Ewa Walińska

Niniejsza monografia podejmuje zagadnienie podatku dochodowego od osób prawnych, które staje się obecnie coraz bardziej złożone, zwłaszcza w krajach, w których istnieje autonomia prawa bilansowego i podatkowego. Regulacje podatku dochodowego stanowią źródło istotnego ryzyka prowadzonej działalności gospodarczej, którego poziom zależy w szczególności od zmian zachodzących w przedsiębiorstwie i jego otoczeniu. Jednym ze sposobów ograniczania tego ryzyka jest dobrze zorganizowany i sprawnie działający wewnętrzny podsystem rachunkowości podatkowej. Celem głównym monografii jest identyfikacja i uzasadnienie potrzeby wyodrębnienia w systemie rachunkowości przedsiębiorstwa podsystemu rachunkowości podatkowej. Potrzeba ta jest skutkiem negatywnego oddziaływania regulacji podatku dochodowego na jakość informacji finansowych generowanych przez system rachunkowości. Dodatkowym celem jest identyfikacja zasad ujmowania podatku dochodowego w podstawowych elementach systemu rachunkowości, tj. w księgach rachunkowych, polityce rachunkowości oraz sprawozdaniach finansowych, z uwagi na to, że ich znajomość stanowi warunek konieczny właściwego zaprojektowania podsystemu rachunkowości podatkowej. Zdaniem autorów wyodrębnienie podsystemu rachunkowości podatkowej pozwala na uzyskanie ekonomicznego, a nie podatkowego wymiaru danych generowanych przez rachunkowość finansową, co z kolei umożliwia ich integrację z danymi tworzonymi w systemie rachunkowości zarządczej. W monografii objaśniono system rachunkowości w kontekście regulacji podatku dochodowego. Przedstawiono ogólne relacje pomiędzy prawem bilansowym a podatkowym, porównanie zasad pomiaru wyniku finansowego i dochodu, a także wyniki analizy orzecznictwa sądów administracyjnych w tym zakresie. Omówiono również sposób ujęcia podatku dochodowego w podstawowych elementach systemu rachunkowości, w tym w księgach rachunkowych, polityce rachunkowości i sprawozdaniach finansowych. W końcowej części zamieszczono rozważania dotyczące procesu wyodrębnienia systemu rachunkowości podatkowej jako autonomicznego podsystemu rachunkowości.

Publikacja jest zbiorem pytań kontrolnych, testów, zadań i problemów, dotyczących tak ogólnych, jak i szczegółowych zagadnień rachunkowości finansowej, regulowanych przepisami polskiego prawa bilansowego. Zawiera ponadto wskazówki metodyczne, ułatwiające samodzielne analizowanie i wieloaspektowe interpretowanie prezentowanych przypadków, osadzonych w polskich realiach prawno-gospodarczych (autorzy korzystali z własnych doświadczeń związanych z wdrożeniem rozwiązań sprawozdawczych i ewidencyjnych w polskich przedsiębiorstwach różnych branż), a także odpowiedzi na pytania testowe oraz wzorcowe rozwiązania wybranych zadań i problemów.

Publikacja stanowi głos w dyskusji toczącej się wśród reprezentantów nauk o zarządzaniu, finansach i rachunkowości na temat możliwych kierunków ewolucji współczesnej sprawozdawczości finansowej i niefinansowej przedsiębiorstw. Jest rezultatem kolejnego etapu badań prowadzonych przez pracowników Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego oraz Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Autorzy podjęli bardzo aktualne zagadnienie dotyczące raportowania korporacyjnego, w którym zachodzą dynamiczne zmiany spowodowane zapotrzebowaniem na informacje o działalności firm. Dokonali analizy sprawozdawczości finansowej i niefinansowej jako narzędzia komunikacji przedsiębiorstw z otoczeniem, a także wskazali trudności związane z jej dopasowaniem do zróżnicowanych potrzeb informacyjnych użytkowników. „Autorzy monografii poruszają nie tylko aktualne zagadnienia związane z szeroko pojętą sprawozdawczością [...]. Prezentują holistyczne koncepcje zintegrowanej sprawozdawczości, kreśląc wizjonerskie scenariusze oraz kierunki ewolucyjnych zmian. Umiejętność spojrzenia retrospektywnego, prezentacji ewolucji sposobu sprawozdawania, argumentacji przy prowadzonym dialogu naukowym [...] to zaleta publikacji. Aktualność poruszanej problematyki poparta została przykładami będącymi efektem badań empirycznych oraz bieżącego monitorowania projektowanych zmian w zakresie sprawozdawania zarówno w kraju, jak i za granicą. Wnioski sformułowane w formie postulatywnej inspirują czytelnika do dalszych badań w obszarze szeroko pojętej sprawozdawczości zintegrowanej, nakierowanej na zaspokojenie potrzeb informacyjnych różnych grup interesariuszy”. Z recenzji prof. nadzw. dr. hab. Waldemara Dotkusia

Kapitał własny to kategoria ekonomiczna odgrywająca szczególną rolę w obrocie gospodarczym, ponieważ nie tylko inicjuje on działalność gospodarczą spółki kapitałowej, lecz także jest fundamentem finansowym w całym okresie jej funkcjonowania. Z uwagi na doniosłą rolę w biznesie i w otoczeniu gospodarczym kapitał własny uzyskał w praktyce normatywny wymiar, regulowany nie tylko przez prawo handlowe. Kapitał własny spółki zmienia się wskutek różnych decyzji – zarówno jej właścicieli, jak i zarządu. W prezentowanej monografii rozważania dotyczą zmian kapitału własnego w spółce kapitałowej – uwarunkowań prawnych określonych w Kodeksie spółek handlowych oraz skutków finansowych, czyli bilansowych i podatkowych. Przedstawiono zmiany kapitału własnego w wyniku podwyższenia i obniżenia kapitału zakładowego, wzrostu i zmniejszenia kapitału zapasowego i kapitału rezerwowego. Omówiono też transformacje pozostałych elementów kapitału własnego – w tym kapitału z aktualizacji wyceny, zysku/straty lat ubiegłych, wynikających z przepisów prawa bilansowego. Ze Wstępu Monografia może być przydatna zarówno dla teoretyków, jak i praktyków zainteresowanych kapitałem własnym jako kategorią prawną, finansową i podatkową. Dla pierwszej grupy odbiorców może stanowić inspirację do dalszych badań, dla drugiej – źródło wiedzy wykorzystywane w praktyce gospodarczej. Recenzowaną monografię oceniam wysoko. Jest ona ważnym i nowym podejściem do problemu kapitału własnego spółek kapitałowych w wymiarze prawnym i finansowym. [...] jest opracowaniem interesującym, o istotnych walorach naukowych i poznawczych. W sposób kompleksowy zaprezentowano w nim aspekty bilansowe, podatkowe i prawne kapitału własnego w spółkach kapitałowych. Z recenzji prof. dr hab. Jolanty Chluski, Politechnika Częstochowska