Grzegorz Lissowski

Nieustannie trwają spory o sprawiedliwe zasady podziału dóbr oraz o ocenę dokonanych już podziałów. Oponenci powołują się na różnego typu argumenty, sądząc niesłusznie, że istnieje reguła podejmowania tych ważnych społecznie decyzji, która może być uznana za najsprawiedliwszą. W książce badane są i porównywane własności wielu zasad. Autor wyróżnia trzy ich typy, związane z trzema wymogami: równości, bezstronności i jednomyślności. Równość dotyczy wyników podziału, bezstronność – cech metody podziału, jednomyślność – zgody uczestników na proponowany podział lub procedurę podziału. Wszechstronne poznanie własności umożliwia racjonalny i dostosowany do sytuacji wybór zasady podziału. Każdy rozdział napisany jest w dwóch wersjach. Pierwsza przeznaczona jest dla wszystkich zainteresowanych Czytelników, a druga – opatrzona gwiazdką – dla osób pragnących poznać uzasadnienia formułowanych twierdzeń.

Przedstawiana w drugim tomie analiza zależności statystycznych między dwiema lub większą liczbą zmiennych to najczęściej stosowany przez socjologów rodzaj analiz statystycznych. Główną przyczyną trudności pojawiających się podczas wyboru metody opisu i pomiaru siły zależności statystycznych jest nieznajomość teorii, a przede wszystkim błędne przekonanie, że istnieje tylko jeden typ zależności statystycznej, mierzonej na różne sposoby w odmiennych sytuacjach. W podręczniku zaprezentowano wiele typów zależności statystycznej: zależność stochastyczną, zależność korelacyjną, skorelowanie liniowe, korelację rangową itd. Podstawą ich wyróżnienia jest nie tylko rodzaj posiadanych danych, charakteryzowanych przez typ skal pomiarowych, lecz przede wszystkim sposób optymalnego opisu jednej zmiennej na podstawie informacji o drugiej zmiennej lub o większej ich liczbie. Dużo miejsca poświęcono klasycznym metodom wielozmiennowym: zależnościom warunkowym (w tym pozornym zależnościom i niezależnościom) i regresji wielokrotnej oraz związanym z nimi nowym problemom (zależności cząstkowej, addytywności i interakcji między zmiennymi). Tom ten kończy przegląd celów i metod wielowymiarowej analizy statystycznej.

We współczesnej literaturze dominują publikacje poświęcone nierównościom dochodów oraz zjawisku ubóstwa i biedy, najważniejszej konsekwencji nierówności społecznych. W książce rozważa się także szereg innych typów nierówności (np. zjawisko segregacji, zmniejszenie dobrobytu społecznego w wyniku nierówności). Miary przedstawione w książce są świadomie dokonanym wyborem – ze względu na posiadane własności – spośród bardzo wielu proponowanych miar. Grzegorz Lissowski, prof. dr hab. nauk humanistycznych, specjalności: socjologia matematyczna, teoria decyzji, teoria wyboru społecznego, teoria sprawiedliwości dystrybutywnej, teoria statystyki. Emerytowany profesor Wydziału Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Autor stu kilkudziesięciu publikacji, w tym: Prawa indywidualne a wybór społeczny (1992); Zasady sprawiedliwego podziału dóbr (2008); Podstawy statystyki dla socjologów (wspólnie z Jackiem Hamanem i Mikołajem Jasińskim) (2008, 2011); Principles of Distributive Justice (2013) oraz redaktor monograficznych publikacji zbiorowych, w tym: Teoria racjonalnego wyboru (1994); Teoria wyboru społecznego (2000); Elementy teorii wyboru społecznego (2001); Przestrzenna teoria głosowania (2003). Członek redakcji pisma „Studia Socjologiczne” (1990-2003) oraz współzałożyciel i członek redakcji pisma „Decyzje” (2004-2022).