Archeologia

Polacy pili, piją i pić będą. To nie są przypuszczenia. Taka jest prawda. Okrzyk „Ze mną się nie napijesz?!” jest co najmniej tak stary jak Piramida Cheopsa. A jak z tym piciem było naprawdę? I kiedy po raz pierwszy Polak Polakowi nakazał polać mocniejszy trunek? O tym jest właśnie ta książka. Momentami zabawna, momentami przerażająca. Momentami również gorzka - nie tylko z powodu gorzałki, którą jako naród niezmiennie lubimy. Przekonajcie się, jak Polacy pili od zarania dziejów i jak alkohol wpływał na najważniejsze wydarzenia w polskiej historii. Po lekturze tej książki spojrzycie zupełnie inaczej na naszą przeszłość. Jeżeli do tej pory uważaliście, że historia jest nudna, to ta książka to zmieni! Znani Polacy o książce i autorze: Pyzia polewał na moim „Weselu”. Stanisław Wyspiański To, co on pisze, to prawda wyłożona „czarno na białym”. Zawisza Czarny Pyzia jest jednym z niewielu Polaków, z którym przeszedłem na „ty”. Pan Wołodyjowski Polecam piątkowy wieczór w towarzystwie mym i tej książki. Pan Tadeusz W piciu to on jest mocny tylko w gębie. August II Mocny

Pierwsza w Polsce tak pełna monografia poświęcona Słowianom nadbałtyckim, zamieszkującym w czasach ich rozkwitu (przypadającego na drugą połowę wczesnego średniowiecza) ziemie od dolnej Wisły po dolną Łabę – od Gdańska po Lubekę. Autor – nadając tym Słowianom miano „Słowian północnych” – w pierwszej części książki zajmuje się ich etnogenezą i najdawniejszymi dziejami, stawiając tezę, mocno osadzoną w źródłach, o ich starożytności na kontynencie północnoeuropejskim. Konkluduje: „Słowianie północni stanowili w Europie jakby forpocztę, awangardę, która o wiele stuleci wyprzedziła wielką słowiańską falę migracji z przełomu V/VI w. n.e. Można powiedzieć, że dla pozostałych Słowian byli i są jak gdyby starszymi braćmi”. Druga część książki, uwzględniając prace wielu historyków, również te najnowsze, poświęcona jest dziejom politycznym Słowian północnych. Książka, pisana żywym językiem i nie bez polemicznego zacięcia, skierowana jest do szerokiego grona czytelników, zainteresowanych zarówno historią, jak i dziejami samej Słowiańszczyzny.

Richard Pipes prezentuje w swoim dwutomowym dziele wielowątkową biografię Piotra Struwego (1870–1944), jednego z najwybitniejszych rosyjskich intelektualistów przełomu XIX i XX w., historyka, filozofa, ekonomisty, publicysty i polityka. We wszystkich tych dziedzinach Struwe wywierał ogromny wpływ. Jako naukowiec i działacz pomógł stworzyć ruch marksistowski w Rosji, przyczynił się do rozwoju kariery Lenina, zainicjował rewizjonizm marksistowski, był też teoretykiem i współzałożycielem partii kadetów. Po 1905 r. stał się zdecydowanym krytykiem postaw rosyjskiej inteligencji i najważniejszym politycznym ideologiem opozycji antybolszewickiej w okresie wojny domowej, a później na emigracji. Walczył o ukształtowanie liberalnej demokracji, lecz doznał porażki i był świadkiem narodzin państwa totalitarnego. Pipes obnaża rozdartą duszę rosyjskich intelektualistów – ich brak odpowiedzialności, niechęć do kompromisu, nietolerancję. Struwe – liberał, który stał się konserwatystą – głosił swoim rodakom wolność opartą na prawie. Był okcydentalistą broniącym reform społecznych, rządów prawa, własności prywatnej oraz znaczenia państwa. Ta długa i bogata tradycja liberalnego konserwatyzmu jest przedstawiona na tle „gigantycznego wzrostu politycznych oczekiwań wobec jednostki”, który „sprawił, że intelektualną i moralną niezależność coraz częściej karano ostracyzmem, ograniczaniem wolności, wygnaniem i śmiercią”. Richard Pipes, ur. 1923 r. w Cieszynie, dzieciństwo spędził w Warszawie. Od 1940 r. mieszka w Stanach Zjednoczonych. Emerytowany profesor Uniwersytetu Harvarda, jeden z najważniejszych historyków Rosji. W Polsce ukazały się m.in.: Rosja carów (1990), Rewolucja rosyjska (1994), Rosja bolszewików (2005), Rosyjski konserwatyzm i jego krytycy (2009), a także autobiografia Żyłem. Wspomnienia niezależnego (2004).

Richard Pipes prezentuje w swoim dwutomowym dziele wielowątkową biografię Piotra Struwego (1870–1944), jednego z najwybitniejszych rosyjskich intelektualistów przełomu XIX i XX w., historyka, filozofa, ekonomisty, publicysty i polityka. We wszystkich tych dziedzinach Struwe wywierał ogromny wpływ. Jako naukowiec i działacz pomógł stworzyć ruch marksistowski w Rosji, przyczynił się do rozwoju kariery Lenina, zainicjował rewizjonizm marksistowski, był też teoretykiem i współzałożycielem partii kadetów. Po 1905 r. stał się zdecydowanym krytykiem postaw rosyjskiej inteligencji i najważniejszym politycznym ideologiem opozycji antybolszewickiej w okresie wojny domowej, a później na emigracji. Walczył o ukształtowanie liberalnej demokracji, lecz doznał porażki i był świadkiem narodzin państwa totalitarnego. Pipes obnaża rozdartą duszę rosyjskich intelektualistów – ich brak odpowiedzialności, niechęć do kompromisu, nietolerancję. Struwe – liberał, który stał się konserwatystą – głosił swoim rodakom wolność opartą na prawie. Był okcydentalistą broniącym reform społecznych, rządów prawa, własności prywatnej oraz znaczenia państwa. Ta długa i bogata tradycja liberalnego konserwatyzmu jest przedstawiona na tle „gigantycznego wzrostu politycznych oczekiwań wobec jednostki”, który „sprawił, że intelektualną i moralną niezależność coraz częściej karano ostracyzmem, ograniczaniem wolności, wygnaniem i śmiercią”. Richard Pipes, ur. 1923 r. w Cieszynie, dzieciństwo spędził w Warszawie. Od 1940 r. mieszka w Stanach Zjednoczonych. Emerytowany profesor Uniwersytetu Harvarda, jeden z najważniejszych historyków Rosji. W Polsce ukazały się m.in.: Rosja carów (1990), Rewolucja rosyjska (1994), Rosja bolszewików (2005), Rosyjski konserwatyzm i jego krytycy (2009), a także autobiografia Żyłem. Wspomnienia niezależnego (2004).

Autorzy, znawcy historii Bułgarii i Bizancjum, prezentują sto lat z dziejów średniowiecznego państwa bułgarskiego, kiedy dokonywały się w nim wyjątkowo dynamiczne przemiany w sferze ustrojowej, religijnej i kulturalnej. Państwo bułgarskie przekształciło się wówczas w carstwo chrześcijańskie, odgrywające na Bałkanach - szczególnie w okresie panowania Symeona I Wielkiego (893-927) - rolę mocarstwa, konkurenta Bizancjum.

Jakimi władcami byli królowie z rodu Merowingów? Jaką rolę w polityce władców merowińskich odgrywał Kościół? W jakim stopniu państwo Franków było sukcesorem cesarstwa rzymskiego? Ian Wood, wysoko ceniony historyk zajmujący się dziejami wczesnośredniowiecznej Europy, w barwny i zajmujący sposób przedstawia historię dynastii Merowingów. Dokonuje analizy źródeł i rekonstruuje najbardziej prawdopodobny przebieg wydarzeń.

Ameryka Łacińska to obszar fascynujący, a zarazem obfitujący w niezwykłe wydarzenia historyczne. To tutaj powstało wiele cudów sztuki. To tutaj ukształtowało się latynoskie społeczeństwo na bazie mieszania ras i kultur: europejskich, prekolumbijskich i afrykańskich. Książka Mirosława Olszyckiego stanowi bogate opracowanie poświęcone kulturze, historii, działalności Kościoła oraz procesów narodotwórczych w kolonialnym Nowym Świecie. Przybliża podstawowe zagadnienia dotyczące hiszpańskiej i portugalskiej ekspansji, kolonizacji ludów i poszczególnych regionów Ameryki. Objaśnia różnorodne aspekty związane z kształtowaniem się skomplikowanej rzeczywistości, w której obok lub na bazie majańskich, azteckich oraz inkaskich świątyń powstawały katolickie katedry i domy wzorowane na budynkach Madrytu, Lizbony czy Sewilli. Podkreślając osiągnięcia kultur prekolumbijskich, autor zastanawia się także nad fenomenem hiszpańskich podbojów przełomu wieków XV i XVI, które do tej pory budzą podziw, a jednocześnie są źródłem licznych kontrowersji. Jak zauważa w rozdziale poświęconym kulturze duchowej i materialnej społeczeństw prekolumbijskich, nie można pominąć ich dorobku. W końcu XV wieku odkrycie nowego kontynentu unaoczniło Europejczykom istnienie ludów, których sztuka i osiągnięcia intelektualne okazały się całkiem odmienne od tego, co rozwinięto w Europie, a jednocześnie wskazywały na duże możliwości miejscowych społeczeństw w takich dziedzinach, jak: budownictwo, architektura, sztuka czy astronomia. Dotyczy to szczególnie rejonów obecnego Meksyku, Belize, Gwatemali, Hondurasu i Salwadoru uznawanych za miejsce narodzin i rozwoju tak zwanych cywilizacji mezoamerykańskich. Autor wskazuje, że iberyjski kolonializm, oprócz negatywnych cech, miał również wiele cech pozytywnych, biorąc pod uwagę na przykład powstałe liczne zabytki o wysokich walorach estetycznych. Te kolonialne arcydzieła Olszycki opisał na tle ówczesnych warunków topograficznych, klimatycznych oraz społecznych i pokazał je na fotografiach. Ważnym elementem książki jest także przyroda, która stała się tłem krwawej konkwisty i późniejszego procesu – budowania Nowego Świata. Autor szczególnie uważnie przygląda się sztuce, architekturze, muzyce, literaturze epoki kolonialnej, jak również działalności Kościoła i misjom jezuickim powstającym między innymi dla Indian Guaraní i Chiquitos w latach 1492–1824. Był to czas, kiedy rodziło się nowe społeczeństwo latynoskie we wzajemnych relacjach pomiędzy ludnością autochtoniczną a Europejczykami, Afrykanami, Azjatami, od Meksyku i Karaibów, poprzez Ekwador, Kolumbię, Brazylię, aż po Peru i Chile. Jak wskazuje autor, problemy postkolonializmu to sprawy bardzo aktualne, często drażliwe i mocno przeżywane przez współczesne społeczeństwa latynoskie. Dla kogo: Ta książka to prawdziwa skarbnica wiedzy na temat Iberoameryki dla osób zainteresowanych tym obszarem: jego historią, kulturą, sztuką, społeczeństwem, problemami hiszpańskiej i portugalskiej ekspansji, kolonizacji ludów i regionów Ameryki. Sprawdzi się także świetnie jako kompendium wiedzy dla podróżników wybierających się do krajów Ameryki Łacińskiej.

