Roman Dmowski

Dzieło Polityka polska i odbudowanie państwa Roman Dmowski (1864–1939) napisał w latach 1923–1924, a wydane zostało po raz pierwszy w 1925 r. Zaletę tej książki stanowi warstwa dokumentacyjna wraz z aneksami. Roman Dmowski był głównym delegatem odrodzonej Polski na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r. i miał wraz z kierowanym przez siebie ruchem narodowym główną zasługę w odzyskaniu prawie w całości ziem zaboru pruskiego. Dzieło Romana Dmowskiego obejmuje lata I wojny światowej oraz okres intensywnych zabiegów politycznych i dyplomatycznych w trakcie konferencji pokojowej w Paryżu. Jako polityk i pisarz polityczny, konsekwentnie realizował wytyczony pod koniec XIX wieku cel: odzyskanie przez Polskę niepodległości. Zwieńczeniem jego działalności było złożenie wraz z Ignacym Paderewskim podpisu pod Traktatem Wersalskim w Paryżu 28 czerwca 1919 roku, który wprowadził Polskę do grona niepodległych państw w Europie.

Dziś każdy naród w Europie czuje, że jego losy zależne są w znacznej mierze od polityki angielskiej: od kierunku, jaki ona przybierze, od celów, do jakich dążyć będzie. (…) My, Polacy, od chwili, kiedy zaczęliśmy się zbliżać do odbudowania naszego państwa, widzieliśmy, w jak wielkiej mierze powodzenie naszych wysiłków zależy od polityki angielskiej. Odtąd ani na chwilę nie przestawaliśmy i nie przestajemy, często bardzo przykro, odczuwać znaczenia Anglii i potęgi wpływów angielskich. Tym ważniejszą jest dla nas rzeczą politykę angielską rozumieć. (…) Sfera naszych interesów i naszych działań daje nam w bardzo skromnym zakresie sposobność do bezpośredniego zetknięcia się z Anglią i przyjrzenia się bliżej mechanizmowi jej polityki. (…) Nie mam też, kreśląc uwagi poniższe, ambitnego zamiaru wyłożenia systemu polityki angielskiej, przedstawienia wszystkich głównych jej zagadnień i trudności. Czuję się zdolnym do wskazania tylko niektórych zagadnień, mających, moim zdaniem, wielkie dla przyszłości znaczenie. (…) Chciałbym tą drogą zachęcić ludzi młodszych do gruntownego zajęcia się tym przedmiotem. Jest to wielką koniecznością, bo przy dzisiejszym układzie międzynarodowym polityka zewnętrzna Polski nie może stać się polityką na dalszą metę, polityką wielkopaństwową, jeżeli nie będzie rozumiała położenia Anglii, motywów i celów polityki angielskiej. Fragment książki

Roman Dmowski należy bezsprzecznie do kręgu najwybitniejszych polityków polskich XX wieku. Kształtował losy Polski wraz z takimi osobistościami, jak: Wincenty Witos, Ignacy Paderewski czy Władysław Sikorski, ale też jak jego przeciwnik polityczny — Józef Piłsudski. Był przede wszystkim twórcą obozu narodowo-demokratycznego, kreatorem myśli politycznej, społecznej i idei narodu, czemu wyraz dał w ponadczasowych zebranych w tej książce pismach: Myśli nowoczesnego Polaka, Polityka polska i odbudowanie państwa oraz Kościół, naród i państwo. W drugim tomie Wyboru pism znalazły się następujące dzieła: Niemcy, Rosja i kwestia polska, Upadek myśli konserwatywnej, Świat powojenny i Polska oraz Duch Europy.

Zasługi Romana Dmowskiego dla odzyskania niepodległości i odbudowy państwa polskiego są nieocenione. Ten wielki przywódca Narodowej Demokracji, skuteczny dyplomata i wnikliwy analityk procesów politycznych całe życie poświęcił walce o wolność kraju. Był też wybitnym pisarzem politycznym i myślicielem. Głównym przedmiotem jego pracy pisarskiej było formowanie ideologii narodowej oraz wytyczanie kierunków polskiej polityki zagranicznej. W drugim tomie Wyboru pism znalazły się następujące dzieła: Niemcy, Rosja i kwestia polska, Upadek myśli konserwatywnej, Świat powojenny i Polska oraz Duch Europy.

