Katarzyna Wójtowicz

Ryzyko ESG jest obecnie jednym z rodzajów ryzyka, którym w debacie publicznej poświęca się wiele miejsca. Jest to uzasadnione koniecznością wypracowania ram systemowych dla zarządzania tym typem ryzyka, które oddziałuje na wszystkich uczestników rynku. Ryzyko ESG jest szczególnie istotne z punktu widzenia wpływu na samorząd terytorialny zarządzający środkami publicznymi i realizujący zadania publiczne, bez których funkcjonowanie społeczności lokalnych nie byłoby możliwe. Obecnie samorząd terytorialny jest w fazie działań dostosowawczych do ryzyka ESG, które znajdują się na różnych etapach zaawansowania.   Ryzyko zmian klimatu, transformacji energetycznej, starzenia się społeczeństwa czy ryzyko pandemiczne to tylko wybrane przykłady ryzyka ESG oddziałującego na jednostki samorządu terytorialnego. W monografii przedstawiono przede wszystkim obszary usług publicznych realizowanych przez samorząd terytorialny najbardziej wrażliwe na działanie ryzyka ESG. Przedmiotem rozważań jest także mechanizm dostosowawczy i działania podjęte przez samorząd terytorialny w Polsce mające redukować negatywny wpływ ryzyka ESG na aktywność jednostek samorządu terytorialnego i stabilność ich budżetów. Istotny wątek rozważań podjętych w monografii dotyczy niskoemisyjności oraz kwestii działań na rzecz transformacji energetycznej czy walki ze smogiem. Poruszono także problemy związane z zabezpieczeniem przed ryzykiem pandemicznym oraz wskazano na wyzwania kreowane przez ryzyko ESG dla jednostek samorządu terytorialnego. 

Wybór tematu pracy, odnoszący się do zagadnień stabilności fiskalnej, ze szczególnym uwzględnieniem stabilności fiskalnej jednostek samorządu terytorialnego, oceniam wysoko. Wynika to z faktu, że problematyka wypłacalności władz publicznych i utrzymywania rozmiarów długu na odpowiednim poziomie ma istotne znaczenie dla zrównoważonego rozwoju gospodarczego. Odnosi się również do jednostek samorządu terytorialnego. Podejmując temat stabilności fiskalnej, Autorka nie koncentruje swoich rozważań wyłącznie na zagadnieniach finansowych, ale odnosi stabilność fiskalną także do innych płaszczyzn, tj. gospodarczej, społecznej i politycznej. Autorka wykazuje się ponadprzeciętną znajomością literatury – zarówno polskiej, jak i zagranicznej. Nie tylko umiejętnie korzysta ze źródeł, ale i nadaje im dodatkowej wartości, np. poprzez odpowiednie zestawienia i wzajemne uzupełnianie argumentów albo rzetelne zestawianie kontrargumentów i ciekawe wnioskowanie. Z recenzji prof. dr. hab. Krzysztofa Surówki

Recenzowane opracowanie dotyczy niezwykle istotnego problemu, problemu luki podatkowej. Autorzy podjęli próbę zdefiniowania przyczyn zjawiska luki podatkowej, naszkicowali problemy wynikające z jej pomiaru oraz sposobów ograniczania jej rozmiarów. Luka podatkowa definiowana jest jako różnica pomiędzy podatkiem rzeczywiście zapłaconym a podatkiem, który powinien być zapłacony, jeśli wszystkie osoby fizyczne i prawne zadeklarowałyby swoje czynności i transakcje we właściwy sposób, w zgodzie z literą prawa i intencją prawodawcy (ducha prawa). Wysoki poziom luki podatkowej z punktu widzenia finansów publicznych powoduje, że trzy podstawowe funkcje podatków nie są efektywnie wypełniane. Po pierwsze, dotyczy to funkcji fiskalnej, która sprowadza się do tego, że niższe dochody budżetu państwa determinowane są realizacją na mniejszą skalę zadań publicznych, w tym oferowaniem na niższym poziomie dóbr publicznych. Po drugie, funkcja redystrybucyjna sprowadza się do mniejszego przesuwania dochodów pomiędzy różnymi grupami społecznymi. Po trzecie, niższe dochody podatkowe wpływają na funkcję stymulacyjną podatku. Państwo w mniejszym zakresie oddziałuje na decyzje podmiotów gospodarczych i obywateli w celu skorelowania ich z założeniami polityki gospodarczej oraz społecznej. Z recenzji prof. dr hab. Jolanty Iwin-Garzyńskiej

