„Czas jest demiurgiem tej powieści, począwszy od wstępnej inwersji, poprzez ciągłą grę teraźniejszości i przeszłości, ingerującej raz po raz dawnymi tajemnicami w bieżące wypadki” – pisze we „Wstępie” do „Granicy” Hanna Kirchner. Spojrzenie to jest jednym z ciekawych tropów, jakimi można podążać, czytając „Granicę”. Tymczasem książka Zofii Nałkowskiej, od kilkudziesięciu lat będąca w kanonie lektur szkolnych, omawiana jest zwykle w schematyczny sposób. Niemal każdy licealista zna jej fabułę, a także kilka haseł czy terminów z nią związanych.
Autorka opracowania zwraca uwagę m.in. na złożoność powieści, zarówno artystyczną, jak i fabularną, na kwestie etyczne oraz wątek feministyczny. „Granica” to uniwersalna, filozoficzna przypowieść o człowieku. Czas historyczny jest w niej właściwie tłem; jak podkreśla Kirchner, to raczej „czas biologiczny wyznacza porządek istnienia w przedziałach: młodość, dojrzałość, starość, a one sytuują nas wobec świata. To czas Prousta, tracony w życiu, odzyskiwany we wspomnieniu i w sztuce”.
„Granica” ukazuje się w serii Biblioteka Narodowa po raz drugi. Wcześniejsza edycja pochodzi z roku 1971 i została opracowana przez Włodzimierza Wójcika.
„Trudno wyobrazić sobie lepszego autora opracowania dzieła Nałkowskiej niż Hanna Kirchner. Sposób, w jaki pisze ona o Nałkowskiej, pozwala mówić o pewnej bliskości między pisarką a jej komentatorką, o pokrewieństwie, ufundowanym na wspólnocie światopoglądowej, manifestującej się również estetycznie – elegancją, kondensacją, nieznaczną aforystycznością stylu”.
Grażyna Borkowska
Zofia Nałkowska (1884–1954) – powieściopisarka, autorka dramatów, tekstów publicystycznych oraz pisanych podczas II wojny światowej dzienników. Przed wojną publikowała m.in. w „Tygodniku Ilustrowanym”, „Kobiecie Współczesnej”, „Wiadomościach Literackich” i „Głosie Prawdy”. Wielokrotnie nagradzana, laureatka Państwowej Nagrody Literackiej za książkę „Granica” (1935). W polskiej tradycji literackiej zapisały się m.in. takie jej utwory jak „Hrabia Emil” (1920), „Romans Teresy Hennert” (1923), „Niedobra miłość” (1928), wspomniana już „Granica” (1935), dramat „Dom kobiet” (1930) czy cykl opowiadań o prześladowaniach hitlerowskich „Medaliony” (1946). Aktywna działaczka na rzecz praw kobiet i popularyzatorka teorii feministycznych.
Hanna Kirchner-Ładyka (1930) – historyczka i krytyczka literacka, tłumaczka literatury serbsko-chorwackiej. Przez wiele lat pracownik naukowy w Instytucie Badań Literackich PAN. Znawczyni i badaczka twórczości Zofii Nałkowskiej, autorka naukowej edycji sześciu tomów jej „Dzienników” (Nagroda Edytorska Polskiego PEN Clubu). Opublikowała liczne szkice literaturoznawcze, m.in. o twórczości Iwaszkiewicza, Białoszewskiego, Buczkowskiego oraz Korczaka. Autorka biografii „Hasior. Opowieść na dwa głosy” (2005) oraz „Nałkowska albo życie pisane” (2011, 2015).
