Piotr Balcerowicz

Trudno wyobrazić sobie Indie starożytne czy współczesne bez dżinizmu, a mimo to pozostaje on nieznany polskiemu czytelnikowi. Początki tej jednej z najstarszych tradycji religijnych i filozoficznych w Indiach, starszej od buddyzmu, sięgają VII–VI w. p.n.e. Od zarania dżinizm był przede wszystkim systemem etycznym. Takie zasady moralne jak niekrzywdzenie istot żywych czy wegetarianizm, które tak bardzo kojarzą się nam z Indiami, upowszechniły się dzięki aktywności dżinistów. Widok na polnej drodze wędrownego ascety w białych szatach z maseczką osłaniającą usta, by nie skrzywdzić żadnego stworzenia, czy szpitale i schroniska dla zwierząt nieodmiennie kojarzą się z tą religią. Tak popularna w dobie nowożytnej idea biernego oporu, powszechnie kojarząca się Mahatmą Gandhim, uformowała się pod przemożnym wpływem dżinijskim. Dżinizm wywierał istotny wpływ na indyjskie życie intelektualne, prądy filozoficzne, sztukę i literaturę, a także na politykę i gospodarkę. Niniejsza książka jest pierwszym w języku polskim opracowaniem poświęconym dżinizmowi. Czytelnik znajdzie w niej próbę wyjaśnienia początków tej religii oraz zarys rozwoju historycznego, z uwzględnieniem czasów najnowszych. Praca przedstawia również dżinijskie praktyki religijne, rytuały i najważniejsze święta, a także obfitą literaturę dżinijską.

Założeniem wielotomowej Historii klasycznej filozofii indyjskiej jest całościowe przedstawienie wszystkich nurtów filozoficznych i prądów intelektualnych w Indiach w okresie klasycznym, tj. od II w. do najazdu muzułmańskiego, na tle koncepcji filozoficznych formułowanych na Zachodzie. Niniejszy tom ukazuje w sposób systematyczny rozwój dwóch niezwykle ważnych, acz bardzo mało znanych filozoficznych indyjskich systemów niebramińskich: adżiwikizmu i dżinizmu. Te starsze niż buddyzm tradycje, poza aspektem religijnym, wypracowały także bogatą myśl filozoficzną. Adżiwikowie sformułowali doktrynę skrajnego determinizmu i bezkompromisowej etyki opartej na całkowitym zakazie krzywdzenia istot żywych, praktykując jednocześnie skrajne formy ascezy. Podobne zasady moralne propagowane przez dżinistów, takie jak niekrzywdzenie czy wegetarianizm, w dużym stopniu wpłynęły na Indie. Te dwie tradycje wypracowały także niezwykle rozbudowaną filozofię języka, system logiczny, metodę analizy semantycznej, które stanowią jedną z najciekawszych propozycji filozoficznych, jakie kiedykolwiek wydały Indie. Piotr Balcerowicz – filozof, orientalista i kulturoznawca. Studiował na Uniwersytecie Warszawskim, w Banaras Hindu University, Polskiej Akademii Nauk i na uniwersytecie w Hamburgu. Obszar jego badań i zainteresowań naukowych obejmuje Azję Południową (kultura, filozofia, religie i historia), filozofię (zachodnią, indyjską, filozofię polityczną), kulturoznawstwo, religioznawstwo, stosunki międzynarodowe oraz zagadnienia społeczno-polityczne Afganistanu i Azji Środkowej oraz Bliskiego Wschodu. Zajmuje się także zagadnieniami multikulturalizmu i konfliktami we współczesnym świecie. Jest autorem licznych publikacji naukowych i komentatorem bieżących wydarzeń na Bliskim Wschodzie, w Azji Środkowej i Południowej.

Niniejsza monografia "Początki, nurty analityczne i filozofia przyrody" – pierwsza w cyklu "Historii klasycznej filozofii indyjskiej" – ukazuje rozwój indyjskich systemów analitycznych i szkołę filozofii przyrody. Czytelnik znajdzie tu również obszerne przedstawienie nurtu analizy i metodologii. Odrębne rozdziały traktują o racjonalnych argumentach na istnienie boga i duszy, formułowanych w Indiach. Prezentację tych nurtów poprzedza obszerny wstęp poświęcony początkom filozofii indyjskiej i klimatowi intelektualnemu, w jakim powstawała w Indiach refleksja filozoficzna. Ponadto omówiono idee i wyobrażenia kosmologiczne epoki przedfilozoficznej, wedyjskiej, których potencjał symboliczny bywał inspiracją dla późniejszych filozofów.