera-Gliszczyńskiego Felietony Olgi Gitkiewicz, Filipa Springera i Janusza Poniewierskiego