Leszka Mirosław J.

Prezentowana książka nie stanowi studium prozopograficznego, poświęconego wszystkim znanym wodzom działającym za czasów cesarzy Zenona i Anastazjusza. Jej cel jest zdecydowanie skromniejszy – ukazanie Czytelnikowi, nie tylko profesjonaliście , sylwetek piętnastu dowódców bizantyńskich z lat 474–518, którzy z różnych względów przyciągnęli uwagę jej autorów. Publikacja składa się z trzech części. W pierwszej przedstawiono armię bizantyńską, której oddziałami dowodzili omawiani bohaterowie tej książki. W drugiej, w ogólnym zarysie, scharakteryzowani zostali przeciwnicy, z którymi się oni potykali, a więc Persowie, Goci i Izauryjczycy. Wreszcie część trzecią poświęcono tytułowym wodzom. Na ile pozwoliła na to baza źródłowa, opisano ich pochodzenie, wykształcenie, karierę (wojskową, cywilną), wizerunek w źródłach, rodzinę, ocenę dokonań w sferze militarnej. * W pracy jest wiele propozycji nowego spojrzenia na badany materiał. Autorzy nie unikają polemiki ze współczesnymi badaczami, a ich postulaty są najczęściej przekonujące. Z recenzji prof. Rafała Kosińskiego Uniwersytet w Białymstoku Poczynione w wyniku przeprowadzonych badań ustalenia zostały przedstawione profesjonalnie, a przy tym w formie „przystępnej” dla szerszego grona odbiorców. Z recenzji prof. Ireneusza Milewskiego Uniwersytet Gdański

Książka przedstawia losy Piotra, cara Bułgarii (927-969) i Marii Lekapeny (927-?963), jego małżonki, bizantyńskiej cesarzówny, córki Krzysztofa Lekapena, na tle dziejów rządzonego przez nich państwa. Ich wspólne panowanie trwało ok. 35 lat, a pośmierci żony Piotr sprawował władzę jeszcze ok. 7 lat. Mimo tak długich rządów ich postacie, a szczególnie Marii, nie są dobrze oświetlonew źródłach. Jest też znamienne, że zarówno Piotr, jak i Maria najczęściej nie są dobrze oceniani przez współczesnych uczonych. Piotr jest uznawany za władcę słabego, koncentrującego uwagę na sprawach Kościoła, pozbawionego większych ambicji. Czyni się go odpowiedzialnym za kryzys i upadek państwa bułgarskiego, który nastąpił raptem w dwa lata po jego smierci (971 r.). Z kolei w Marii uczeni, szczególnie bułgarscy, widzą reprezentantkę bizantyńskich interesów i propagatorkę bizantyńskiej kultury, a niektórzy wręcz określali ją mianem biznatyńskiego agenta na bułgarskim tronie. Autorzy książki – pierwszej w światowej literaturze monografii poświęconej Piotrowi i Marii – dzięki gruntownej analizie źródeł, znakomitej znajomości literatury przedmiotu, budują wywazony, pozbawiony negatywnych emocji obraz roli swoich bohaterów w dziejach państwa bułgarskiego w X w.

Książka przedstawia losy Piotra, cara Bułgarii (927-969) i Marii Lekapeny (927-?963), jego małżonki, bizantyńskiej cesarzówny, córki Krzysztofa Lekapena, na tle dziejów rządzonego przez nich państwa. Ich wspólne panowanie trwało ok. 35 lat, a pośmierci żony Piotr sprawował władzę jeszcze ok. 7 lat. Mimo tak długich rządów ich postacie, a szczególnie Marii, nie są dobrze oświetlonew źródłach. Jest też znamienne, że zarówno Piotr, jak i Maria najczęściej nie są dobrze oceniani przez współczesnych uczonych. Piotr jest uznawany za władcę słabego, koncentrującego uwagę na sprawach Kościoła, pozbawionego większych ambicji. Czyni się go odpowiedzialnym za kryzys i upadek państwa bułgarskiego, który nastąpił raptem w dwa lata po jego smierci (971 r.). Z kolei w Marii uczeni, szczególnie bułgarscy, widzą reprezentantkę bizantyńskich interesów i propagatorkę bizantyńskiej kultury, a niektórzy wręcz określali ją mianem biznatyńskiego agenta na bułgarskim tronie. Autorzy książki – pierwszej w światowej literaturze monografii poświęconej Piotrowi i Marii – dzięki gruntownej analizie źródeł, znakomitej znajomości literatury przedmiotu, budują wywazony, pozbawiony negatywnych emocji obraz roli swoich bohaterów w dziejach państwa bułgarskiego w X w.

