Menu

Bogusław Dybaś

„Fortece Rzeczypospolitej” to tytuł konstytucji sejmowej z 1658 roku wyodrębniającej grupę twierdz ważnych dla bezpieczeństwa całego państwa. Dokonujący się w epoce nowożytnej przełom w technice wojennej, związany z rozwojem broni palnej, miał wielorakie konsekwencje w sferze militarnej, ale także politycznej, ustrojowej i gospodarczej. Jedną z nich było powstanie i rozwój nowego typu fortyfikacji, w założeniu odpornych na użycie artylerii ogniowej, które symbolizuje pięcioboczny bastion. Przemiany w technice wojennej nakładały się na rozwój państwa w epoce nowożytnej, często ewoluującej w kierunku scentralizowanej monarchii absolutnej i także dążącego do podporządkowania sobie całej sery militarnej, w tym fortec. W książce poddano analizie procesy powstawania fortyfikacji stałych w polsko-litewskiej Rzeczypospolitej, przy jej politycznej i ustrojowej specyfice, od inicjatywy, poprzez decyzję w obudowie, procedury tworzenia projektu, aż po realizację inwestycji w złożonych realiach społecznych i gospodarczych tego państwa. Jednym z ważnych problemów poruszonych w książce jest pytanie, na ile także w przypadku państwa polsko-litewskiego możemy mówić o aktywności instytucji państwowych w tym obszarze oraz o tworzeniu systemu lub systemów obronnych chroniących kraj przed licznymi zagrożeniami zewnętrznymi.
Pierwszy rozbiór Rzeczypospolitej polsko-litewskiej (1772) był dla większości spośród jej szlacheckich obywateli dużym zaskoczeniem, szczególnie, że państwo pod rządami króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764-1795) zdawało się wchodzić na drogę reform i pozytywnych zmian. Skutki rozbioru odczuli w największym stopniu mieszkańcy terenów oderwanych przez zaborców. Prezentowany zbiór materiałów źródłowych pozwala spojrzeć na to zagadnienie z perspektywy zagarniętego przez Rosję w 1772 roku województwa inflanckiego (Księstwa Inflanckiego, czyli dawnych Inflant Polskich; historycznej krainy Łotwy, zwanej Łatgalią).