Eliza Małek

Monografia stanowi kolejny, ósmy tom „Biblioteki Przekładów Rosyjskich XVII-XVIII w. z Literatury Staropolskiej”. Poświęcony jest jednemu z przekładów Dworu cesarza tureckiego Szymona Starowolskiego (ok. 1588-1656). W rodz. I badaczka przedstawiła biografię i twórczość polskiego autora, w II – biografię tłumacza, Michaiła Kropotkina, w III – charakterystykę tekstu przekładu, a w IV – rozważania o kulturze literackiej tłumacza. Książkę zamykają aneksy: tekst przekładu Dworu cesarza tureckiego, list dedykacyjny i tłumaczenie fragmentu Kroniki G. Botera, którym Kropotkin uzupełnił opowieść o dworze sułtana i polityce Porty wobec chrześcijan.

Piąty tom serii BIBLIOTEKI PRZEKŁADÓW ROSYJSKICH XVII-XVIII WIEKU Z LITERATURY STAROPOLSKIEJ, który oddajemy właśnie do rąk czytelników, zamyka cykl publikacji poświęconych recepcji najważniejszego dzieła Bieniasza Budnego, czyli Krótkich a węzłowatych powieści, które po grecku zową Apoftegmata u naszych wschodnich sąsiadów. Tym razem przedmiotem naszej uwagi jest tłumaczenie najstarsze (choć umownie nazwane „drugim staroruskim”), powstałe – jak udało się ustalić – w latach 1670-tych, najprawdopodobniej w Urzędzie Poselskim, z którego wywodzi się wielu tłumaczy literatury staropolskiej. Na monografię tradycyjnie składa się część analityczna i Aneks. W części analitycznej, podsumowującej i weryfikującej dotychczasowe badania nad przekładem Apoftegmatów, ustalono rzeczywistą liczbę zachowanych odpisów i redakcji najstarszego tłumaczenia, omówiono strategie translatorskie, a także ujawniono wiele ciekawych świadectw jego recepcji w Rosji XVII-XVIII w. Aneks zawiera edycję krytyczną tego przekładu, znanego dotychczas z kilkunastu zaledwie niewielkich fragmentów.

Szósty tom BIBLIOTEKI PRZEKŁADÓW ROSYJSKICH XVII–XVIII WIEKU Z LITERATURY STAROPOLSKIEJ został poświęcony nie zachowanemu do naszych czasów staropolskiemu romansowi o Henryku i Melendzie. Tłumaczenie rosyjskie z przełomu XVII i XVIII stulecia pozwoliło zrekonstruować fabułę zabytku. Interesująca okazała się również recepcja romansu na gruncie rosyjskim: doczekał się on kilku redakcji, a w latach 1720-tych, podobnie jak Historyja o Meluzynie i inne romanse tłumaczone z języka polskiego, został wykorzystany przez anonimowego twórcę Komedii o Indriku i Melendzie. W Aneksach do części analitycznej monografii zamieszczono nigdy dotąd nie publikowane teksty trzech redakcji przekładu Historyi o sławnym i walecznym Henryku i nadobnej Melendzie.

Pełny tytuł: „Marcina Stanisława Słowakowica Nowy i stary kalendarz świąt rocznych i biegów niebieskich na rok pański MDCLXXXIX” Monografia Pani Prof. dr hab. Elizy Małek pt. Marcina Stanisława Słowakowica Nowy i stary kalendarz świąt rocznych i biegów niebieskich na Rok Pański MDCLXXXIX. Próba rekonstrukcji stanowi ważny przyczynek zarówno do wiedzy na temat polskich kalendarzy astrologicznych XVII wieku, jak i do XVII-wiecznych przekładów rosyjskich z literatury staropolskiej. Charakteryzuje się przemyślaną, klarowną kompozycją, na którą składa się część poświęcona analizie kalendarza oraz aneksy. Pisana jest stylem przejrzystym, komunikatywnym, właściwym dla tekstów naukowych, ma odpowiednio dobrany aparat krytyczny. Przywoływana bibliografia tematu świadczy o erudycji Autorki. Na podstawie rosyjskiego przekładu zaginionego kalendarza Stanisława Słowakowica na rok 1689 Autorka skrupulatnie rekonstruuje treść polskiego starodruku. Zamieszcza także pierwszą pełną naukową edycję rosyjskiego tłumaczenia omawianego kalendarza. Do tak żmudnej filologicznej pracy, wymagającej fachowej wiedzy, olbrzymiej cierpliwości i świadczącej o naukowej pasji, dostosowuje właściwą metodologię badawczą, dzięki czemu odtwarza brzmienie zaginionego najprawdopodobniej bezpowrotnie staropolskiego tekstu. Badania przeprowadzone przez Panią Prof. Elizę Małek, zwieńczone monografią, mogą służyć do prac dalszych historykom literatury i kultury staropolskiej, a także badaczom zajmującym się zagadnieniami warsztatu translatorskiego tłumaczy XVII-wiecznych. Z recenzji dr hab. prof. UJK Małgorzaty Krzysztofik