Pierwszy polskojęzyczny przewodnik po Nowogrodzie Wielkim. Zaprezentowano w nim około czterdziestu pięciu zabytków historycznych miasta i okolic, ułożonych w porządku geograficznym, np. nowogrodzkiego kremla, soboru katedralnego Sofii, siedziby arcybiskupów nowogrodzkich, Dworu Jarosławowego, Targu, siedzib kupców hanzeatyckich, Grodziszcza Rurykowego. Czytelnik znajdzie tu syntetyczny opis dziejów miasta i związanego z nim bytu politycznego – średniowiecznej republiki kupieckiej, a także najważniejszych zagadnień z zakresu jego specyfiki kulturowej i religijnej, ukształtowanej pod wpływem cywilizacji bizantyńskiej, choć rozwijającej się samodzielnie. Nowogród Wielki, jedno z wielu miast w europejskiej części współczesnej Rosji, położone – jak śpiewał Jacek Kaczmarski – „wśród pól i rozlewisk”, to prawdziwa enigma. Od wielu wieków nieprzerwanie fascynuje twórców kultury i badaczy do tego stopnia, że w powszechnym wyobrażeniu na jego temat prawda historyczna często nierozłącznie splata się z mitem. Nowogród Wielki od średniowiecza rozpalał wyobraźnię swoim bogactwem prężnego ośrodka handlowego, utrzymującego już od schyłku XII wieku kontakty z Hanzą, a tym samym będącego – na wiele wieków przed założeniem Sankt Petersburga – swego rodzaju ruskim oknem na Europę. Unikalna kultura miasta nad Wołchowem, rozkwitająca najpełniej w XIII—XV wieku, a następnie brutalnie zdławiona przez władców moskiewskich, zadaje kłam stereotypowemu wyobrażeniu, że Słowianie Wschodni nie są zdolni do życia w ustroju demokratycznym. Z Przedmowy

Konstantynopol, stolica cesarstwa bizantyńskiego – ważne centrum kulturalne, religijne i gospodarcze późnoantycznego i średniowiecznego świata, a do tego miasto szczególnej urody – od dawna znajduje się w obrębie zainteresowań łódzkiego środowiska bizantynistycznego. Ich najbardziej wymiernym efektem są, jak dotąd, trzy książki: Historie konstantynopolitańskie Haliny Evert-Kappesowej (Warszawa 1964), Konstantynopol – Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyńskim, pod redakcją Mirosława J. Leszki i Teresy Wolińskiej (Warszawa 2011) oraz Z badań nad wczesnobizantyńskim Konstantynopolem, w redakcji Mirosława J. Leszki, Kiriła Marinowa i Andrzeja Kompy (Łódź 2011, wydana w „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 87). Prezentowana praca stanowi pewnego rodzaju dopełnienie dwóch ostatnich publikacji, będących efektem projektu badawczego Konstantynopol – Nowy Rzym i jego mieszkańcy (IV – pocz. VII w.), realizowanego w latach 2007–2010 przez Katedrę Historii Bizancjum Uniwersytetu Łódzkiego. Jej autorzy skupili swoją uwagę na stosunku konstantynopolitańczyków do siebie samych, ich postawach w obliczu zagrożeń, jak również działalności poza granicami prawa. Wzmiankowane kwestie z rzadka i pobieżnie podejmowane są w literaturze naukowej, z tego też względu praca stanowi ważny i oryginalny przyczynek do wzbogacenia naszej wiedzy o mieszkańcach bizantyńskiej stolicy w okresie od IV do początków VII wieku. (…) praca oparta została na bogatym materiale źródłowym oraz na krytycznie wykorzystanej obszernej literaturze przedmiotu. Rzetelna i skrupulatna analiza źródeł czyni zrozumiałymi i przekonującymi tezy Autorów, natomiast tekst poszczególnych rozdziałów książki jawi się jako spójny i logiczny pod względem konstrukcji oraz napisany poprawną i żywą polszczyzną. z recenzji dr. hab. Jacka Bonarka (Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Filia w PT).

Książka przedstawia dzieje trudnych relacji bułgarsko-bizantyńskich w dobie panowania Symeona I Wielkiego (893–927), najwybitniejszego władcy średniowiecznej Bułgarii. Ze strony bizantyńskiej jego partnerami były tak wyraziste postacie, jak cesarze: Leon VI, Aleksander, Roman I Lekapen, a także patriarcha Konstantynopola Mikołaj Mistyk i Zoe Karbonopsina, matka Konstantyna VII Porfirogenety. Wokół polityki, a szerzej ujmując postawy Symeona wobec Bizancjum, narosło wiele kontrowersji, nieporozumień i mitów. Autor książki dokonuje dogłębnej analizy źródeł , konfrontuje swoje konstatacje z ustaleniami innych badaczy, tworząc całościowy, w pełni autorski obraz przedstawionej problematyki. W obrębie jego szczególnego zainteresowania znalazły się m.in. uwarunkowania i cele bizantyńskiej polityki Symeona oraz stosunek do niej współczesnych obserwatorów.