To znakomite studium dziejów dawnej Afryki. Wychodząc od pojedynczych znalezisk archeologicznych – jak słynny złoty nosorożec z Mapungubwe, krótkich wzmianek w relacjach Europejczyków, Arabów i Chińczyków czy też ustnych przekazów – autor rekonstruuje barwne krainy Afryki, która nie znajdowała się na peryferiach ówczesnego świata, a wręcz przeciwnie – na nią skierowana była niejednokrotnie uwaga europejskich i azjatyckich imperiów. Napisaną świetnym, popularyzatorskim stylem książkę czyta się jak niesamowitą opowieść o odkrywaniu, nieznanych nam czasów. Z przedmowy autora: Otwierając tę książkę, czytelnik rozpoczyna podróż przez kilka wieków afrykańskiej historii. Naszym pierwszym przewodnikiem będzie chiński podróżnik z VII wieku, zaś ostatnim portugalski zdobywca z XV wieku. W dzielącym ich okresie przewijają się kupcy, geografowie, dyplomaci; zarówno muzułmanie, Żydzi jak i chrześcijanie. Towarzyszyć nam będą Ibn Battuta i Marco Polo. [...] W Afryce rozrastały się miasta, gdzie afrykańscy książęta mieli swe pałace, gdzie mieszkali zagraniczni kupcy, gdzie handlowano luksusowymi towarami i niewolnikami, gdzie wznoszono meczety i kościoły. Była lądem, którego zasoby eksploatowano, a wśród nich najważniejsze było złoto. W ówczesnym świecie – od Europy aż po Chiny – Afryka cieszyła znaczną popularnością. O autorze: François-Xavier Fauvelle, historyk specjalizujący się w dziejach Afryki, jest dyrektorem badań w CNRS (laboratorium TRACES, Tuluza), honorowym badaczem w School of Geography, Archaeology and Environmental Studies na Uniwersytecie Witwatersrand w Johannesburgu (Republika Południowej Afryki) oraz profesorem–badaczem w Centre Jacques-Berque w Rabacie (Maroko). Był dyrektorem Centre français des études éthiopiennes w Addis Abebie (Etiopia). Wielokrotnie kierował pracami archeologicznymi w Afryce.

Wybitna izraelska badaczka w sposób kompetentny analizuje narodziny syjonizmu w Europie. Ukazuje ten proces na tle złożonych relacji Żydów z Arabami i Turkami we wczesnej fazie osadnictwa w Palestynie. Umiejętnie łącząc wątki dotyczące rozwoju sytuacji politycznej, społecznej i kulturalnej, Anita Shapira tworzy wielobarwny obraz, który umożliwia czytelnikowi zrozumienie procesu tworzenia się narodu w Izraelu i roli w tym procesie masowej imigracji z wielu krajów. Równocześnie objaśnia łączące się z tym problemy polityki i dyplomacji światowej. Profesor Anita Shapira (ur. w 1940 r. w Warszawie) zajmuje się historią społeczności żydowskiej oraz Państwa Izrael, związana z Uniwersytetem w Tel Awiwie. Autorka cenionych na świecie publikacji naukowych i laureatka wielu nagród (w tym The Israel Prize for History w 2008 r.). Za pracę Historia Izraela otrzymała prestiżowe National Jewish Book Award oraz Azrieli Award for Best Book in Israeli Studies in English or French.

