Kształcenie nauczycieli dla szkół elementarnych w Polsce 1775–1973 w kontekście przemian społecznych na przykładzie kielecczyzny Lidia Pawelec Książka

Jednym z podstawowych elementów systemu oświaty i wychowania jest szkolnictwo pedagogiczne pozostające w ścisłym związku z rzeczywistością społeczną zmieniającą się na przestrzeni wieków. Pełni ono istotną rolę w procesie przygotowania kadr nauczycielskich dla edukacji pokoleń żyjących w danym okresie historycznym i na danym obszarze społeczno-kulturowym. Swoje powinności spełnią tylko wówczas, gdy będą posiadali wysokie walory moralne, dobre przygotowanie pedagogiczne i gruntowną znajomość materiału nauczania. Dlatego problemy kształcenia nauczycieli były i nadal są przedmiotem nieustannych dyskusji i prowadzonych badań pedeutologicznych. Dotyczą nie tylko historii kształcenia nauczycieli, lecz również współczesnych problemów zawodu nauczycielskiego.

W niniejszej pracy skoncentrowano się na problematyce kształcenia nauczycieli dla szkół elementarnych w Polsce w poszczególnych okresach historycznych. Już w XVI wieku pojawił się w Polsce typ szkoły zwany seminarium nauczycielskim. Jego organizatorami byli jezuici, którzy przy kolegiach zakładali seminaria przygotowujące nauczycieli do pracy pedagogicznej w jezuickich szkołach średnich (kolegiach). Obok seminariów zakonnych w XVIII wieku pojawiły się tego typu instytucje świeckie dzięki KEN, która założyła dwa seminaria w Krakowie i Wilnie kształcące nauczycieli dla szkół średnich i trzy dla szkół parafialnych. Gwałtowny rozwój tych instytucji dokona się dopiero w XIX wieku. Wiązało się to z podniesieniem rangi edukacji elementarnej w związku z wprowadzaniem obowiązku szkolnego w poszczególnych krajach europejskich. Szkoła ludowa stawała się stopniowo obowiązkowa, ogólnokształcąca, finansowana przez państwo i pozostająca pod jego jurysdykcją.

Publikacja ma charakter nowatorski, w literaturze polskiej nie posiadamy bowiem globalnego ujęcia problematyki kształcenia nauczycieli dla potrzeb szkolnictwa elementarnego od ich powstania w 1775 roku, aż po likwidację tych szkół w latach siedemdziesiątych XX wieku.(Z recenzji dr hab. Bogusławy Doroty Gołębniak, prof. CDV)

Książka zawiera cztery rozdziały, z których dwa pierwsze obejmują czas od późnego średniowiecza do wybuchu I wojny światowej. W rozdziale pierwszym opisano rozwój kulturalny Kielecczyzny, odniesiono się także do historii rozwoju gospodarczego Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej. Autorka podkreśliła tu, iż region kielecki uczestniczył w tworzeniu kultury i literatury od zarania polskiej państwowości. Omówione w rozdziale kwestie upoważniają do stwierdzenia, że ziemia świętokrzyska szczyciła się od najdawniejszych czasów bogatym dorobkiem kulturalnym i oświatowym. Ów dorobek powstawał przede wszystkim w klasztorach i kościołach oraz w domach lokalnego możnowładztwa, tam był pielęgnowany, wzbogacany i rozwijany. Rozdział pierwszy to także opis początków szkolnictwa na Kielecczyźnie związanego ściśle z duchowieństwem.