Fundacja Kultura Miejsca

Książka obejmuje teksty dotyczące założeń przedwstępnych w badaniu polskiej sztuki najnowszej. Tytułowe założenia przedwstępne dotyczą rozmaitych uwarunkowań, które zostały tak mocno zinternalizowane przez historyków sztuki, że umykają ich uwadze, ale jednocześnie silnie wpływają na przyjęte pozycje badawcze. Innymi słowy, założenia przedwstępne mogą dotyczyć przekonań ideologicznych, szkół metodologicznych, perspektyw związanych z geografią artystyczną i cezurami przeniesionymi z porządku politycznego czy w końcu tzw. ogólnych przekonań, które wszelako zawsze wiążą się z konkretną aksjologią. Książka próbuje tropić te uwarunkowania, stawiając pytanie o ewentualną możliwość ich przepracowania.

Książka Filipa Burno to opracowanie problemu wykorzystania miast włoskich przez reżim faszystowski. Czytelnik dowie się z tej publikacji o wielkiej przebudowie miast w latach ok. 1925-40, przeczyta o wyreżyserowanych spektaklach urządzanych w miejskiej scenografii (także w otoczeniu zabytków), pozna najciekawsze architektoniczne znaki faszystowskiego projektu modernizacyjnego, takie jak wieżowce, autostrady, nowoczesne dworce, garaże, lotniska, tory wyścigów samochodowych. W książce opisano także budowę nowych miast, przebudowę miejskich ośrodków w zamorskich koloniach, wznoszenie reprezentacyjnej dzielnicy EUR (Esposizione Universale di Roma), transformację Rzymu, stosunek Mussoliniego do awangardy, konflikty we włoskim środowisku architektonicznym. To książka o przestrzeniach spektakli władzy, polityce pamięci, zarządzaniu tradycją, narracji modernizacyjnej, strategiach kolonialnych, biopolityce i architektonicznych reprezentacjach „nowej Italii”. Prof. Marta Leśniakowska w recenzji książki napisała: „Autor skonstruował intrygującą narrację o regeneracyjnych procesach, jakie dokonywały się we Włoszech Mussoliniego […] Odsłonięte zostały mechanizmy wytwarzania przez faszystowski reżim nowej przestrzeni jako reprezentacji „nowego Włocha”, zawłaszczania i przekształcania przestrzeni publicznej przy wykorzystywaniu, na równi, zastanych struktur miejskich, awangardy i nowoczesnych strategii agitacyjnych […] agresywnej propagandy. ”. Książka zawiera blisko 300, w większości niepublikowanych, ilustracji, indeks osób oraz miejsc i obiektów, a także obszerną bibliografię. Filip Burno (ur. 1977) Historyk architektury, adiunkt na Wydziale Zarzadzania Kultura Wizualna Akademii Sztuk Pieknychw Warszawie. Specjalizuje sie w historii architektury XIX i XX wieku, zajmuje sie relacjami władzyi procesami urbanizacyjnymi, problemami kreowania polityki pamieci, a takze wytwarzania przestrzeniw wyniku procesów modernizacyjnych w I poł. XX wieku. Opublikował m.in. Swiatynie nowego panstwa. Koscioły rzymskokatolickie II Rzeczypospolitej (2012).

Czas debat jest pierwszą antologią zbierającą teksty polskiej krytyki artystycznej z okresu od końca wojny do zmierzchu socrealizmu. Artykuły zawarte w książce budują złożony i nieoczywisty obraz pola sztuki z lat 1945-1954, naświetlając z różnych stron kluczowe dla tej epoki dyskusje dotyczące m.in. mecenatu państwowego, czy też społecznej roli sztuki nowoczesnej. Książka zawiera przedruki 139 tekstów, które sproblematyzowane zostały w redaktorskich notach oraz rozbudowaną bibliografię. t.1. Upowszechnianie kultury i mecenat państwowy Ta część antologii porusza problem miejsca sztuk plastycznych w nowej rzeczywistości społeczno-politycznej, a tym samym w nowo utworzonym polu instytucjonalnym. Kluczowe zagadnienia w prezentowanych dyskusjach stanowią: mecenat państwowy oraz upowszechnienie kultury. Problemy te rozpatrywane są zarówno poprzez pryzmat powojennej sytuacji artystów, ich postulatów, jak i tworzonych w tym czasie instytucji, m.in. Ministerstwa Kultury i Sztuki, czy Instytutu Wzornictwa Przemysłowego. T.2. Realizm i formalizm Artykuły zebrane w drugim tomie poświęcone są kwestii rozstrzygnięć wewnątrzartystycznych związanych z pytaniem o „dobry obraz”. Przedrukowane teksty na różny sposób tłumaczą i definiują istotne dla tego czasu pojęcia realizmu i formalizmu oraz stawiają pytania o adekwatności języka artystycznego w świetle zmienionej sytuacji powojennej. Wydobywają również złożoność postaw artystycznych związanych z projektami sztuki nowoczesnej, ale również socrealizmu. T.3. Wektory geografii artystycznej, reinterpretacje tradycji, sylwetki Teksty składające się na trzeci tom odsłaniają inne wymiary przywoływanych uprzednio debat i problemów. Przedrukowane artykuły obrazują jak polscy krytycy, artyści i literaci postrzegali rozwój sztuk wizualnych po obu stronach żelaznej kurtyny, konstruując tym samym globalną geografię artystyczną. Ukazują również w jaki sposób, poprzez pryzmat bieżących dyskusji artystycznych, reinterpretowano tradycję sztuki polski. Przywołują również pojedynczych twórców, postaci najczęściej omawiane i najważniejsze z perspektywy ówczesnej krytyki artystycznej, które często wykraczają poza znany nam kanon. Prof. Marta Leśniakowska (IS PAN) w recenzji książki napisała: Lektura tych tekstów (...) jest więc równie pouczająca jak pasjonująca, gdyż za ich sprawą odsłania się dramaturgia mało lub zupełnie nieznanych faktów, wydarzeń i okoliczności towarzyszących sztuce. Agata Pietrasik (ur. 1985). Historyczka sztuki, absolwentka Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą sztuki wczesnego powojnia oraz wzajemnych relacji pomiędzy estetyka, etyka i polityka. Stypendystka Niemieckiej Centrali Wymiany Akademickiej DAAD, autorka artykułów naukowych poświęconych sztuce lat czterdziestych. Piotr Słodkowski (ur. 1985). Historyk sztuki, absolwent Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Artes Liberales. Asystent w Katedrze Historii Sztuki Polskiej Najnowszej na Wydziale Zarządzania Kulturą Wizualną warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Współtwórca projektu i redaktor książki Przestrzeń społeczna. Historie mówione Złotego Grona i Biennale Sztuki Nowej (2014). Zajmuje się polską sztuką nowoczesną, szczególnie malarstwem po 1945 roku.