Wojna kojarzy mi się z powrotem ojca z frontu. Był październik 1939 r. Miałem wówczas trzy lata i pamiętam jak obcy mężczyzna wszedł do naszego domu, brudny, zarośnięty i poraniony, z opalonym mundurem, stanął w drzwiach, a ja patrzyłem przestraszony na niego, nie wiedząc, kim jest. – Nie bój się. To tato! – powiedziała matka. Wraz kilkoma kolegami wyczerpany i głodny znalazł się w jakiejś stodole na uboczu wsi, wszedł na stóg słomy i od razu zasnął. Jego koledzy nawet nie mieli sił, by wejść za ojcem i padli na klepisku. W nocy ojca obudził straszny krzyk, jęki i wołania. To banda ukraińskich zbrodniarzy z widłami, nożami i siekierami w rękach mordowała jego kolegów. Nic nie mógł zrobić. Po latach tę scenę wkomponował Wojtek Smarzowski do filmu „Wołyń”. W 1944 r. zostało zaatakowane woj. tarnopolskie a 28 lutego ofiarą padła duża polska wieś Huta Pieniacka. O początkach tej zbrodni opowiedziałem w książce „Zanim spłonęli żywcem”. W drugim tomie znajdziecie opis jednego z najokrutniejszych aktów ukraińskiego ludobójstwa. O zbrodni opowiadają ci, co ocaleli z płonących stodół, albo ci, którzy zdołali uciec i ukryć się. A mordów dokonywali ukraińscy żołnierze z niemieckiej Dywizji SS Galizien, oddziały UPA i okoliczni ukraińscy chłopi. Stanisław Srokowski

Autor od chwili wybuchu I wojny światowej zapisywał codzienne fakty i wrażenia. Czynił to aż do wyborów do pierwszego Sejmu RP w 1919 r. Z dokładnością i żywą plastycznością przedstawia realia panujące w carskiej Rosji, rewolucję lutową, administrację Kiereńskiego, tworzącą się Armię Polską w Rosji, wreszcie przewrót bolszewicki i rządy czerwonych komisarzy, którzy wtrącili go do więzienia. Władysław Glinka – ur. 1864. Pochodził z rodziny ziemiańskiej, posiadającej dobra m.in. w Ostrołęckiem. Po powrocie ze studiów we Francji zajął się gospodarstwem rozpoczynając hodowlę szwyców (rasa bydła) oraz koni półkrwi angielskiej. Prowadził działalność w licznych organizacjach społeczno-gospodarczych. Tłumacz, przekładał m.in. encykliki Leona XIII. Ultramontanin. Działacz Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego, następnie Stronnictwa Polityki Realnej. Aktywny także w Centralnym Komitecie Obywatelskim Królestwa Polskiego w Rosji, Komitecie Narodowym Polskim oraz Polskim Towarzystwie Pomocy Ofiarom Wojny. Po rewolucji bolszewickiej aresztowany i osadzony w więzieniu. Zwolniony w listopadzie 1918 r., powrócił do Polski, gdzie zaangażował się w działalność polityczną. Zmarł w 1930 r., pochowany na cmentarzu w Rzekuniu k. Ostrołęki.

Profesor Jan Wiktor Sienkiewicz (UMK): „Książka Ryszarda Mączyńskiego, zatytułowana Ignacego Potockiego zabawy architekturą, jest monografią kreślącą portret szlachetnego dyletanta (w pozytywnym tego słowa znaczeniu). Ujawnia nieznane szerzej dokonania młodzieńca o wielkich ambicjach i znakomitych predyspozycjach, który potrafił w oparciu o odebraną edukację i własne lektury zyskać szeroką wiedzę na temat architektury, jej dziejów i praktycznego wykorzystania. Postrzegał tę problematykę w perspektywie potrzeb i aspiracji ojczystego kraju, a także koniecznych przemian mentalnych szlachty, której przedstawiciele ciągle skłonni byli traktować architekta jak rzemieślnika, a nie jak twórcę. Tom jest dopełniony aneksem źródłowym, zawierającym pełny tekst pozostawionych w rękopisie Uwag o architekturze przez Ignacego Potockiego, starannie opracowanym pod względem językowym i merytorycznym”. Profesor Krzysztof Stefański (UŁ): „Publikacja została poświęcona dziełu znamiennemu dla stulecia rozwoju refleksji nad sztuką i początków naukowej historii sztuki, napisanemu przez przedstawiciela ważnego i zasłużonego dla dziejów Polski arystokratycznego rodu. Postać będącą «dzieckiem» doby oświecenia, o różnorodnych zainteresowaniach, zaangażowaną w sprawy narodowe i publiczne, ale wykazującą też wielką atencję dla zagadnień sztuki. Książka ma przemyślaną, logiczną strukturę, napisana jest znakomitym językiem. Autor w precyzyjny sposób prowadzi wywód i w przekonujący sposób uzasadnia swoje racje i hipotezy. Kulminacyjnym momentem okazuje się zaskakująca dla czytelnika pointa, której wszakże nie można zdradzać przed czasem. Ważkim atutem książki są również fragmenty poświęcone Stanisławowi Zawadzkiemu, jednemu z najznakomitszych polskich architektów okresu klasycyzmu, istotnie wzbogacające wiedzę o tym twórcy”.

