Wolińska Teresa

Konstantynopol, stolica cesarstwa bizantyńskiego – ważne centrum kulturalne, religijne i gospodarcze późnoantycznego i średniowiecznego świata, a do tego miasto szczególnej urody – od dawna znajduje się w obrębie zainteresowań łódzkiego środowiska bizantynistycznego. Ich najbardziej wymiernym efektem są, jak dotąd, trzy książki: Historie konstantynopolitańskie Haliny Evert-Kappesowej (Warszawa 1964), Konstantynopol – Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyńskim, pod redakcją Mirosława J. Leszki i Teresy Wolińskiej (Warszawa 2011) oraz Z badań nad wczesnobizantyńskim Konstantynopolem, w redakcji Mirosława J. Leszki, Kiriła Marinowa i Andrzeja Kompy (Łódź 2011, wydana w „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 87). Prezentowana praca stanowi pewnego rodzaju dopełnienie dwóch ostatnich publikacji, będących efektem projektu badawczego Konstantynopol – Nowy Rzym i jego mieszkańcy (IV – pocz. VII w.), realizowanego w latach 2007–2010 przez Katedrę Historii Bizancjum Uniwersytetu Łódzkiego. Jej autorzy skupili swoją uwagę na stosunku konstantynopolitańczyków do siebie samych, ich postawach w obliczu zagrożeń, jak również działalności poza granicami prawa. Wzmiankowane kwestie z rzadka i pobieżnie podejmowane są w literaturze naukowej, z tego też względu praca stanowi ważny i oryginalny przyczynek do wzbogacenia naszej wiedzy o mieszkańcach bizantyńskiej stolicy w okresie od IV do początków VII wieku. (…) praca oparta została na bogatym materiale źródłowym oraz na krytycznie wykorzystanej obszernej literaturze przedmiotu. Rzetelna i skrupulatna analiza źródeł czyni zrozumiałymi i przekonującymi tezy Autorów, natomiast tekst poszczególnych rozdziałów książki jawi się jako spójny i logiczny pod względem konstrukcji oraz napisany poprawną i żywą polszczyzną. z recenzji dr. hab. Jacka Bonarka (Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Filia w PT).

The presented publication is a type of bibliographic dictionary, compiled by an interdisciplinary team of authors (Byzantynists and Paleoslavists), containing an overview of medieval texts referring to the person of Muhammad, the Arabs, and the circumstances of the birth of Islam, which were known in the Slavia Orthodoxa area (especially in its eastern part, i.e. in Rus’). Therefore, it presents the works written in the Church Slavic language between the 9th and the mid-16th centuries. As the Old Rus’ discourse on Islam was shaped under the overwhelming influence of Byzantine literature, the majority of the presented sources are Byzantine texts from the 6th–14th centuries, translated into the literary language of the Orthodox Slavs. The reader will also find here a discussion on several relics, originally created in other languages of the Christian East (Syriac, Arabic) and the West (Latin), which – through the Greek – were assimilated on the Slavic ground. This book aims to fill a gap in previous studies on inter-religious polemics in the Middle Ages, which has usually focused on Christian-Muslim cultural relations, analyzing Greek and Latin texts or the works written in one of the Middle Eastern languages, almost completely ignoring the Church Slavic heritage. It is worth noting that a number of the texts presented here (as well as Slavic translations of Byzantine sources) have not been published so far. The information on them, provided in this monograph, is therefore the result of research conducted directly on the manuscript material. * This publication represents a very high professional level. It is a unique, pioneering achievement that raises the level of knowledge about the reception of Old Rus’ literature until the mid-16th century in the context of what had been written about the prophet Muhammad and the birth of Islam in the 7th century. The discourse is very specific, consistent, diligent, meticulous, yet not “verbose”. The analysis of the cited literature clearly shows that the state of research on individual works is well known to the authors and that this review includes the most recent findings. Prof. Zdzisiaw Pentek Adam Mickiewicz University in Poznan

Książka poświęcona została kształtowaniu i ewolucji wizerunku mieszkańców Arabii w źródłach starożytnych i wczesnośredniowiecznych. Mieszkańców cesarstwa łączyły z Arabami różnorodne relacje – polityczne, handlowe, gospodarcze, kulturalne i religijne. Jak każde sąsiedztwo i to nie było pozbawione napięć, szczególnie począwszy od III wieku n.e., gdy Półwysep Arabski stał się buforem między ówczesnymi mocarstwami – Bizancjum i Persją Sasanidów, które starały się pozyskać sojuszników wśród plemion arabskich. Opisujący te wydarzenia autorzy bizantyńscy kreowali wizerunek Arabów, czasami pochlebny, częściej negatywny, korzystając ze swoich osobistych doświadczeń i relacji z drugiej ręki, ale sięgając także po teksty swych poprzedników – greckich i łacińskich pisarzy antycznych, którzy jako pierwsi eksplorowali Półwysep Arabski i notowali spostrzeżenia na temat plemion go zamieszkujących. Analiza świadectw obu grup pozwala wskazać na trwałość niektórych opinii, mających często charakter stereotypów i powielanych przez Bizantyńczyków w ślad za autorami antycznymi, ale też na odmienne spojrzenie tych pierwszych na arabskich sąsiadów, będące wynikiem chrystianizacji wielu spośród nich. * Monografia, obejmująca w założeniu autorki okres około szesnastu wieków do pojawienia się islamu, jest ewenementem w skali krajowej. […] z pewnością znajdzie odbiorców zarówno wśród osób zajmujących się historią rzymską, bizantynistów oraz arabistów i szeroko poję tych orientalistów, osób zainteresowanych rozwojem chrześcijaństwa na wschodnich rubieżach Imperium Romanum, jak i czytelników zainteresowanych historią Bliskiego Wschodu przed pojawieniem się islamu. Z recenzji prof. Przemysława Turka Uniwersytet Jagielloński To wartościowa, oryginalna i potrzebna monografia naukowa. […] Praca jest zupełnie nowatorska, napisana z punktu widzenia badacza historii starożytnej i wczesnobizantyńkiej. Z recenzji ks. prof .Józefa Naumowicza Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie