Stefański Krzysztof

Wielkie rody fabrykanckie Łodzi i ich rola w ukształtowaniu oblicza miasta Olbrzymia część zabudowy Łodzi w okresie najbardziej dynamicznego rozwoju miasta, do wybuchu pierwszej wojny światowej, wzniesiona została dzięki inwestorom reprezentującym stosunkowo wąską i zawodowo jednorodną grupę ludzi – łódzkich przedsiębiorców. Książka przybliża w dużej mierze zapomnianą rolę łódzkich fabrykantów w budowaniu miasta. Przedstawia ich sylwetki jako inwestorów, fundatorów i mecenasów sztuki. Książka skupia się na prezentacji dokonań wielkich rodów istotnych z punktu widzenia historii sztuki. Bez inicjatywy i hojności fabrykantów oraz nawiązywanych przez nich kontaktów artystycznych Łódź byłaby pozbawiona większości obiektów, które uważane są obecnie za jej najcenniejsze dziedzictwo. Autor zwraca szczególną uwagę na to, że miasto rosło i piękniało dzięki samym łodzianom. Dobrze oddaje to sentencja umieszczona na jednym z piękniejszych budynków dawnej Łodzi, siedzibie Towarzystwa Kredytowego przy obecnej ulicy Pomorskiej – Viribus unitis – Wspólnymi siłami. Na całość publikacji składa się sześć rozdziałów, w których opisana zostanie działalność takich rodów, jak: Geyerowie, Scheiblerowie, Poznańscy, Heinzlowie i Kindermannowie.

Modernizm w architekturze Łodzi XX wieku, autorstwa Błażeja Ciarkowskiego z Politechniki Łódzkiej i Krzysztofa Stefańskiego z Uniwersytetu Łódzkiego, jest pierwszym, nowatorskim opracowaniem ważnego dla dziejów miasta zagadnienia. W usystematyzowany, chronologiczny sposób prezentuje pojawienie się i rozwój w architekturze Łodzi modernizmu – nurtu, który odcisnął piętno na sztuce XX wieku, a szczególnie ważny był dla architektury. Modernizm oznaczał zerwanie z formami historycznymi i przy wykorzystaniu nowych technologii: żelbetu, stali i szkła, wprowadzał estetykę prostych, kubicznych form i odejście od ornamentu. Był także swoistą rewolucją w budownictwie mieszkaniowym, mającą poprawić katastrofalną sytuację bytową niższych warstw ludności. Publikacja podzielona jest na trzy części. Pierwsza opisuje początki łódzkiego modernizmu – pojawienie się secesji i nowych konstrukcji żelbetowych przed I wojną światową. Część druga ukazuje triumf modernizmu w latach międzywojennych, kiedy nowe formy zaczęły przekształcać architektoniczny obraz miasta. Część trzecia to modernizm czasów PRL-u, zwany też „socmodernizmem”, który zmienił istotnie obraz miasta, zarówno w centrum, jak i na obrzeżach, w formie wielkich osiedli mieszkaniowych („blokowisk”). Autorzy zwracają też uwagę na architektów związanych z tym nurtem, twórców o dużym i ważnym dorobku. Książka przedstawia znaczenie modernizmu dla architektury Łodzi. Pozwala na zerwanie ze stereotypowym spojrzeniem na miasto przez pryzmat jedynie architektury XIX wieku: kamienic, fabryk i fabrykanckich rezydencji. Ukazuje inne oblicze Łodzi, która konsekwentnie w ciągu XX wieku zmieniała swój wizerunek. Całość ilustrują liczne unikalne plany i zdjęcia.