Combrzyńska-Nogala Dorota

Jędrzej chce pomóc Mońce, Cygance ze swojej klasy. Jest trudna, niedostępna, ale Jędrek się nie poddaje – przecież ją kocha. Brygida nie zgadza się na przemoc w swojej szkole. Czy znajdzie pomysł, jak z nią walczyć? Braian potrzebuje kasy. Ma wybór – może zacząć pracować albo… Bohaterowie tych opowiadań są jeszcze dziećmi, ale już muszą podejmować poważne decyzje. Każda z nich zbliża ich do dorosłości i bycia porządnym człowiekiem. Współczesne dzieci zmagają się z różnymi problemami: samotnością, uprzedzeniami, przemocą w internecie i rzeczywistości, wykluczeniem, brakiem akceptacji… Istnieje zatem potrzeba wychowania ich do wartości etycznych i kształtowanie pożądanych postaw społecznych i obywatelskich. Dlatego proponujemy opowiadania o tolerancji, otwartości, potrzebie tworzenia więzi społecznych, umiejętności pokonywania uprzedzeń, zaufaniu, odwadze cywilnej i poczuciu, że mamy wpływ na nasze otoczenie przez działanie. Dorota Combrzyńska-Nogala

Mała Ryfka jest bystra, niepokorna, mocna. Petra Wapno, kucharka i opiekunka Ryfki, ledwo może za nią nadążyć. Ale przystaje na wszystkie szalone pomysły dziewczynki, bo kocha ją jak własne dziecko. Kiedy wybucha wojna, wyprowadza małą z getta. Zaczynają niebezpieczną wędrówkę, przygarniając po drodze małą cygańską dziewczynkę Zorę. Odyseja pełna mrożących krew w żyłach zdarzeń i cudownych zbiegów okoliczności. Kończy się niezwykle – na granicy polsko-białoruskiej, przy zielonej lampie, wywieszanej o zmroku. Kogo przyjmie dorosła już Zora, jakie odysejki uratuje? Co za książka! Trudno się od niej oderwać, porywa, zawłaszcza, fascynuje, skłania do refleksji. Czyta się jednym tchem, a potem wraca do scen, dialogów i sytuacji, odnajdując niezwykłe analogie między tym, co kryje się za horyzontem czasu, i tym, co doskwiera, niepokoi i boli dzisiaj. Nie można o niej zapomnieć. Prof. Grzegorz Leszczyński

Chmurka, mała Polka, nie rozumie, dlaczego musi mieszkać na Syberii. I co to znaczy, że są wysiedleńcami. Ale to nic. Ma tu przecież przyjaciela Ilię, ukochanego kota Katafieja, codzienne figle na śniegu i przesiadywanie w ciepłej obórce. Nie boi się szczurów, które odwiedzają ich izbę co noc – są takie zabawne! A wiersze, których uczy się w szkole – krasnei melodyjne. Chmurce – Ani ciężko zrozumieć, dlaczego babcia za nimi nie przepada i uparcie przypomina o dalekiej Polsce. Czy kiedyś tam wrócą? Prawdziwa historia o niezwykłym dzieciństwie na mroźnej Syberii. 17 września 1939 roku, w siedemnaście dni po wkroczeniu armii niemieckiej, ZSRR napadł na Polskę i zajął prawie połowę jej terenów. W lutym 1940 roku władze sowieckie rozpoczęły masowe wywózki Polaków i innych nacji w głąb Rosji. Byli wśród nich lekarze, wojskowi i inni przedstawiciele inteligencji, więźniowie polityczni, osoby o „niewłaściwym” pochodzeniu. Podróżowali całymi rodzinami, przez wiele dni upchnięci w bydlęcych wagonach, w mrozie, często bez wody i jedzenia. Do dziś nie wiadomo, ile osób wywieziono. Na dalekiej Syberii czekały ich surowy klimat, praca ponad siły, głód i skromna, zimna izba, która od teraz miała być ich domem. Większość deportowanych nigdy nie wróciło do Polski.

Wzruszająca literatura faktu z serii „Wojny dorosłych – historie dzieci” wydana z okazji 70 rocznicy przeprowadzenia „szpery” w getcie łódzkim. To opowieść o ciężkim życiu dzieci w drugim co do wielkości getcie na okupowanych przez III Rzeszę ziemiach polskich. Jutka, spolonizowana Żydówka, mieszkająca z ciotką i dziadkiem w Litzmannstadt Ghetto, próbuje być dzielna. Mimo braku rodziców i grozy otaczającej ją rzeczywistości stara się patrzeć na świat optymistycznie. Żyje z dnia na dzień, a wytchnienie znajduje w zabawach z innymi dziećmi i udomowionym gawronem, w opowieściach dziadka oraz w przyjaźni z polską dziewczynką mieszkającą po drugiej stronie muru.

Wysiedleni – to ludzie, którzy musieli porzucić swoje domy na wschodzie Polski i przenieść się setki kilometrów na zachód albo północ kraju. Dlaczego? Po II wojnie światowej zostały zmienione granice Polski. Polska musiała odstąpić Związkowi Radzieckiemu 48% swojego terytorium, tak zwane Kresy Wschodnie, a w zamian otrzymała ziemie na zachodzie i północy, odebrane Niemcom, czyli Ziemie Odzyskane. To właśnie w wyniku tej akcji Kazia Łobodziec z rodziną i większą częścią mieszkańców wsi musiała opuścić Gródek Jagielloński niedaleko Lwowa i przenieść się do wsi Żarek pod Wrocławiem. Tam zaczynają niełatwe wspólne życie z niemieckimi rodzinami. Nawet Kazia nie zawsze wie, jak się zachować względem niemieckich sąsiadów. Podpatruje przyjaźń Stasia Gałuszki i Brygidki Klauss. Oni wiedzą najlepiej, co jest tak naprawdę ważne w życiu. Poznajcie historię małej Kazi i przyjaźni mimo różnic religijnych i kulturowych.

Kiedy 13 grudnia generał ogłasza stan wojenny, tajniacy zatrzymują ojca i dziadka, a Jacek wraca poturbowany z ulicznej demonstracji – mama chłopaka postanawia wysłać go do babci, do Warty. W tym pozornie sennym miasteczku życie płynie wartko. Babcia szmugluje gazetki w kiosku Ruchu, nieodżałowana Wiktoria umiera i zostawia smutną wnuczkę Romkę samą, a ta, wraz z Jackiem, szuka eliksiru miłości – leku dla mamy pogrążonej w depresji. Nie boją się ani Hirka, ani Szalonego Miecia, którzy chcą ich dopaść, ani skutków ubocznych eliksiru. Czy słusznie?

Eulalia Gutkowska, zwana w dzieciństwie Lalą, mieszkała wraz z mamą w wielokulturowej społeczności na Wołyniu. Gdy do ich wioski dotarła II wojna światowa, Lala straciła poczucie bezpieczeństwa, ale zyskała najbliższą przyjaciółkę, uciekinierkę z getta – Pepe, którą uratowali mama z wujkiem. Przez całą wojnę mama Lali chroniła obie dziewczynki przed Niemcami i przed ukraińskimi nacjonalistami. Gdy zmieniły się granice państw, rodzina musiała wrócić do Polski. Lala wyjechała z ukochanego Wołynia pociągiem towarowym, by zamieszkać w Polsce, której jeszcze nie opuścili wszyscy Niemcy.