Menu

Jerzy Sperka

"W dniach 21-23 września 2022 r. na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach odbył się VII Kongres Mediewistów Polskich. Temat przewodni kongresu - "Wielokulturowość średniowiecza. Ludzie i idee" świadomie nawiązywał do historycznie wielokulturowego społeczeństwa, które od średniowiecza zamieszkiwało (i do dziś zamieszkuje) Górny Śląsk. [...] Obrady zgromadziły ponad 250 badaczy i badaczek zajmujących się szeroko rozumianą problematyką epoki średniowiecza, przede wszystkim historyków, ale także archeologów, historyków sztuki, filologów i filozofów. ... w niniejszym tomie publikujemy cztery artykuły będące pokłosiem referatów plenarnych wpisujących się w przewodni temat Kongresu - "Wielokulturowość średniowiecza. Ludzie i idee". (z Przedmowy)
Władysław Opolczyk (1326/1330-1401), przedstawiciel górnośląskiej linii Piastów, odegrał ważną rolę w dziejach kilku krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Ten niewątpliwie jeden ze zdolniejszych monarchów II połowy XIV wieku karierę zawdzięczał, prócz swoich zdolności, protekcji dworu węgierskiego. We wszystkich ziemiach, którymi w rożnym czasie dane było mu zarządzać, od Węgier poczynając, przez Ruś Czerwoną, ziemię wieluńską, dobrzyńską, Kujawy, a na swoim dziedzicznym księstwie opolskim kończąc, dał się poznać, jako znakomity gospodarz i organizator. Jednak jego wybory polityczne, zwłaszcza w ostatnich latach życia, kiedy ewidentnie działał na szkodę Królestwa Polskiego, ukształtowały jego negatywny obraz, zwłaszcza w polskiej historiografii. Niniejsza praca jest pierwszą, od ponad 120 lat, pełną monografią poświęconą Władysławowi Opolczykowi. Autor, opierając się na szerokiej bazie źródłowej i wykorzystując wyniki najnowszych badań, podejmuje próbę zmiany niekorzystnego wizerunku księcia opolskiego. Podkreślając jego zasługi na polu gospodarczym i kościelnym (m.in. fundacja klasztoru paulinów na Jasnej Górze), stara się zrozumieć jego działania polityczne, chociaż nie zamierza usprawiedliwiać jego błędnych decyzji, które doprowadziły do ostatecznego upadku.
Rozpad państwa polskiego w II połowie XII w. objawiający się upadkiem władzy centralnej, skutkował wyodrębnieniem się samodzielnych księstw, w których władzę przejmowali przedstawiciele rozradzającej się dynastii Piastów. W tych okolicznościach pojawiło się też księstwo raciborskie, jako jedno z tych, których geneza tkwiła w konfliktach dynastycznych powodowanych ambicją poszczególnych książąt. Prezentowana publikacja zawiera sylwetki 25 najważniejszych książąt i księżnych raciborskich, od końca XIII w., do początku XVI w., zaprezentowanych na tle ważnych wydarzeń politycznych, gospodarczych, kulturowych i społecznych. Biogramy książąt powstały przede wszystkim w oparciu o źródła (archiwalne i drukowane) oraz o najnowsze ustalenia historiografii, w tym własne badania Autora, profesora Jerzego Sperki.
Główną przyczyną wybuchu wojny w 1391 r. między Królestwem Polskim a Władysławem Opolczykiem było zastawienie Złotoryi Krzyżakom. Kolejne dwie wojny były tylko konsekwencją tej pierwsze. Natomiast powodem zastawu były względy finansowe, które pchnęły księcia w ręce tych, którzy dysponowali gotówką. Książę wykazał się jednak całkowitym brakiem rozsądku. Zignorował bowiem prawa polskiego króla i rozporządził ziemiami, które stanowiły integralną część Królestwa Polskiego. Wynikało to w głównej mierze z jego swoiście pojmowanej ciągłości prawnej. Uważał bowiem, że ziemie te otrzymał od króla Ludwika Węgierskiego, natomiast spadkobiercami tegoż są Maria i jej mąż Zygmunt Luksemburski. Ignorował fakt, że druga z córek Ludwika, Jadwiga, objęła tron polski i ona wraz z mężem, królem Władysławem Jagiełłą stoją na gruncie integralności ziem Królestwa Polskiego, także tych które on miał w swoim ręku. fragment z Zakończenia