Menu

Jakubek-Raczkowska Monika

Książka jest poświęcona problematyce religijności ludzi świeckich w państwie zakonnym w Prusach, analizowanej i interpretowanej przez pryzmat oddziaływania obrazów na wiernych. Autorka skupia się na roli, jaką obrazy odgrywały zarówno we wspólnotowej, jak i indywidualnej praktyce religijnej, analizując ich treści i formę, ekspresję i retorykę, funkcje i miejsce w różnych przestrzeniach sakralnych dostępnych dla laikatu (ze szczególnym naciskiem na ikonosferę kościoła parafialnego). Uwzględniając przemiany ideologiczne i religijne, jakie zachodziły w państwie krzyżackim do połowy XV stulecia, poddaje interpretacji możliwości oddziaływania dzieł sztuki na poziom chrystianizacji oraz na religijne emocje w miejskich i wiejskich kręgach społeczeństwa państwa zakonnego. Dzieło sztuki sakralnej jawi się w tym ujęciu jako ważny środek nauczania i współczynnik pobożności, którego rola wzrosła szczególnie w dobie reformy Kościoła na przełomie XIV i XV wieku. Przedstawione analizy i refleksje nad obrazem – jako pomostem między dogmatem a wiarą: pomiędzy tym, co oficjalne i narzucone a tym, co wewnętrzne i przeżywane emocjonalnie – są propozycją nowego podejścia do roli sztuki w średniowiecznej religijności regionu. Dr Monika Jakubek-Raczkowska pracuje w Zakładzie Historii Sztuki Średniowiecznej i Nowożytnej na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Prowadzi badania nad wzajemnymi relacjami sztuki, duchowości, mistyki oraz nad średniowieczną rzeźbą regionu pokrzyżackiego w kontekście jej europejskich powiązań (z naciskiem na tzw. styl piękny około roku 1400). Jest autorką monografii poświęconej rzeźbie gdańskiej przełomu XIV i XV wieku, katalogu ekspozycji średniowiecznej rzeźby w Muzeum Narodowym w Gdańsku oraz artykułów naukowych na temat sztuki państwa zakonnego w Prusach. Prezentowana książka wpisuje studia nad sztuką regionu w nowoczesny nurt badań nad sztuką i religijnością późnośredniowiecznej Europy.
Wprowadzenie / 9 Introduction / 11 ESEJE [13] I. Klasztory ziemi chełmińskiej wobec władzy i społeczeństwa / 15 1. Franciszkanie i dominikanie / 15 2. Cysterki-benedyktynki / 20 II. Klasztory cysterek-benedyktynek: duchowość i sztuka / 24 III. Konwenty mendykantów na ziemi chełmińskiej – sztuka i kultura umysłowa w średniowieczu / 33 1. Architektura mendykantów na ziemi chełmińskiej / 36 2. Ecclesia interior. Sztuka w służbie pobożności braci / 38 3. Obrazy w przestrzeni ecclesia exterior / 45 ILUSTRACJE / ILLUSTRATIONS [55] ES SAYS [103] I. Friaries and nunneries in the Chełmno Land towards the authority and society / 105 1. Franciscan and Dominican Friars / 105 2. Cistercian-Benedictine Nuns / 111 II. Convents of Cistercian-Benedictine Nuns: spirituality and art / 114 III. Mendicant convents in Chełmno Land – art and intellectual culture in Middle Ages / 123 1. The architecture of mendicant orders in Chełmno Land / 126 2. Ecclesia interior. Art in the service of friars’ religiosity / 128 3. Images in the space of ecclesiae exterioris / 135 KATALOG [145] Struktura katalogu / 147 I. Cysterki-benedyktynki [149] Dzieje [149] 1. Nazwa, położenie i przynależność zakonna / 149 2. Historia klasztoru / 149 3. Mniszki i prepozyci / 150 4. Podstawy prawne / 150 5. Relacje prawne ze zwierzchnikiem terytorialnym / 151 6. Podstawy ekonomiczne / 151 7. Życie religijne i oddziaływanie religijne / 151 8. Zabytki pisane / 152 Założenie klasztorne [154] 1. Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty, przełom 2./3. ćwierci XIV wieku 154 2. Klasztor pocysterski, obecnie Sióstr Miłosierdzia pw. św. Wincentego a Paulo – ostatnia ćwierć XIII – 2. ćwierć XIV wieku /161 Wystrój i wyposażenie kościoła [165] 1. Relikty gotyckiej posadzki – XIV wiek (?) / 165 2. Zworniki sklepienne – około 1360 roku / 167 3. Malowidła ścienne: Pieśń nad Pieśniami i sceny pasyjne – 3. ćwierć XIV i początek XV wieku / 173 4. Płyta nagrobna Arnolda Lischorena, Wernica i Konrada – po 1275 roku / 177 5. Głowa św. Jana na misie – przełom XIV/XV wieku / 181 6. Pieta – około 1400 roku / 185 II. Dominikanie [187] Dzieje [187] 1. Nazwa, położenie i przynależność zakonna / 187 2. Historia klasztoru / 187 3. Zakonnicy / 188 4. Podstawy prawne / 190 5. Relacje prawne ze zwierzchnikiem terytorialnym / 190 6. Podstawy ekonomiczne / 190 7. Życie religijne i oddziaływanie religijne / 191 8. Zabytki pisane / 191 Założenie klasztorne [193] 1. Kościoł pw. św. Piotra i Pawła – XIV wiek / 193 2. Klasztor – XIII–XIV wiek / 203 3. Cmentarz przyklasztorny / 203 Wystrój i wyposażenie kościoła [207] 1. Malowidło ścienne: Rzeź niewiniątek – około 1400 roku / 207 2. Malowidło ścienne: Ukrzyżowanie – około 1400 roku / 210 3. Malowidło ścienne: dwaj święci (apostołowie?) – około 1400 roku / 215 4. Malowidło ścienne: święty dominikański – koniec XIV wieku / 219 5. Malowidło ścienne: niezidentyfikowany święty – 2. połowa XIV wieku (?) / 222 6. Płyta nagrobna Jana z Diez – 1360 rok / 225 III. Franciszkanie [229] [...]