Centrum Dialogu im. Marka Edelmana

Nowa niezwykła powieść Annette Libeskind Berkovits „Życie pełne barw. Jak Nachman Libeskind przeżył nazistów, gułagi i komunistów”. Bohaterem książki jest Nachman Libeskid, łodzianin, urodzony w tradycyjnej żydowskiej rodzinie, zapalony społecznik, wieczny optymista, malarz i gawędziarz. Jego córka Annette Libeskind Berkovits opisuje barwne życie ojca od dzieciństwa i lat wczesnej młodości spędzonych w robotniczej Łodzi, poprzez doświadczenia wojenne sowieckich gułagów i niełatwy powrót do powojennej komunistycznej Polski, po wyjazd do Izraela i życie emigranta w Stanach Zjednoczonych. Annette Libeskind Berkovits w malowniczy sposób opisuje podróż przez życie swojego ojca co pozwala na odkrycie wielu nowych, niezwykłych historii związanych z Łodzią i nie tylko. Posłowie do książki napisał światowej sławy architekt Daniel Libeskind brat autorki i syn Nachmana, którego imienia został powołany rok 2021 przez Radę Miejską w Łodzi.

Mieszkaliśmy w mieście, które nazywało się Łódź, wyobrażałem je sobie jako wielki statek, także dlatego, że w naszej dzielnicy ulice były wykładane kocimi łbami, które w moich oczach przypominały fale, byłem ciekawy, czy ulice można wykładać też głowami ludzi…

Chava Rosenfarb (1923-2011) autorka wielotomowej opowieści o żydowskiej Łodzi, była jedną z najwybitniejszych pisarek tworzących po II wojnie światowej w języku jidysz. Oprócz kilku tomów poetyckich, opowiadań i esejów, pozostawiła przede wszystkim książkę pt. "Drzewo życia" o łódzkim getcie, które sama przeżyła. Opisała w niej ludzi, których znała, wydarzenia, których była świadkiem. Mimo że powieść Rosenfarb obrazuje czas nienawiści, pogardy i śmierci, niesie przesłanie miłości i pokoju. Pisarka puentuje trzeci tom swojej wojennej historii apelem do następnych pokoleń: (...) z błaganiem przypominam ci to stare, niewypełnione przykazanie: Nie zabijaj! Mój synu, realizując je nie wyeliminujesz śmierci ze świata natury, ale - uczyń sobie tę przysługę - nie bądź za nią współodpowiedzialny. Apel Chavy Rosenfarb, Ocalałej z łódzkiego getta, jest wciąż aktualny. Także dlatego jej powieść warto czytać w XXI wieku.

Książka rozpoczyna serię wydawniczą Pamięci Getta w ramach Biblioteki Centrum Dialogu. Ukazuje się w przededniu setnych urodzin Autora oraz 70. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto, dokładnie ćwierć wieku po jej pierwszym wydaniu. Opowiada o dramatycznych doświadczeniach z łódzkiego getta oraz niemieckich obozów koncentracyjnych, które prześladowały pisarza przez całe życie. Jest jednym z najważniejszych dokumentów pozostawionych przez Ocalałego z Litzmannstadt Getto, świadka i uczestnika tamtych wydarzeń. Książka została wzbogacona o historyczny komentarze Ewy Wiatr z Centrum Badań Żydowskich Uniwersytetu Łódzkiego, przedmowę Mariana Turskiego oraz notatkę o autorze Joanny Podolskiej. Publikacja dofinansowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

„Ciotka Ester” to historia żydowskiego chłopca, Awruma Lajba, który tułając się po okrytych złą sławą Bałutach, odkrywa przed czytelnikami świat pełen magicznych miejsc. To także zapis wspomnień dzieciństwa spędzonego w ubogiej dzielnicy miasta, ale też dzieciństwa pełnego barwnych postaci i osobliwego uroku, do którego Aksztajn powracał w całej swojej twórczości. Początek powieści dało opowiadanie napisane przez Aksztajna w 1991 roku. Jako książka, „Ciotka Ester” wydana została rok później. Przełożona na wiele języków, zyskała popularność także poza granicami Izraela. Po polsku była wydana w niewielkim nakładzie w 1996 roku, dokładnie po 25 latach Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi przygotowało nowy poprawiony przekład. Choć w powieści Aksztajna nie brakuje drastycznych sytuacji i wydarzeń, które przeżywa mały chłopiec, jest to piękna humanistyczna opowieść o dorastaniu i poznawaniu świata, a jednocześnie jedna z najciekawszych powieści o Łodzi. Arie Aksztajn (1929-2015) urodził się na Bałutach, w czasie wojny był getcie łódzkim, deportowany do Auschwitz Birkenau, a potem innych obozów. Po zakończeniu wojny wyemigrował do Izraela. Był żołnierzem, podróżnikiem, malarzem i rzeźbiarzem, w końcu pisarzem. Do końca życia mieszkał w miasteczku Rosz Pina w Galilei.