Kamil Janicki – Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa Czy polscy chłopi byli niewolnikami? Odpowiedź jest więcej niż oczywista. O niewolnictwie wspominali nie tylko obrońcy ludności wiejskiej, ale i obcokrajowcy oburzeni polskimi stosunkami. Tak zresztą określał kmieci każdy, kto mówił o nich: chłopi pańszczyźniani, a w domyśle: niewolnicy pańszczyźniani. Dlatego pojawia się pytanie: czy w oczach polskiej elity chłopi byli w ogóle ludźmi? O tej najliczniejszej i najważniejszej części społeczeństwa pisano: bydło, psy, chodzące rzeczy. Kamil Janicki sprawnie rozprawia się z wizją sielankowej, dawnej polskiej wsi. Według niego radości prowincjonalnego życia były zarezerwowane tylko dla dziedzica i zarządcy jego majątku. Dla chłopów zostawała marna egzystencja bez perspektyw na przyszłość, a jedyna rzecz jaką mogli uczynić w takiej sytuacji, to po prostu zbiec. Kamil Janicki – Warcholstwo. Prawdziwa historia polskiej szlachty „Warcholstwo” to bezkompromisowe, krytyczne spojrzenie na warstwę społeczną, która przejęła pełną kontrolę nad dawną Rzeczpospolitą, stworzyła unikalny system wartości i obyczajów, a potem – z coraz bardziej zacietrzewionym oglądem świata – przyczyniła się do anarchii i upadku kraju. To historia buńczucznego stylu życia w myśl zasady „zastaw się, a postaw się”. Historia systemu politycznego, który zbudowano na szczytnych ideach, ale który wypoczwarzył się tak, że wolność ustąpiła miejsca posuniętej do absurdu samowoli. I w którym „każdy szlachcic na zagrodzie” faktycznie wierzył, że jest „równy wojewodzie”, a nawet królowi. Historia dumy z imperium połączonej z niechęcią do obrony kraju. I historia obsesyjnych, rozciągniętych na stulecia starań o to, by odciąć się od zdecydowanej większości mieszkańców Rzeczpospolitej, których uważano za gorszych tylko dlatego, że nie urodzili się z herbem.

Podstawowym celem badawczym niniejszej książki jest przedstawienie najważniejszych aspektów funkcjonowania opozycji medialnej w Polsce. Można w związku z tym postawić wstępne pytania badawcze: jakie są cechy opozycji medialnej jako odmiany opozycji politycznej? na czym polega funkcjonowanie konkretnych mediów jako opozycji medialnej? jak władza polityczna – rządzący mogą oddziaływać na media, w tym te, które pełnią rolę opozycji medialnej? W związku z powyższymi pytaniami postawiono wstępne hipotezy badawcze: media mogą funkcjonować w demokratycznym systemie politycznym jako rodzaj specyficznej opozycji politycznej wobec rządzących, przykładem opozycji medialnej w Polsce jest działalność telewizji TVN, „Gazety Wyborczej” oraz portalu internetowego Onet.pl w okresie rządów Zjednoczonej Prawicy (2015–2023), głównie ze względu na bardzo duży stopień krytycyzmu wobec rządzących, działalność władz publicznych nawet w demokratycznych państwach UE może zagrażać wolności mediów i być wymierzona w te media, które pełnią rolę opozycji medialnej. Problematyka opozycji politycznej spotyka się z dużym zainteresowaniem ze strony badaczy zarówno polskich, jak i zagranicznych. Natomiast zagadnienia dotyczące opozycji medialnej nie są zbyt dobrze rozpoznane w literaturze przedmiotu. Stąd też autorzy mają nadzieję, że niniejszą publikacją „przetrą szlaki” w ramach analizowanej problematyki badawczej. (Fragmenty książki, s. 8, 10)

