Stanisław Rainko

Czas miniony Stanisława Rainko to autobiograficzna opowieść o długiej drodze filozoficznej. Autor wspomina swoich nauczycieli, takich jak Adam Schaff, Tadeusz Kotarbiński czy Leszek Kołakowski, wraca pamięcią do lektur, które go kształtowały, i daje syntetyczny wykład swych dojrzałych idei. Jednocześnie jest to opowieść o czasach, w których przyszło mu tą drogą kroczyć, często dla filozofii nieprzyjaznych, i o tym, jak mimo to na takiej drodze wytrwać.

W Sadze metafizycznej Stanisław Rainko z jasnością i precyzją kontynuatora szkoły lwowsko-warszawskiej mierzy się z klasycznymi zagadnieniami ontologicznymi i ich rozmaitymi ujęciami – od Kartezjusza i Kanta poprzez Husserla, Heideggera i Sartre’a po Wittgensteina, Poppera i Quine’a. Z rozważań nad relacją między cogito a światem, zbiorami i całościami oraz byciem a bytem wysnuwa wniosek o nieprzezwyciężalnym rozszczepieniu ontologicznym świata. Źródłem tego rozszczepienia jest byt ludzki.

W Esejach filozoficznych Stanisław Rainko podejmuje namysł nad ważkimi, a nawet klasycznymi zagadnieniami filozoficznymi. Z właściwą uczniom szkoły lwowsko-warszawskiej ścisłością i klarownością analizuje koncepcję Kartezjusza i projekty pozytywistyczne, powraca do paradoksu Menona i pytania o granice wiedzy, a także podejmuje próbę zdemaskowania mitów narosłych wokół tego, czym jest filozofia. Obok kwestii epistemologicznych roztrząsa zagadnienia ze sfery etyki, zastanawiając się, czym są odpowiedzialność i krzywda, oraz z zakresu filozofii społecznej, pytając o socjalizm.

Do czego powołana jest filozofia? I czy w ogóle powołana jest do czegoś? To nie są wcale retoryczne, jak świadczą o tym dobrze znane skądinąd okoliczności. Daremne okazują się wielowiekowe wysiłki zidentyfikowania przedmiotu filozofii. Nie osiągnięto w tej sprawie jakiejkolwiek jednomyślności. Koncepcje filozofii i jej zadań zmieniają się od szkoły do szkoły filozoficznej, a nawet od myśliciela do myśliciela. Jednocześnie filozofia nie może być po prostu o niczym, a więc bezprzedmiotowa. Przekazuje nam pewne treści o świecie, wiedzy i wartościach. Filozofia zdaje się mieć swój przedmiot i zarazem go nie mieć. To paradoks, z którym uporać się musi każda refleksja metafilozoficzna zasługująca na to miano. Autor, od ponad pięćdziesięciu lat czynny nauczyciel akademicki, zaprasza do udziału we wciąż aktualnej debacie na temat filozofii, jej problemów i miejsca w kulturze.