Kopczyński Krzysztof

Tam, gdzie znajduje się grób Nachmana, jest raj, ale zaledwie metr dalej – już piekło Humań - miasto w sercu „świętej ziemi kozaków”. Największym powodem do dumy jest tu pochwała: „Rośnie z ciebie prawdziwy Kozak!”. Za punkty orientacyjne miasta służą kopuły cerkwi. Ale jest tu też grób cadyka Nachmana, ostatniego wielkiego mistyka judaizmu. Pochowano go na cmentarzu ofiar masakry z 1768 roku. Watażkowie, uznawani dziś za ukraińskich bohaterów narodowych, wymordowali wtedy żydowskich mieszkańców w imię niepodległości Ukrainy. Co roku do Humania zjeżdżają tysiące religijnych Żydów, by przy grobie cadyka świętować Nowy Rok i odprawić taszlich, obrzęd oczyszczenia z grzechów poprzez kąpiel w jeziorze. Niespodziewanie na brzegu jeziora, w miejscu modlitw wyznawców judaizmu i schadzek lokalnej młodzieży, pojawia się krzyż… Do książki został dołączony film dokumentalny Krzysztofa Kopczyńskiego "Dybuk. Rzecz o wędrówce dusz".

Tematem książki jest relacja film – filozofia – paradygmat polskiego romantyzmu. Autor uwzględnia uwarunkowania historyczne, a także współzależność filozofii i filmu oraz myśli i filmu. Konfrontuje triadę romantycznego myślenia o egzystencji: melancholia – tragizm – ironia romantyczna z rozwiązaniami wykorzystanymi przez polskich filmowców. W książce znajdują się interpretacje scen i sekwencji z filmów Kuby Czekaja, Macieja Drygasa, Andrzeja Jakimowskiego, Jana Komasy, Marka Koterskiego, Pawła Pawlikowskiego, Wojciecha Smarzowskiego, Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Zanussiego, Edwarda Żebrowskiego i Andrzeja Żuławskiego. Dominującym przedmiotem tych interpretacji jest śmierć, zwłaszcza samobójcza, traktowana jako skrajny przykład zastosowania paradygmatu romantycznego. Książka wykorzystuje prace Marii Janion i polskich filmoznawców: Alicji Helman, Marcina Marona, Andrzeja Zalewskiego. Ważne są w niej odwołania do prac filozofów i filmoznawców aktywnych w obszarze międzynarodowym: Roberta Sinnerbrinka z jego romantyczną „film-filozofią”, Richarda Allena, Stanleya Cavella, Paula Coatesa, Gillesa Deleuze’a, Daniela Framptona, Bernda Herzogenratha, Johna Mullarkeya, Davida N. Rodowicka, Richarda Rorty’ego. Autor spogląda na paradygmat romantyczny także jako na zjawisko z dziedziny epistemologii. Ważne są dla niego praca wyobraźni, subiektywizm będący kontynuacją romantycznego indywidualizmu i osiągany dzięki ironii romantycznej dystans, który może służyć poznaniu, ale także zakwestionowaniu jego sensu. Daje nową odpowiedź na pytanie, czy paradygmat polskiego romantyzmu może ożywić film polski i wspomóc badania nad nim. A także – jak film może zmienić rozumienie paradygmatu i jego roli w kulturze. Krzysztof Kopczyński – profesor uczelni w Instytucie Polonistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego, doktor habilitowany sztuk filmowych, doktor nauk humanistycznych (promotorka rozprawy Recepcja Mickiewicza w zaborze rosyjskim w latach 1831-1855 – prof. Maria Janion), dokumentalista. Główne zainteresowania naukowe: film polski, film dokumentalny, romantyzm, filozofia filmu, edukacja filmowa i medialna. Reżyser dokumentów Kamienna cisza (2007) i Dybuk. Rzecz o wędrówce dusz (2015) pokazywanych i nagradzanych w kilkudziesięciu krajach. Członek Europejskiej Akademii Filmowej, Polskiej Akademii Filmowej, Stowarzyszenia Filmowców Polskich i Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. ORCID 0000-0002-6702-6374 www.eurekamedia.info

Zebrane w książce teksty są podsumowaniem pracy autora jako producenta filmów dokumentalnych (1995–2016). W publikacji omówiona została sytuacja na rynku filmowym w latach 2005–2022, po wejściu w życie Ustawy o kinematografii, na mocy której powstał Polski Instytut Sztuki Filmowej. Autor analizuje mechanizmy funkcjonujące w środowisku twórców i podkreśla, że osiągnięcie sukcesu wymaga współpracy z innymi podmiotami, m.in. osobami badającymi rynek czy piszącymi o filmach. Zgodnie z podejściem prezentowanym przez badacza, ważnym elementem przedmiotowego statutu filmów dokumentalnych jest dialog z widzami – film powinien być traktowany jako narzędzie komunikacji. ****** Polish documentary film after 2005. Ideas and experiences The texts collected in the book are a summary of the author’s work as a documentary film producer (1995–2016). The book explores the situation in the film industry in 2005–2022, after the implementation of the Act on Cinematography, which resulted in forming Polish Film Institute. The author analyses the mechanisms functioning among the filmmakers, and stresses that achieving success requires cooperation with other entities, e.g. those researching the market or writing about films. In his opinion, a very important element of the subjective status of documentaries is the dialogue with the viewers – a film should be treated as a communication tool.