Charles Oman

Podsumowawszy stan sztuki wojennej pod koniec XV wieku, pozostawiamy ją na początku nowej epoki, która miała trwać przez kilka stuleci. Kolejną naprawdę ważną datą w historii wojskowości jest data wynalezienia bagnetu, który zmienił oblicze wojny i uczynił pikiniera z każdego muszkietera - lata 1494-1690 to w zasadzie okres piki i muszkietu. Zobaczyliśmy pierwsze oznaki charakteru nowej epoki podczas badania historii Szwajcarów, a pierwsze triumfy piki zostały szczegółowo przedstawione aż do dwóch zdumiewających zwycięstw pod Grandson i Morat (1476), które po raz pierwszy pokazały Europie, że rozpoczął się nowy okres w historii taktyki. Pika nie była jednak w pełni samowystarczalna, jak zauważył Machiavelli, zanim większość jego współczesnych odkryła ten fakt. Musiała otrzymać dobre wsparcie ze strony innych rodzajów broni, o czym wystarczająco świadczą jej porażki pod Marignano i Bicoccą. Ostatnią konsekwencją lekcji, jakimi były wielkie wojny włoskie, było zastąpienie piki muszkietem - dzieckiem tej niegdyś pogardzanej ręcznej broni palnej, która po raz pierwszy stała się poważną bronią w rękach husytów Żiżki. Kiedy pika i muszkiet zostają połączone w szesnastowiecznym regimencie, znajdujemy się w samym środku nowego okresu w sztuce wojennej. Był to jednak okres, w którym pika i muszkiet, choć dominujące, nie rozstrzygały wszystkiego, ponieważ działo polowe zaczynało zyskiwać na znaczeniu, a jeździec miał przed sobą wielką przyszłość, kiedy zaczął się pozbywać owego absurdalnego ciężaru zbroi ochronnej i na powrót zyskiwać coraz większą mobilność. Zbrojny stał się demi-lansjerem około 1560 roku, kiedy uwolnił swe dolne kończyny od krępującego ciężaru nabiodrków i nagolenników. Później, jako zwykły kirasjer, mając jedynie napierśnik i naplecznik, stał się jeszcze większym mistrzem. W XVII wieku, w czasach Gustawa Adolfa i Cromwella, odzyskał pozycję, którą utracił po bitwie pod Crécy, i stał się tak groźny dla kompozytowego regimentu pikiniersko-muszkieterskiego, że przywrócenie równowagi pomiędzy dwoma rodzajami broni wymagało wynalezienia bagnetu nasadkowego.

Używając przejrzystego i przyjemnego w odbiorze języka, Charles Oman opisuje wzrost i upadek Cesarstwa Bizantyjskiego. Zaczyna od założenia jego przyszłej stolicy przez greckich kolonistów, opisuje założenie Konstantynopola i wyniesienie go do rangi równorzędnej Rzymowi, następnie przedstawia jak Cesarstwo rosło i dojrzewało przez stulecia, osiągając szczyt w VI wieku za panowania Justyniana i jego lojalnego wodza Belizariusza. W procesie budowania imperium Bizancjum walczyło z Gotami, plemionami germańskimi, Persami, Longobardami i ostatecznie z armiami islamskimi Bliskiego Wschodu. Cesarstwo pozostało buforem przed ekspansją muzułmańską, a gdy jego pozostałości i miasto Konstantynopol zostały ostatecznie zdobyte przez Osmanów w XV wieku, państwa europejskie musiały same opierać się dalszym najazdom. Prezentując historię imperium od skromnych początków, przez jego dominację i ostateczny upadek, wybitny historyk Charles Oman łączy swój wciągający styl narracji z nienaganną znajomością materiału źródłowego. Cesarstwo bizantyjskie jest wzorem zwięzłej pracy popularnonaukowej.

Wojna na Półwyspie Iberyjskim w latach 1807-1814 była jednym z najważniejszych konfliktów zbrojnych epoki napoleońskiej. Jej początek wiąże się z potrzebą przejęcia przez Napoleona kontroli nad Portugalią i Hiszpanią. Szybko jednak przerodziła się w serię kampanii, które pochłaniały zasoby ludzkie i materiałowe cesarza Francuzów. Siedmiotomowa historia tej wojny pióra sir Charlesa Omana zalicza się klasyki historiografii napoleońskiej i do dziś pozostaje jej wybitną i niezbędną reprezentantką. Szerokie i wnikliwe wykorzystanie wspomnień i pamiętników uczestników wydarzeń (zarówno Francuzów, jak też Brytyjczyków, Hiszpanów i Portugalczyków) oraz źródeł archiwalnych, uzupełnione cennymi wnioskami wyciągniętymi przez Omana z wizyt na polach bitew, zaowocowało powstaniem dzieła wyczerpującego i wyważonego. W okresie od stycznia do września 1809 roku, kiedy wydawało się, że Napoleon opanuje Hiszpanię i Portugalię, ważyły się losy Półwyspu Iberyjskiego. W niniejszym tomie opisano nieustającą walkę Hiszpanów z francuską okupacją, kolejną inwazję Francuzów na Portugalię oraz późniejsze sukcesy sir Arthura Wellesleya, w tym wyparcie Francuzów z Porto i z trudem wywalczone zwycięstwo pod Talaverą.