Waga i aktualność podjętej w niniejszej monografii problematyki bezpieczeństwa finansów publicznych wynika przede wszystkim z powszechności i trwałości zjawiska nierównowagi budżetowej oraz systematycznego wzrostu zadłużenia publicznego w większości współczesnych państw, którego rozmiary w warunkach ostatniego globalnego kryzysu finansowego zaczęły wymykać się spod kontroli władz publicznych, sprowadzając niektóre państwa na skraj bankructwa. Zakres poruszanych problemów badawczych jest szeroki i obejmuje trzy płaszczyzny: krajową na szczeblu sektora rządowego i na poziomie jednostek samorządu terytorialnego oraz ponadnarodową (tj. unijną). Choć obecnie (w 2017 r.) Polska wydaje się zachowywać kontrolę nad poziomem nierównowagi finansów publicznych zasadniczo przestrzegając unijnych i krajowych reguł fiskalnych, to jednak będące następstwem wieloletnich zaniedbań błędy w polityce dochodowej oraz ekspansywna polityka wydatkowa związana z finansowaniem wydatków emerytalnych oraz programów socjalnych może wpłynąć na naruszenie bezpieczeństwa finansów publicznych w przyszłości. Dla utrzymywania stabilności finansów publicznych istotne jest nie tylko zapewnienie wypłacalności państwa, ale przede wszystkim zagwarantowanie dostarczania przez władze publiczne odpowiedniego poziomu usług publicznych oraz dostosowania polityki fiskalnej do nowych wyzwań związanych z nadawaniem impulsów rozwojowych gospodarce. Monitorowanie prognoz deficytu i długu publicznego oraz ryzyka związanego ze stabilnością finansów publicznych jest kluczowe dla określenia niezbędnych do podjęcia działań po stronie dochodów i wydatków, jak również dla utrzymania wiarygodności gospodarczej i zaufania rynków. Choć zadłużenie sektora samorządowego ogółem stanowi obecnie jedynie ok. 8% państwowego długu publicznego, niemniej to na jednostkach samorządowych ciąży obowiązek wykonywania bardzo wielu ważnych, a przy tym kosztochłonnych i problematycznych zadań publicznych (takich jak: oświata, czy ochrona zdrowia). JST pozostają przy tym najpoważniejszym inwestorem w sektorze publicznym, a realizowane przez nie inwestycje stanowią swoiste koło zamachowe polskiej gospodarki i jeden z kluczowych czynników sprawczych wzrostu PKB. Tymczasem system finansowania zadań samorządowych JST opiera się w przeważającej części na transferach (w formie dotacji i subwencji) przekazywanych z budżetu państwa, często z naruszeniem konstytucyjnej reguły adekwatności. Postępująca globalizacja oraz wzrost zakresu integracji ekonomicznej i finansowej w państwach Unii Europejskiej wymagają, by kwestie bezpieczeństwa finansów publicznych odnieść także na szczebel międzynarodowy (unijny). Europa to kontynent o najwyższej ingerencji sektora finansów publicznych w gospodarkę, a więc najwyższych podatkach i wydatkach publicznych w relacji do PKB oraz silnej przez długie lata ekspansji fiskalnej, której efektem są wysokie długi publiczne większości państw UE. Skutkiem tego jest wzrost ryzyka inwestycyjnego, droższy kapitał i mniej swobodny dostęp do niego, odczuwane zwłaszcza przez mniej wiarygodne państwa, co dodatkowo obniża ograniczaną już względnie wysokimi daninami publicznymi zyskowność działalności gospodarczej w UE.

Waga i aktualność podjętej w niniejszej monografii problematyki bezpieczeństwa finansów publicznych wynika przede wszystkim z powszechności i trwałości zjawiska nierównowagi budżetowej oraz systematycznego wzrostu zadłużenia publicznego w większości współczesnych państw, którego rozmiary w warunkach ostatniego globalnego kryzysu finansowego zaczęły wymykać się spod kontroli władz publicznych, sprowadzając niektóre państwa na skraj bankructwa. Zakres poruszanych problemów badawczych jest szeroki i obejmuje trzy płaszczyzny: krajową na szczeblu sektora rządowego i na poziomie jednostek samorządu terytorialnego oraz ponadnarodową (tj. unijną). Choć obecnie (w 2017 r.) Polska wydaje się zachowywać kontrolę nad poziomem nierównowagi finansów publicznych zasadniczo przestrzegając unijnych i krajowych reguł fiskalnych, to jednak będące następstwem wieloletnich zaniedbań błędy w polityce dochodowej oraz ekspansywna polityka wydatkowa związana z finansowaniem wydatków emerytalnych oraz programów socjalnych może wpłynąć na naruszenie bezpieczeństwa finansów publicznych w przyszłości. Dla utrzymywania stabilności finansów publicznych istotne jest nie tylko zapewnienie wypłacalności państwa, ale przede wszystkim zagwarantowanie dostarczania przez władze publiczne odpowiedniego poziomu usług publicznych oraz dostosowania polityki fiskalnej do nowych wyzwań związanych z nadawaniem impulsów rozwojowych gospodarce. Monitorowanie prognoz deficytu i długu publicznego oraz ryzyka związanego ze stabilnością finansów publicznych jest kluczowe dla określenia niezbędnych do podjęcia działań po stronie dochodów i wydatków, jak również dla utrzymania wiarygodności gospodarczej i zaufania rynków. Choć zadłużenie sektora samorządowego ogółem stanowi obecnie jedynie ok. 8% państwowego długu publicznego, niemniej to na jednostkach samorządowych ciąży obowiązek wykonywania bardzo wielu ważnych, a przy tym kosztochłonnych i problematycznych zadań publicznych (takich jak: oświata, czy ochrona zdrowia). JST pozostają przy tym najpoważniejszym inwestorem w sektorze publicznym, a realizowane przez nie inwestycje stanowią swoiste koło zamachowe polskiej gospodarki i jeden z kluczowych czynników sprawczych wzrostu PKB. Tymczasem system finansowania zadań samorządowych JST opiera się w przeważającej części na transferach (w formie dotacji i subwencji) przekazywanych z budżetu państwa, często z naruszeniem konstytucyjnej reguły adekwatności. Postępująca globalizacja oraz wzrost zakresu integracji ekonomicznej i finansowej w państwach Unii Europejskiej wymagają, by kwestie bezpieczeństwa finansów publicznych odnieść także na szczebel międzynarodowy (unijny). Europa to kontynent o najwyższej ingerencji sektora finansów publicznych w gospodarkę, a więc najwyższych podatkach i wydatkach publicznych w relacji do PKB oraz silnej przez długie lata ekspansji fiskalnej, której efektem są wysokie długi publiczne większości państw UE. Skutkiem tego jest wzrost ryzyka inwestycyjnego, droższy kapitał i mniej swobodny dostęp do niego, odczuwane zwłaszcza przez mniej wiarygodne państwa, co dodatkowo obniża ograniczaną już względnie wysokimi daninami publicznymi zyskowność działalności gospodarczej w UE.