„Bociany. Opowieść o sztetlu” Chavy Rosenfarb, to opowieść w niewielkim polsko-żydowskim miasteczku z początku XX wieku. Poznajemy życie i troski jego mieszkańców, tych głęboko religijnych i tych już nieco odcinających się od wiary ojców, tych zafascynowanych kabałą i mistyką chasydów i takich, których ciągną nowe czasy i miejsca. Mężczyzn, którzy spędzają życie na modlitwie i kobiet, które próbują związać koniec z końcem, beztroskich dzieci wychowywanych w harmonii z naturą i młodzieży, która chce się wyrwać do miasta, by tam zacząć nowe życie. To już piąta książka Chavy Rosenfarb, która ukazuje się po polsku w Bibliotece Centrum Dialogu. W latach 2015-2017 opublikowaliśmy jej monumentalne dzieło – trzytomową powieść "Drzewo życia" o żydowskich mieszkańcach Łodzi w ostatnim przedwojennym roku oraz pięciu latach getta. Powieść wydaną po raz pierwszy w języku żydowskim w 1972 roku, okrzyknięto arcydziełem literatury jidysz, a pisarkę uhonorowano wieloma nagrodami. Dziesięć lat później ukazały się „Bociany.Opowieść o sztetlu” w których autorka cofa się do historii z początku XX wieku. Zaczyna od opowieści o sztetlu, by w drugim tomie opisać miasto swojego dzieciństwa i młodości. Książka pt. „Między miasteczkiem i Łodzią. Opowieść o miłości” została wydana po polsku w 2020 roku. Teraz nadszedł czas na powrót do sztetla.

Po wydanej w 1972 roku trylogii "Drzewo życia" opowiadającej o łódzkiej społeczności żydowskiej w latach 1939-1944, która kończy się likwidacją łódzkiego getta i wywiezieniem tysięcy ludzi na śmierć, czytelnicy chcieli, by autorka opisała wcześniejsze losy bohaterów i symbolicznie unieśmiertelniła różnorodną społeczność polskich Żydów. Chcieli przeczytać o życiu, o początku, o miłości. Tak powstały "Bociany" i kolejne części tej historii. Choć autorka podkreśla, że jej literatura to fikcja literacka, nie dokument, książki Rosenfarb są w znaczącym stopniu oparte na rodzinnej historii i można doszukiwać się w nich autentycznych postaci, wydarzeń i miejsc. Nie brak w nich jednak pięknych literackich obrazów stworzonych przez wyobraźnię autorki inspirowaną bogactwem tradycji, literatury i kultury jidysz. W tomie "Między miasteczkiem i Łodzią" poznajemy sztetl Bociany z początku XX wieku oraz biedną robotniczą Łódź w przededniu wybuchu I wojny światowej i tuż po niej. Pomiędzy nimi rozgrywa się opowieść, w której nieustannie ściera się tradycja z nowoczesnością, religia z polityką, miłość z nienawiścią, dobro ze złem.

"Drzewo życia”. Książka o wielokulturowej Łodzi wydana została po raz pierwszy w 1972 roku w języku jidysz, w 1985 roku ukazała się w przekładzie angielskim. Tom pierwszy powieści Rok 1939 opowiada o łódzkich Żydach w przededniu i w pierwszych miesiącach II wojny światowej, o ich życiu codziennym oraz o stosunkach międzyludzkich w ekstremalnych sytuacjach. Fikcyjni bohaterowie wzorowani są po części na postaciach autentycznych, a chronologia wydarzeń i topografia Łodzi opiera się na faktach. Pisarka uhonorowana została za nią prestiżową nagrodą im. Icyka Mangera przyznawaną literaturze żydowskiej. Teraz po raz pierwszy trafia do polskich czytelników.

Drzewo życia”. Książka o wielokulturowej Łodzi wydana została po raz pierwszy w 1972 roku w języku jidysz, w 1985 roku ukazała się w przekładzie angielskim. Tom pierwszy powieści Rok 1939 opowiada o łódzkich Żydach w przededniu i w pierwszych miesiącach II wojny światowej, o ich życiu codziennym oraz o stosunkach międzyludzkich w ekstremalnych sytuacjach. Fikcyjni bohaterowie wzorowani są po części na postaciach autentycznych, a chronologia wydarzeń i topografia Łodzi opiera się na faktach. Pisarka uhonorowana została za nią prestiżową nagrodą im. Icyka Mangera przyznawaną literaturze żydowskiej. Teraz po raz pierwszy trafia do polskich czytelników.