Roman Dmowski należy bezsprzecznie do kręgu najwybitniejszych polityków polskich XX wieku. Kształtował losy Polski wraz z takimi osobistościami, jak: Wincenty Witos, Ignacy Paderewski czy Władysław Sikorski, ale też jak jego przeciwnik polityczny — Józef Piłsudski. Był przede wszystkim twórcą obozu narodowo-demokratycznego, kreatorem myśli politycznej, społecznej i idei narodu, czemu wyraz dał w ponadczasowych zebranych w tej książce pismach: Myśli nowoczesnego Polaka, Polityka polska i odbudowanie państwa oraz Kościół, naród i państwo. „Jestem Polakiem, więc mam obowiązki polskie – do tej sławnej formuły Romana Dmowskiego dodałbym, że jednym z obowiązków Polaka, jeśli nie każdego w ogóle, to co najmniej takiego, który chce się mienić wykształconym, jest poznać dorobek myśliciela, któremu Polska zawdzięcza odzyskanie niepodległości. Ta edycja trzech podstawowych dla zrozumienia jego myśli i działalności dzieł jest do tego znakomitą okazją”. Rafał Ziemkiewicz „Myśl polityczna Romana Dmowskiego była często krytykowana – z reguły stronniczo. Albowiem wbrew obiegowej opinii pisarstwo Dmowskiego nie ma wcale charakteru wąsko nacjonalistycznego czy szowinistycznego. Wręcz przeciwnie, mało który polski polityk i ideolog był tak krytyczny wobec wad swojego narodu. Myśli nowoczesnego Polaka, w których Dmowski opisał stan polskiego umysłu, czyta się jak dzieło na wskroś współczesne. Podobnie rzecz się ma z takimi dziełami, jak Polityka polska i odbudowanie państwa czy Kościół, naród i państwo. To aktualne po dziś dzień swego rodzaju podręczniki realistycznego myślenia o miejscu Polski w Europie. Dmowski chciał, żeby jego książki przyczyniły się do przemiany narodu polskiego, jego mentalności tkwiącej w ideologicznych mieliznach XIX wieku. Nie do końca mu się to udało i choćby dlatego warto jeszcze raz, w nowej rzeczywistości, zapoznać się z nimi ponownie. Okaże się, że jego przestrogi i wskazówki nie straciły wiele na aktualności, zachowując zaskakującą świeżość. Tym właśnie mierzy się wartość wielkiej myśli politycznej”. Jan Engelgard

Myśli nowoczesnego Polaka są arcydziełem polskiej myśli politycznej. To najważniejsze z dzieł politycznych Dmowskiego, oprócz pogłębionej oceny sytuacji politycznej Polski oraz charakteru narodowego Polaków, zawiera podstawową wykładnię zasad, jakimi powinien kierować się ruch narodowy i cały naród w dążeniu do odzyskania i zachowania państwowej suwerenności i tożsamości narodowej. Sens tej wykładni patriotycznego obowiązku Polaków wobec własnej ojczyzny zawarty jest w jego słynnym już stwierdzeniu zamieszczonym we Wstępie: Jestem Polakiem, więc mam obowiązki polskie: są one tym większe i tym silniej się do nich poczuwam, im wyższy przedstawiam typ człowieka. Godne podkreślenia jest to, że w swoim głównym zarysie, to dzieło sprzed ponad stu lat pozostaje nadal aktualne i następne pokolenia będą mogły uczyć się pogłębionego myślenia politycznego o sprawach Polski.

Powszechnie uważa się, iż książka „Niemcy, Rosja i kwestia polska” była manifestem politycznym Narodowej Demokracji, najpełniej ujętą koncepcją tzw. orientacji rosyjskiej. Wszechstronna analiza geopolityczna, dokonana przez Dmowskiego, przywiodła go do tezy, iż w zbliżającej się wojnie Polska powinna szukać porozumienia z Rosją. Jest to zarazem jedno z głównych dzieł Dmowskiego obok „Myśli nowoczesnego Polaka” i „Polityki polskiej i odbudowania państwa”. Wielkie dzieło twórcy Narodowej Demokracji i ojca polskiej niepodległości do dziś pozostaje wzorcem chłodnej, realistycznej analizy politycznej. Minęły dziesięciolecia, zmieniły się granice i systemy polityczne, zniknęły jedne państwa i pojawiły się nowe, co uczyniło z niektórych wniosków Dmowskiego martwe już dziś pomniki – ale sposób, w jaki do tych wniosków dochodzi, jak rozkłada politykę na czynniki pierwsze, jak bada i objaśnia interesy państw, wciąż prosi się o naśladowanie. Rafał Ziemkiewicz

