Wittlin Józef

Tymczasem – jeśli któryś z pisarzy polskich zawalczył w XX stuleciu o laur poety epickiego – i w tej walce nie poległ – to właśnie Wittlin swoją pierwszą Odyseją. Dziś, po stu latach, młodopolszczyzna tej poezji nie razi już, jak raziła znużonych i brzydzących się rozmachem krytyków pisarzowi współczesnych; daje raczej posmak tego, czym dla poety-modernisty była nieskrępowana niczym dążność do duchowej i twórczej wolności. Całe dekady drenowania języka oswoiły nas co prawda – na nasze nieszczęście – z obcowaniem z polszczyzną prostą, ubogą, ogołoconą, nawet szpetną. Nie znaczy to jednak, że inna polszczyzna nie istnieje i że nie ma już dla niej miejsca. Przeciwnie: wielkich arcydzieł, pięknej mowy i ponadczasowej myśli jesteśmy spragnieni zawsze. Niech zatem nie dziwi i nie odstrasza Czytelnika niedzisiejszość tej frazy, pisowni czy interpunkcji. Niech się raczej da tej bujności porwać. Odyseja nie ma być łatwą lekturą – ma być przeżyciem! Fragment Wstępu Jacka Hajduka

Korespondencja Tymona Terleckiego i Józefa Wittlina jest kopalnią wiedzy o samych autorach oraz o życiu literackim emigracji w Anglii i w Stanach Zjednoczonych. Ponadto wiele fragmentów przynosi informacje o czasach międzywojennych oraz o okresie II wojny światowej. W tle pojawiają się postaci wielkich twórców światowej kultury, z którymi zetknęli się polscy pisarze oraz ich rodziny, np. Arturo Toscanini, Mieczysław Horszowski. Ta wiedza wzbogacona jest szczegółowymi przypisami świadczącymi o pracowitości i wielkiej erudycji edytorki książki, angielskiej polonistki Niny Taylo-Terleckiej. Z wypowiedzi Wittlina i Terleckiego oraz przebogatych komentarzy redaktorki dowiadujemy się wielu ważnych rzeczy o ich biografii i twórczości, a także o dziełach innych pisarzy oraz kulisach przyznawania nagród literackich, powstawania książek, czasopism, audycji radiowych.

Kolejny tom Archiwum „Kultury” przynosi ponad 430 listów wymienionych między Jerzym Giedroyciem i Józefem Wittlinem w latach 1947-1976. Stanowią one nieocenione źródło nie tylko dla badaczy życia i twórczości autora Soli ziemi, ale też dla wzrastającego w ostatnim czasie kręgu jego czytelników. Jednocześnie są kopalnią wiadomości do przyszłego monograficznego opracowania historii Instytutu Literackiego w Maisons-Laffitte. Ścisłość obserwacji, precyzja myślenia, erudycja, klarowność i elegancja języka to cechy listów Józefa Wittlina. Są ważnym świadectwem jego wewnętrznej biografii, są też ciekawym przykładem sztuki epistolarnej, która na naszych oczach zanikła niemal całkowicie.