Paul Tillich

Książka Paula Tillicha Chrześcijaństwo i spotkanie religii świata, zawiera cztery prelekcje o tym samym tytule, wygłoszone jesienią 1961 r. w Low Memorial Library Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku, w ramach Wykładów Bamptona. Filozof przedstawia w nich kilka punktów widzenia istotnych dla zrozumienia relacji chrześcijaństwa z pozostałymi wielkimi religiami świata, takimi jak judaizm, islam, buddyzm czy hinduizm, jako „religiami właściwymi”. A także z quasi-religiami, do których zaliczam sekularyzm, nacjonalizm, faszyzm, komunizm, czy socjalizm. Teologa zajmuje więc uniwersalistyczny charakter chrześcijaństwa, konfrontującego się z wieloma kulturami, religiami i ideologiami. Natomiast Wstęp tłumacza, Jacka Aleksandra Prokopskiego, to egzystencjalna refleksja nad tym, co minione, zwłaszcza nad wspólnymi korzeniami cywilizacji monoteistycznej wywodzącej się od Abrahama. Polski filozof kreuje także szerszą, uwspółcześnioną eschatologiczno polityczną wizję dziejów świata. Zaś filozoficzno-teologiczna struktura eseju daje mu możliwość krytycznego spojrzenia na chrześcijaństwo pośród wielości dróg zbawienia. Nie sposób więc ominąć rodzących się podczas lektury egzystencjalnych kontrowersji, jak również pytań o tajemnicę ludzkiej egzystencji, pewność wiary, wybór religijnej drogi, o Biblię, kondycję Kościoła, szatańskie iluzje. Nie mówiąc już o tym, że książkę Tillicha, podobnie jak Wstęp Prokopskiego, cechuje rzadko spotykana religijna odwaga, szczególnie w świecie intelektualnym, gdzie występuje całe mnóstwo światopoglądowego kłamstwa i manipulacji. Książka ta powinna więc dotrzeć do każdego, kto ma otwarty umysł i pragnie zrozumieć niezwykle ważny, bo religijny i ideologiczny aspekt obecnej sytuacji na świecie. Wreszcie powinna sprowokować do krytycznego myślenia nie tylko w odniesieniu do relacji chrześcijaństwa z religiami świata, lecz przede wszystkim odnośnie do własnej natury, do nas samych, tutaj i teraz. Marcin Hintz

„Religia biblijna a poszukiwanie ostatecznej rzeczywistości” - Paul Tillich Paul Tillich w "Religii biblijnej, a poszukiwaniu rzeczywistości ostatecznej "pokazuje, że pomimo kontrastu między językiem filozoficznym a językiem biblijnym, oddzielanie ich od siebie nie jest ani konieczne ani możliwe. Przeciwnie, wszelkie symbole wykorzystywane w religii biblijnej prowadzą nas nieuchronnie ku filozoficznym rozważaniom na temat bytu. Będąc wyrazem stanowiska reprezentowanego przez wielkiego teologa, niniejsza książka w elokwentny sposób apeluje o uznanie kluczowej funkcji filozofii w myśli religijnej. Paul Tillich, 1886-1965, jest od dawna uznawany za czołowego teologa naszych czasów. Przez 22 lata był profesorem teologii filozoficznej w Union Theological Seminary, później profesorem uniwersyteckim w Harvard Divinity School, w końcu zaś, aż do śmierci, profesorem teologii (John Nuveen Professor) w Divinity School na University of Chicago. W 1933 został zmuszony do rezygnacji z pracy na Uniwersytecie Frankfurckim z powodu swojej otwartej krytyki narodowego socjalizmu. Jest autorem wielu książek, m.in. The Courage To Be (wyd. pol. Męstwo bycia), Love, Power and Justice, Theology of Culture (wyd. pol. Teologia kultury), The Protestant Era (wyd. pol. Era protestancka), Systematic Theology (wyd. pol. Teologia systematyczna). [W Polsce wydano ponadto: Dynamika wiary; Pytanie o nieuwarunkowane; Prawda jest w głębi; Moje poszukiwania absolutów.]

Paul Tillich (1886-1965) - niemiecki filozof i teolog protestancki, zbliżony do egzystencjalizmu. Tillich podjął próbę dokonania syntezy teologii i filozofii, w związku z czym najbardziej adekwatna dla określenia całokształtu jego poglądów jest nazwa „teologia filozoficzna". Zdaniem Tillicha zarówno teologia, jak i filozofia, stawiają pytania dotyczące istoty bytu. W odróżnieniu od jednak od tej pierwszej, filozofia zajmuje się bytem samym w sobie, zaś obiektywizm poznania filozoficznego powoduje radykalne oddzielenie podmiotu poznającego od poznawanego przedmiotu. Teologia natomiast nie stara się o bezwzględny obiektywizm poznawczy; stosunek teologa do przedmiotu poznania jest subiektywny (egzystencjalny) i przesycony wiarą, a w związku z tym nie jest zależny bezpośrednio od wyników badań naukowych. Męstwo bycia to jedno z najważniejszych dokonań filozofa. Postawił on sobie w tej książce za zadanie pokazać znaczenie Objawienia w konkretnych przejawach ludzkiego życia, ze szczególnym uwzględnieniem kultury we wszelkich jej elementach, kultura rozumiana bardzo szeroko. Sporą część książki zajmuje także analiza przeciwieństwa męstwa - czyli ontologia lęku (w tym przed losem i śmiercią, pustką i bezsensem czy winą i potępieniem). Natomiast niewątpliwie źródło odwagi istnienia widzi w wierze. Tę książkę określa się jako małe arcydzieło antropologii religijnej, odpowiadającej na najważniejsze pytania naszych czasów.

Książka Tillicha jest szczególnie ważna z tego powodu, że ukazuje ona teologię, która nie może budować swej struktury na marginesie rozwoju kulturalnego, społecznego i politycznego. Teologia, o której mówi myśliciel wchodzi w interakcje z innymi dziedzinami wiedzy a zwłaszcza z zastaną rzeczywistością. Innymi słowy, teologia którą proponuje Tillich, nie buduje swych relacji ze światem jedynie w oparciu o wiarę, lecz w łączności z kulturą danego okresu. Co więcej, jest to teologia, która słucha głosu świata i na niego reaguje. Jest to teologia odpowiadająca, zakorzenia w sferze ontologicznej i egzystencjalnej, w tu i teraz. W Erze Protestanckiej Tillich godzi wiarę i kulturę, cywilizację i religię.