Ponad 100 lat minęło już od pierwszego wydania Upadku myśli konserwatywnej w Polsce. Mimo to nie jest to jedynie źródło historyczne opisujące dawne spory polskich stronnictw politycznych w przededniu odzyskania niepodległości. To również inspirująca do dziś rozprawa z postawą ugodową, politycznym koniunkturalizmem i kunktatorstwem. Przeciwstawia jej ideę ponadczasową, program pracy na lata, by osiągnąć wyznaczone cele. Realizm nie oznacza bierności, a mierzenie sił na zamiary nie zmusza do rezygnacji z wielkich projektów. Wymaga natomiast planowania oraz systematycznej pracy. Dlatego, pomimo upływu czasu, myśli Dmowskiego są wciąż aktualne.

"Rzym oddał polityczne panowanie silnym społecznie ludom barbarzyńskim, ale duchowo nad nimi zapanował; z barbarzyńcy europejskiego wyrósł silny człowiek indywidualny, wychowany przez myśl grecką, prawo i dyscyplinę rzymską, wreszcie, co najważniejsze - religię i moralność chrześcijańską. Cywilizacja nowych ludów europejskich stała się dalszym ciągiem cywilizacji antycznej. Było to dziełem Kościoła Rzymskiego, który wziął ludy pod swą władzę duchową i wychował ich umysłowość na podstawach grecko-rzymskich, którym moralną siłę dawała religia Chrystusowa." Całość składa się ze wstępu drukowanego w "Naród w Walce" (1939) i tekstów pierwotnie zamieszczonych na łamach "Polityki Narodowej" (1938).

Odbudowanie państwa polskiego, jak to już powiedziałem, było nieuniknione, i po oderwaniu naszych ziem zachodnich od Prus inne rozwiązanie kwestii polskiej, niż ustanowienie niezawisłego państwa, było niemożliwe. Ale było możliwe stworzenie państwa bez tych ziem, państwa zaprzężonego z konieczności do służby po-tężnym Niemcom, nie mającego żadnych widoków na odzyskanie tych ziem, w których polskość byłaby w dalszym ciągu szybko likwidowana, dopóki by nie straciły one ostatecznie tytułu ziem polskich? A wtedy co?... Nawet ludzie, nie posiadający zbyt bogatej wyobraźni politycznej, niech spróbują dziś — gdy mamy zjednoczoną, niepodległą Polskę — pomyśleć, jakby państwo nasze wyglądało bez Poznańskiego, Pomorza i tej części Śląska, która nam się dostała, jakie byłoby jego położenie polityczne, gospodarcze i finansowe, z jakim skutkiem odpierałoby najazd nieprzyjaciela, choćby podobny do tego, któryś-my mieli w r. 1920...

Niemcy, Rosja i kwestia polska to cenne dzieło Romana Dmowskiego (1864-1939), wybitnego męża stanu, polityka i przywódcy ruchu narodowego. Autor przedstawił w sposób syntetyczny sprawę odzyskania niepodległości przez Polskę na tle zmieniającej się sytuacji międzynarodowej.W swoim głównym zarysie książka ta pozostaje nadal aktualna.

Już pierwsze zdanie fundamentalnej pracy Dmowskiego - o tych, którzy uważają, "że Polak nowoczesny powinien być Polakiem jak najmniej" i myśleć albo o sobie, albo o całej ludzkości - pokazuje, jak bardzo książka ta znowu jest dziś potrzebna. W istocie zarówno zawarta w niej analiza polskiej słabości, jak i wskazania, jak je przemóc i wydostać się z poniżenia, są w naszej obecnej sytuacji niezwykle aktualne. Rafał Ziemkiewicz