Książka Jakuba Banasiaka to pierwsze monograficzne opracowanie dotyczące metody pedagogicznej Leona Tarasewicza. Artysta ten nauczał na Wydziale Malarstwa warszawskiej ASP w latach 1996–2009, prowadząc najpierw Pracownię Gościnną, później pracownię dyplomującą. W 2009 roku odszedł na nowo powstały Wydział Sztuki Mediów, gdzie do dziś prowadzi Pracownię Przestrzeni Malarskiej. Tarasewicz zrewolucjonizował nauczanie malarstwa, redefiniując wszystkie ćwiczenia uchodzące za fundament dydaktyki tego przedmiotu: studium postaci, martwą naturę i plener. Wychodząc z założenia, że ucząc sztuki w tradycyjnej formule, naucza się jedynie minionych konwencji artystycznych, wypracował metodę „oduczania sztuki”, czyli odzwyczajania studentów od przyjętych powszechnie formuł obrazowania. W konsekwencji umieścił dydaktykę w kontekście życia artystycznego rozgrywającego się poza Akademią, negując tym samym podstawową zasadę dydaktyki na Wydziale Malarstwa – autonomię (zarówno medium, jak i instytucji). Książka zawiera drobiazgową rekonstrukcję poszczególnych elementów metody pedagogicznej Tarasewicz, a także jej genezę i skutki zarówno dla Wydziału Malarstwa, jak i jego własnej praktyki dydaktycznej. Oduczyć sztuki nie ucieka jednak do próby krytycznej analizy opisywanego fenomenu – pracując nad książką, autor rozmawiał zarówno ze zwolennikami, jak i krytykami realizowanej przez Tarasewicza metody. Analizę metody pedagogicznej Tarasewicza poprzedza omówienie tradycji dydaktycznej Wydziału Malarstwa od czasów powojennych do lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Jak pokazuje autor, był to okres, w którym doktryna kapistowska była utrwalana nie tylko w dydaktyce, ale także w instytucjonalnej strukturze Wydziału. Prof. Maria Poprzęcka w recenzji książki napisała: „Rozprawa Jakuba Banasiaka w swojej głębokiej warstwie jest namysłem nad podstawowym problemem nauczania akademickiego: jak uczyć sztuki i po co? Jako taka, powinna stać się ważną i wartościową lekturą dla artystów-dydaktyków, studentów szkół artystycznych, historyków i krytyków sztuki, wreszcie wszystkich zainteresowanych życiem artystycznym”. Książka zawiera kilkadziesiąt niepublikowanych, kolorowych ilustracji, indeks nazwisk oraz obszerną bibliografię.

Dwutomowa monografia to pionierskie opracowanie dotyczące cenzury w sztuce polskiej po 1989 roku. Na ponad 1000 stronach autorzy kreślą prawne, społeczne, historyczne i w końcu artystyczne tło tego zagadnienia. Książka, jako pierwsza publikacja z tego zakresu opiera się na dogłębnej analizie źródeł. W sposób kompleksowy analizuje problematykę ograniczenia wolności ekspresji artystycznej w III Rzeczypospolitej. Publikacja obejmuje dwa uzupełniające się ujęcia – prawne (tom 1) oraz historyczne, z uwzględnieniem politycznych i społecznych aspektów zjawiska (tom 2). Tom pierwszy zawiera analizę problematyki wolności artystycznej wypowiedzi w polskim systemie prawnym na tle kontekstu międzynarodowego, ze szczególnym uwzględnieniem ograniczeń płynących z regulacji prawnokarnych. Rozważania prowadzone są w oparciu o faktyczne przypadki (m.in. spawy Adama Darskiego i Krzysztofa Kuszeja). Istotnym novum opracowania jest połączenie refleksji z zakresu dwóch obszarów badawczych: prawa oraz historii i teorii sztuki. Tom drugi jest próbą narratywizacji dziejów cenzury w sztuce polskiej po 1989 roku. Na podstawie zgromadzonego materiału faktograficznego autor wychwytuje charakterystyczne jakościowe i ilościowe cechy badanego w czasie zjawiska. Swoje rozważania wpisuje w szerszy kontekst społeczny, polityczny, artystyczny i medialny, jednocześnie wskazując na symboliczne przełomy, precedensy, ciągi lub korelacje wydarzeń. Uwypuklone zostały także ich implikacje prawne (ze szczególnym naciskiem na sprawę Doroty Nieznalskiej). Książkę zamyka spis wypadków cenzorskich.?