The book presents the biography of Maria, daughter of Christopher Lekapenos (the eldest son of emperor Romanos I). For about 35 years, she was the tsaritsa of the Bulgarians at the side of her husband, tsar Peter (927–969). Her character is but dimly visible in the sources; interestingly, the few sources that do mention her are almost exclusively of Byzantine provenance. Most scholars who have dealt with her life – usually, we may add, as a side note to their studies on Peter’s reign – saw in her a representative of the interests of Constantinople and a propagator of Byzantine culture. Some have gone so far as to call her a Byzantine agent at the Bulgarian court. Through their meticulous analysis of the primary sources and profound knowledge of the literature on the subject, the authors of the book – the first monograph on Maria ever to have been written – are able to construct a balanced narrative of the tsaritsa’s life and her role in 10th century Bulgaria, putting aside biases and negative emotions. The publication is supplemented by a translation of the fragments of the Hellenic and Roman Chronicle of the second redaction devoted to Maria and Peter. Zofia A. Brzozowska and Mirosław J. Leszka treat the protagonist of their book with undeniable sympathy (as signaled already in the title). Following the footprints of Maria Lekapene, the authors paint a vivid picture of Byzantium in the first half of the 10th century, as well as present the history of its neighbor – the Bulgarian state; for it is there that the grand political game of the Constantinople court ‘cast’ Maria, daughter of Romanos Lekapenos. The biography of Maria Lekapene (...) is an eagerly awaited publication in the international Byzantinological and Slavicist community; I predict that it will be a scholarly success. (...) The authors of the book (...) are eminent experts in the field of Byzantine history, which guarantees the factual accuracy and high scholarly level of the work (...). Prof. Ireneusz Milewski, University of Gdansk

The presented publication is a type of bibliographic dictionary, compiled by an interdisciplinary team of authors (Byzantynists and Paleoslavists), containing an overview of medieval texts referring to the person of Muhammad, the Arabs, and the circumstances of the birth of Islam, which were known in the Slavia Orthodoxa area (especially in its eastern part, i.e. in Rus’). Therefore, it presents the works written in the Church Slavic language between the 9th and the mid-16th centuries. As the Old Rus’ discourse on Islam was shaped under the overwhelming influence of Byzantine literature, the majority of the presented sources are Byzantine texts from the 6th–14th centuries, translated into the literary language of the Orthodox Slavs. The reader will also find here a discussion on several relics, originally created in other languages of the Christian East (Syriac, Arabic) and the West (Latin), which – through the Greek – were assimilated on the Slavic ground. This book aims to fill a gap in previous studies on inter-religious polemics in the Middle Ages, which has usually focused on Christian-Muslim cultural relations, analyzing Greek and Latin texts or the works written in one of the Middle Eastern languages, almost completely ignoring the Church Slavic heritage. It is worth noting that a number of the texts presented here (as well as Slavic translations of Byzantine sources) have not been published so far. The information on them, provided in this monograph, is therefore the result of research conducted directly on the manuscript material. * This publication represents a very high professional level. It is a unique, pioneering achievement that raises the level of knowledge about the reception of Old Rus’ literature until the mid-16th century in the context of what had been written about the prophet Muhammad and the birth of Islam in the 7th century. The discourse is very specific, consistent, diligent, meticulous, yet not “verbose”. The analysis of the cited literature clearly shows that the state of research on individual works is well known to the authors and that this review includes the most recent findings. Prof. Zdzisiaw Pentek Adam Mickiewicz University in Poznan

Prezentowana książka poświęcona jest piszącemu w I połowie VI w. komesowi Marcellinowi i jego Kronice, obejmującej okres od 379 do 534 r. Jest to dzieło ważne dla badaczy zajmujących się dziejami wczesnego Bizancjum. Choć Marcellin tworzył swoją Kronikę w Konstantynopolu, w środowisku, którego podstawowym językiem była greka, to napisał ją po łacinie, w swoim języku ojczystym, a mimo to narrację ogniskował wokół spraw wschodniej części cesarstwa rzymskiego i na świat patrzył w dużej mierze oczyma mieszkańca Miasta, dlatego można z pewnością uznać go za konstantynopolitańskiego pisarza. Istotną część publikacji stanowią zarówno przekłady Kroniki Marcellina, jak i jej anonimowej kontynuacji na język polski. Zaopatrzone zostały w obszerny komentarz historyczny. Publikacja ta to nie tylko pomocne narzędzie badawcze, lecz także inspirująca lektura... dr hab. Piotr Kochanek, prof. KUL Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II