Wojna na Półwyspie Iberyjskim w latach 1807-1814 była jednym z najważniejszych konfliktów zbrojnych epoki napoleońskiej. Jej początek wiąże się z potrzebą przejęcia przez Napoleona kontroli nad Portugalią i Hiszpanią. Szybko jednak przerodziła się w serię kampanii, które pochłaniały zasoby ludzkie i materiałowe cesarza Francuzów. Siedmiotomowa historia tej wojny pióra sir Charlesa Omana zalicza się klasyki historiografii napoleońskiej i do dziś pozostaje jej wybitną i niezbędną reprezentantką. Szerokie i wnikliwe wykorzystanie wspomnień i pamiętników uczestników wydarzeń (zarówno Francuzów, jak też Brytyjczyków, Hiszpanów i Portugalczyków) oraz źródeł archiwalnych, uzupełnione cennymi wnioskami wyciągniętymi przez Omana z wizyt na polach bitew, zaowocowało powstaniem dzieła wyczerpującego i wyważonego. Tom pierwszy pracy Omana obejmuje genezę konfliktu oraz jego pierwsze etapy. Znajdziemy w nim opis francuskiej inwazji na Portugalię, detronizacji hiszpańskich Burbonów, początków ruchu powstańczego, pojawienia się wojsk brytyjskich na Półwyspie oraz pierwszych sukcesów generała Arthura Wellesleya (późniejszego księcia Wellingtona) czy też kapitulacji francuskiego korpusu pod Bailén. Mamy okazję przyjrzeć się wydarzeniom związanym z polskimi wątkami tej wojny, na czele z pierwszym oblężeniem Saragossy i bitwą pod Somosierrą. Tom zamyka dramatyczna kampania sir Johna Moore’a, zakończona śmiercią tego generała w styczniu 1809 roku w bitwie pod La Coruñą.

Autor, wybitny brytyjski historyk żyjący w latach 1860-1946 opisał w tej książce z niezwykłą dokładnością rozwój sztuki wojennej w XVI wieku - stuleciu wielkich wojen. Praca podzielona jest na cztery części. Pierwsza zawiera dane wstępne. Omówiono tu m.in. geografię militarną wojen włoskich oraz strategię i taktykę stosowaną w czasie ich trwania. Sporo miejsca poświecono też armiom: francuskiej, hiszpańskiej, niemieckiej i państw włoskich. Druga część publikacji prezentuje wielkie bitwy wojen włoskich i ich taktyczne znaczenie. Opisano tu starcia pod Fornovo, Garigliano, Rawenną, Nowarą, Marignano, Bicoccą i Pawią. Część trzecia dotyczy późniejszego okresu wielkich wojen (1527-1599). Tutaj opisano m.in. zmiany, jakie zaszły w taktyce, fortyfikacjach i uzbrojeniu, niemieckie wojny domowe czy upadek Calais. Czwarta część z kolei pozwala czytelnikowi zapoznać się z militarną historią Anglii w czasach Tudorów, ze szczególnym uwzględnieniem wojen prowadzonych przez Henryka VIII.

Sztuka wojenna w XVI wieku, Tom 2Druga część książki, w której Charles Oman, wybitny brytyjski historyk żyjący w latach 1860-1946 opisał z niezwykłą dokładnością rozwój sztuki wojennej w XVI wieku i przebieg wojen tego czasu. Omówiono tu wojny religijne we Francji z lata 1562-1598, bunt Niderlandów i wojnę o niepodległość Holandii, a także tureckie najazdy na kraje chrześcijańskie, m.in. inwazję Sulejmana na Węgry w 1521 roku, czy też turecką ofensywę morską z lat 1564-1565, w czasie której oblegano Maltę.

Charles William Chadwick Oman (1860-1946) - wybitny brytyjski historyk wojskowości, polityk, wykładowca akademicki, przewodniczący Królewskiego Towarzystwa historycznego i innych stowarzyszeń naukowych, członek British Academy. Jego dzieła historyczne, obejmujące starożytność, średniowiecze, XVI wiek i epokę napoleońską, stosowały pionierską metodę rekonstrukcji przebiegu bitwy z fragmentarycznych wzmianek i przeczących sobie źródeł, cechując się zarazem wiernością faktom, jak i żywością stylu.

Praca jest pierwszą wydaną w Polsce książką w całości poświęconą armii brytyjskiego dowódcy, jaką dysponował w Hiszpanii. Autor ze względu na swoją narodowość, nie wszędzie zachował obiektywizm, często wyraźnie sprzyja stronie brytyjskiej. Nie umniejsza to jednak wartości merytorycznej publikacji. Z niezwykłą dokładnością opisano organizację armii: sztabu głównego, brygad, dywizji i pułków, wewnętrzną strukturę, wyposażenie, uzbrojenie i umundurowanie poszczególnych jednostek. Oman scharakteryzował także postaci generałów Wellingtona i samego księcia. Wiele miejsca poświęcił tez stosowanej strategii i taktyce.