Mikołaj Melanowicz

Autobiograficzne opowiadanie Tancerka z Izu (1926) przyniosło młodemu Yasunariemu Kawabacie duży rozgłos. Jego bohaterem i narratorem jest uczeń wyższej klasy liceum. Podczas samotnej podróży po malowniczym półwyspie Izu spotyka młodziutką tancerkę z wędrownej grupy artystycznej. Urzeczony jej wdziękiem zakochuje się w niej, lecz pierwsze zauroczenie jest tyleż niespodziewane, co ulotne. Przejmująca i liryczna historia o pierwszej miłości, dojrzewaniu i przemijaniu dzieje się na tle pięknych, jesiennych wzgórz. Zbiór Tancerka z Izu. Opowiadania składa się z piętnastu utworów, których bohaterkami są dziewczęta i młode kobiety u progu samodzielnego życia. Służą w górskich pensjonatach, podejmują pracę w mieście, mają nowe koleżanki, poznają mężczyzn. Planują swoją przyszłość. Książkę zamyka przemowa noblowska Kawabaty. Proza Yasunariego Kawabaty (1899–1972), oszczędna i elegancka, w której autor utrwalił pejzaż, kulturę i ducha swojej dawnej Japonii, spotkała się ze światowym uznaniem. W 1968 roku Kawabata, jako pierwszy Japończyk, otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury, a jego utwory zostały przetłumaczone na wiele języków.

Unikatowa w skali świata literatura japońska słynie głównie z poezji (starożytne epoki Nara oraz Heian), jak również z tekstów powieściowych, zaliczających się do najstarszych na świecie (jak tysiącletnia opowieść dworska Genji monogatari). Japońskie średniowiecze obfituje z kolei w historie wojenne i wysmakowane szkice (epoka Kamakura). W okresie Muromachi na scenę wchodzą słynne po dziś dzień gatunki teatralne - no, kabuki oraz japoński teatr lalkowy. Okres Edo to burzliwy rozwój literatury popularnej, barwnie opisującej życie ówczesnych mieszczan, gejsz i samurajów. Wtedy również wędrowali po Archipelagu Japońskim tacy słynni autorzy poezji haiku, jak Matsuo Basho. Czasy współczesne to powieść, opowiadanie i dramat m.in. tak popularni autorzy, jak Mishima Yukio, nobliści Kawabata Yasunari i Oe Kenzaburo czy popularny w Polsce Murakami Haruki.

Japoński dramat telewizyjny. Mukoda Kuniko, Yamada Taichi i taiga dorama Japoński dramat telewizyjny, książka oparta na oryginalnych nagraniach i tekstach, jest pierwszą w Europie próbą zapoznania Czytelnika z japońskim światem teatru telewizyjnego. Po tym medialnym labiryncie oprowadzają nas przewodnicy: nieżyjąca już Mukoda Kuniko i wciąż aktywny na polu artystycznym Yamada Taichi – twórcy zarówno jednoczęściowych dramatów, jak i seriali ukazujących życie rodziny w Kraju Kwitnącej Wiśni. W drugiej części książki poznajemy świat wielkich narracji historycznych, rzadkich w kręgu europejskim, zwanych dramatami-rzekami (taiga dorama). W większości są to opowieści samurajskie, prezentujące burzliwą historię od czasów dworskich po wprzęgnięcie jednostki ludzkiej w machinę II wojny światowej. Publikacja jest cennym źródłem wiedzy o japońskiej kulturze masowej, roli telewizji, upodobaniach i stylu życia oraz o codziennych problemach Japończyków i ich stosunku do narodowej tradycji. Mikołaj Melanowicz, japonista, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, od 1959 roku związany z Instytutem (obecnie Wydziałem) Orientalistycznym, wieloletni kierownik Zakładu Japonistyki UW i UJ. Wykłada również w Wyższej Szkole Studiów Międzynarodowych w Łodzi. Wybitny znawca literatury japońskiej, m.in. autor trzytomowej monografii Literatura japońska i wielu prac z tej dziedziny. Tłumacz ponad 30 utworów najwybitniejszych współczesnych pisarzy japońskich. W 1997 roku otrzymał Order Świętego Skarbu, najwyższe japońskie odznaczenie przyznawane cudzoziemcom.

Od autora: „Słowa pisarzy, barwy drzeworytów, obrazy filmowe i telewizyjne składają się na urozmaiconą mozaikę Japonii, jaką tworzyłem na marginesie pracy naukowej i dydaktycznej. I tak od lat 60. XX wieku powstawały recenzje, szkice, eseje, artykuły publikowane w popularnych czasopismach ogólnopolskich. Teksty te dziś są zapomniane i raczej niedostępne. Dlatego zdecydowałem się je ożywić, załączając po części do esejów ogłaszanych na portalu internetowym pisarze.pl. Jednak większość tekstów zebranych w tej książce powstała w ostatnich dwóch latach dzięki zachęcie krytyka Janusza Termera i redaktora naczelnego portalu pisarze.pl Bohdana Wrocławskiego. Bardzo ważnym źródłem esejów były również programy specjalne, emitowane przez japońską telewizję publiczną NHK, które udostępnił mi Tatsuhiko Toho, profesor Polsko-Japońskiej Akademii Komputerowej w Warszawie. W ten sposób zebrałem ponad 300 stron tekstów, które postanowiłem udostępnić miłośnikom kultury, a przede wszystkim literatury japońskiej”.

Prezentowany sylabus japońskiej kultury współczesnej można też określić mianem vademecum („pójdź ze mną”), czyli niestandardowego podręcznika, w którym autor zaprasza do pełnej emocji i intelektualnej przygody z niezwykłą kulturą wytworzoną przez Japończyków u brzegów Azji Wschodniej. Zaproszenie to kieruje nie tylko do studentów japonistyki, lecz przede wszystkim do licealistek i licealistów interesujących się literaturą, mangą, anime i filmem, a nawet rzemiosłem i kuchnią japońską. Czytelnik znajdzie w tej książce wskazówki prowadzące do fascynacji (miwaku) podstawowymi dziedzinami symbolicznej twórczości japońskich pisarzy i artystów oraz do profesjonalnej znajomości tych zagadnień. A może nawet zgodzi się z przekonaniem autora, że wszelkie sukcesy Japonii wynikają z dbałości o wysoki poziom edukacji wszystkich obywateli Kraju Kwitnącej Wiśni od połowy XIX wieku?