Michał Herer

Błyskotliwa książka o relacji faszyzmu z nowoczesnością, mieszczaństwem, historią i kapitalizmem jednego z najciekawszych współczesnych polskich filozofów. Herer w zwięzły i erudycyjny sposób proponuje czytelnikowi nie tylko definicję faszyzmu badając historyczne i współczesne formy tego zjawiska, ale i odczytanie go w relacji do najważniejszych zjawisk XXI historii, takich jak na przykład kapitalizm. Nie poprzestaje jednak na tym, bo w obliczu widma faszyzmu krążącego dziś nad Europą, stawia pytanie o jego nowe formy, a także współczesne polityczne i społeczne przejawy.

Czym jest to tu i teraz, w którym się znajdujemy? I czy nie musimy raczej dopiero się w nim odnaleźć, zorientować? Jaka rola przypada tu filozofii – na ile może ona dostarczyć nam takiej orientacji, stać się sejsmografem rejestrującym ukryte ruchy gruntu pod naszymi nogami? Michał Herer wnikliwie przygląda się w swojej książce najważniejszym i najbardziej śmiałym diagnozom współczesnego świata, wychodzącym, z jednej strony, od Nietzschego i jego „fizjologii kultury”, z drugiej zaś – od Marksowskiej refleksji nad historyczną logiką kapitalizmu. Heidegger, wypatrujący Wydarzenia; Jünger składający raport z pola bitwy materiałowej; Adorno, wstrząśnięty aktualnością typu faszystowskiego; Baudrillard, szukający wyłomu w integralnej rzeczywistości hiperkonsumpcji; i wreszcie Foucault, z jego materializmem historycznym władzy tresującej ciała jednostek i populacji – każdy z nich na swój sposób pozwala nam przeniknąć złożoność i wieloznaczność tego, co aktualne. Michał Herer, autor monografii Gilles Deleuze. Struktury – Maszyny – Kreacje oraz esejów na temat filozofii nowożytnej i współczesnej, poświęconych między innymi myśli Spinozy, Hegla, Kierkegaarda, Bataille'a i Adorna. Stypendysta Rządu Francuskiego (2002, 2009), Deutscher Akademischer Austauschdienst (2009), Centre national du livre (2011) oraz polskiego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (od 2011). Tłumacz Deleuze’a, Althussera i Foucaulta. Związany z Instytutem Filozofii UW.

Inna polityka i – szerzej – praktyka przyjaźni jest możliwa, choć w aktualnych warunkach bardzo trudna. W dziedzinie relacji intymnych wciąż panuje neuroza jako zjawisko masowe, zatruwające nie tylko współczesną postać miłości, ale i związki przyjaźni. Te ostatnie albo jawią się jako coś właściwego tylko w określonych biograficznie granicach (dzieciństwo, młodość), albo pełnią funkcję kompensacyjną, stają się odskocznią od rozczarowujących perypetii życia miłosnego i małżeńskiego. W najgorszym zaś wypadku przybierają formę męskich stowarzyszeń opartych na hierarchii i przemocy. […] W dziedzinie społecznej i politycznej również daleko do tego, by przyjaźń stanowiła podstawowy rodzaj więzi. Z jednej strony kapitalistyczna (neoliberalna) zasada konkurencji sprawia, że jednostka, jako przedsiębiorca-samego-siebie, znajduje się w stanie permanentnej mobilizacji, rywalizując z innymi o różne rodzaje kapitału, którego kapitał ekonomiczny stanowi może najważniejszą, ale nie jedyną postać. Z drugiej zaś – poniekąd w ramach reakcji na wynikający stąd uwiąd wspólnoty – coraz silniej zaznaczają się tendencje separatystyczne, ksenofobiczne, pragnienie życia w zamkniętej wspólnocie „swoich”, spajanej lękiem przed obcymi i odczuwaną wobec nich wrogością. Przyjaźń jest więc albo marginalizowana przez logikę egoistycznych interesów (względnie instrumentalizowana na jej gruncie), albo przybiera złowrogą, etnocentryczną postać zmieniającą hasła zderzenia cywilizacji w samospełniającą się przepowiednię. Michał Herer - filozof i tłumacz. Autor książek: Gilles Deleuze. Struktury – Maszyny – Kreacje (Kraków 2006) oraz Filozofia aktualności. Za Nietzschem i Marksem (Warszawa 2012). Przekładał m. in. Deleuze’a, Althussera i Foucaulta. Związany z Instytutem Filozofii UW.