Myśli nowoczesnego Polaka są arcydziełem polskiej myśli politycznej. To najważniejsze z dzieł politycznych Dmowskiego, oprócz pogłębionej oceny sytuacji politycznej Polski oraz charakteru narodowego Polaków, zawiera podstawową wykładnię zasad, jakimi powinien kierować się ruch narodowy i cały naród w dążeniu do odzyskania i zachowania państwowej suwerenności i tożsamości narodowej. Sens tej wykładni patriotycznego obowiązku Polaków wobec własnej ojczyzny zawarty jest w jego słynnym już stwierdzeniu zamieszczonym we Wstępie: Jestem Polakiem więc mam obowiązki polskie: są one tym większe i tym silniej się do nich poczuwam, im wyższy przedstawiam typ człowieka. Godne podkreślenia jest to, że w swoim głównym zarysie, to dzieło sprzed stu lat bez mała pozostaje nadal aktualne i następne pokolenia będą mogły uczyć się pogłębionego myślenia politycznego o sprawach Polski.

Książka ukazała się po raz pierwszy w 1931 r. Autor opisuje w niej wyzwania jakie stoją przed niepodległą Rzeczpospolitą w dobie Wielkiego Kryzysu. Analizuje sytuację polityczną zarówno w kontekście wewnętrznym, jak i w perspektywie międzynarodowej. Szeroko omawia problematykę sąsiednich narodów, jak i mniejszości narodowych. Pokazuje, że w dobie zmieniającego się świata i dynamicznych zmian społecznych konieczne jest nowe podejście i zdefiniowanie na nowo celów i założeń polskiej polityki. Roman Dmowski urodził się 9 sierpnia 1864 roku na warszawskim Kamionku, zmarł 2 stycznia 1939 roku w Drozdowie pod Łomżą. Dziennikarz, publicysta, działacz społeczny i polityczny. Jeden z twórców i wieloletni przywódca Narodowej Demokracji, reprezentant Polski na konferencji w Wersalu, ojciec polskiej niepodległości. Autor licznych książek i broszur, redaktor naczelny „Przeglądu Wszechpolskiego”, jak również wielu innych tytułów prasowych. Twórca i patron Obozu Wielkiej Polski.

Tom z tekstami czołowego ideologa polskiej myśli narodowo-demokratycznej, ukazujący jego refleksję o hitleryzmie, faszyzmie, komunizmie i tendencjach autorytarnych w Polsce po zamachu majowym.  "Zjednoczenia narodu nie osiąga się przez żądanie, by wszyscy jednakowo myśleli. Ta droga prowadzi do rozbicia. Nigdy wszyscy ludzie nie nauczą się jednakowo myśleć, a gdyby się nauczyli, naród zastygłby w martwocie myśli, stałby się skamieniałością. Dojrzałość polityczna narodu polega nie na ujednostajnieniu myśli, jeno na zrozumieniu, że nie każda myśl ma prawo wyodrębniać się w osobną organizację". (Fragment z tekstu "Po przewrocie") "Tworzenie armii polega na rekrutacji wszystkich zdolnych do noszenia broni i na ich wyszkoleniu. Tworzenie obozu politycznego polega na organizowaniu ludzi, przejmujących się lub zdolnych się przejąć jego celami i obowiązkiem walki o te cele. Militaryzacja polityki prowadzi do tego, że się rekrutuje ludzi bez wyboru, bez bliższego przyjrzenia się, jakim celom służą lub chcą służyć. Głównie jej chodzi o ilość, pyta przede wszystkim o ich gotowość i zdolność do walki, a szkoli ich politycznie, ucząc powtarzania pewnych haseł, mniejsza o to, czy rozumianych. Odbiło się to źle na faszyzmie, jeszcze gorzej na hitleryzmie, a najgorzej bodaj na tych organizacjach w Polsce, które naśladowały, a raczej karykaturowały faszyzm czy hitleryzm". (Fragment z tekstu "Militaryzacja polityki") Współwydawca: Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ. Kilka słów na temat autora książki: Roman Dmowski (1864-1939) - Urodził się 9 sierpnia 1864 r. w Kamionku pod Warszawą, w rodzinie drobnego przedsiębiorcy. W czasie studiów przyrodniczych na Uniwersytecie Warszawskim, w 1888 r. wstąpił do tajnego Związku Młodzieży Polskiej; dwa lata później został członkiem Ligi Polskiej, którą wraz z Zygmuntem Balickim przekształcił w Ligę Narodową. Redagował liczne pisma obozu narodowego, m.in. organ teoretyczny Ligi – „Przegląd Wszechpolski”. W 1903 r. opublikował Myśli nowoczesnego Polaka, pracę formułującą ideowe fundamenty programu obozu narodowo-demokratycznego, a w roku 1908 Niemcy, Rosja a kwestia polska. W 1907 r., jako poseł do II i III rosyjskiej Dumy Państwowej, postulował współpracę z rządem carskim, pełniąc funkcję prezesa Koła Polskiego. W następnym roku, wraz z nacjonalistami czeskimi, organizował „ruch neoslawistyczny”, głosząc hasło solidarności Słowian. Podczas I wojny światowej, Dmowski - polemista galicyjskich konserwatystów (Koniec legendy: uwagi o stanowisku „Stańczyków” i „ugodowców” wobec zadań dzisiejszej polityki narodowej 1905, i Upadek myśli konserwatywnej w Polsce 1914), optujących za współpracą z Austro-Węgrami i Niemcami - stał na czele Komitetu Narodowego Polskiego, popierającego ideę zjednoczenia ziem polskich pod berłem cara. Gdy po wybuchu rewolucji w Rosji stanowisko Ententy wobec sprawy polskiej uległo zmianie, przeniósł działalność KNP do Paryża, stając się głównym delegatem Polski na konferencji pokojowej w Paryżu. Swoje i swojego stronnictwa prace na rzecz odbudowy Polski, a także międzynarodowe uwarunkowania sprawy polskiej ukazał w książce Polityka polska i odbudowanie państwa (1925). W 1919 r. został wybrany posłem na Sejm. Od 27 października do 14 grudnia 1923 r. zasiadał w rządzie kierowanym przez W. Witosa, pełniąc funkcję ministra spraw zagranicznych. Po przewrocie majowym założył Obóz Wielkiej Polski, wydał też prace Świat powojenny i Polska (1931) i Przewrót (1934). W połowie lat trzydziestych wycofał się z czynnego życia politycznego. Zmarł 2 stycznia 1939 r., w Drozdowie.

Przewrót to ostatnia z książek Romana Dmowskiego, które ukazały się przed wybuchem II wojny światowej. Wydana po raz pierwszy w 1934 r. jest zbiorem artykułów autora, publikowanych w Gazecie Warszawskiej w latach 1932-33. Dmowski analizuje przyczyny i skutki krachu na nowojorskiej giełdzie i wywołanego przez niego Wielkiego Kryzysu, rosnące napięcie w stosunkach międzynarodowych, pojawienie się na scenie politycznej ruchów faszystowskich, komunistycznych i nacjonalistycznych, oraz bankructwo liberalizmu systemów demokratycznych. Szuka odpowiedzi na pytania, które pojawiają się wraz ze schyłkiem epoki i nadchodzącymi zmianami, a jego analizy pozostają aktualne pomimo upływu czasu. Roman Dmowski urodził się 9 sierpnia 1864 roku na warszawskim Kamionku, zmarł 2 stycznia 1939 roku w Drozdowie pod Łomżą. Dziennikarz, publicysta, działacz społeczny i polityczny. jeden z twórców i wieloletni przywódca Narodowej Demokracji, reprezentant Polski na konferencji w Wersalu, ojciec polskiej niepodległości. Autor licznych książek i broszur, redaktor naczelny "Przeglądu Wszechpolskiego", jak również wielu innych tytułów prasowych. Twórca i patron Obozu Wielkiej Polski.

Dwa, jakże istotne tytuły w jednej książce: "Myśli nowoczesnego Polaka" i "Upadek myśli konserwatywnej w Polsce" z przedmową Przemysława Piasty, prezesa Fundacji Narodowej im. Romana Dmowskiego.

Ponad 100 lat minęło już od pierwszego wydania „Upadku myśli konserwatywnej w Polsce”. Mimo to nie jest to jedynie źródło historyczne opisujące dawne spory polskich stronnictw politycznych w przededniu odzyskania niepodległości. To również inspirująca do dziś rozprawa z postawą ugodową, politycznym koniunkturalizmem i kunktatorstwem. Przeciwstawia jej ideę ponadczasową, program pracy na lata, by osiągnąć wyznaczone cele. Realizm nie oznacza bierności, a mierzenie sił na zamiary nie zmusza do rezygnacji z wielkich projektów. Wymaga natomiast planowania oraz systematycznej pracy. Dlatego, pomimo upływu czasu, myśli Dmowskiego są wciąż aktualne.