Edward Woyniłłowicz (1847–1928), któremu poświęcona jest książka pt. Cierń Kresowy, był działaczem gospodarczym i społecznym, fundatorem kościoła pw. Świętych Symeona i Heleny w Mińsku, właścicielem pałacu w Sawiczach i rozległych dóbr ziemskich. Po I wojnie światowej, w wyniku postanowień traktatu ryskiego został zmuszony do opuszczenia rodzinnych stron. Zamieszkał na stałe w Bydgoszczy. W mieście, w którym w 1920 roku dach nad głową znalazło tysiące takich jak on uchodźców z ziem kresowych. Tu zaangażował się w działalność Związku Polaków z Kresów Wschodnich. Tu w 1928 roku zmarł. Do końca życia nie pogodził się z utratą rodzinnej ziemi. Jak wielki był to dla niego dramat świadczą słowa, które kazał wyryć na swoim grobie: „Traktatem ryskim z swej ziemi wygnany, deptać musiałem obce łany”. O jego działalności społecznej, ale przede wszystkim o życiu prywatnym w książce pt. „Cierń Kresowy”, w wydaniu II poprawionym i uzupełnionym opowiada bydgoszczanka – Gizela Chmielewska.

„Ta książka opowiada o bitwie, która zmieniła historię świata, a mimo to nie jest tak sławna jak Waterloo czy Stalingrad. Wielu nawet o niej nie słyszało. Są jednak tacy, którzy uważają, że oznaczała koniec starożytności i początek średniowiecza, ponieważ uruchomiła łańcuch wydarzeń prowadzących do upadku cesarstwa zachodniorzymskiego sto lat później […]. W 376 roku naszej ery nagły napływ uchodźców na granicach imperium połączony z niezdolnością rzymskich władz do adekwatnego zaradzenia kryzysowi dał początek dramatycznemu konfliktowi, którego kulminacją była najbardziej przeraźliwa klęska od czasów Hannibala i bitwy pod Kannami”. [Z Prologu] Alessandro Barbero bitwę pod Adrianopolem, stoczoną 9 sierpnia 378 roku na terenie ówczesnej Tracji, umieszcza w kontekście historycznym, opisując zmiany w cesarstwie rzymskim, dynamikę kulturową na jego granicach oraz niezwykłe wyzwanie administracyjne związane z utrzymaniem imperium w całości. Opowiada o starożytności i średniowieczu, o Rzymianach i barbarzyńcach, o wieloetnicznym świecie, a także o chrześcijaństwie, które będąc już oficjalną religią cesarstwa, przenikało również do świata barbarzyńców. Odtwarzając wydarzenia prowadzące do serca opowieści, ożywia zarówno dowódców, jak i zwykłych żołnierzy, porównując taktykę wojskową i uzbrojenie barbarzyńców ze zdyscyplinowaną armią rzymską. ALESSANDRO BARBERO (ur. 1959) – jeden z najwybitniejszych historyków europejskich, autor uznanych i przełożonych na wiele języków powieści i książek historycznych, wykłada historię średniowiecza na Uniwersytecie Wschodniego Piemontu. W języku polskim ukazała się jego monografia „Dante” (przeł. K. Żaboklicki, Warszawa 2022). SERGIO TOPPI (1932–2012) – mistrz komiksu, którego ilustracje wprowadziły do tego gatunku niespotykany wcześniej artyzm. Jego prace nawiązujące do różnych okresów historycznych i kultur są inspiracją dla wielu znakomitych twórców.

Autor zaprasza czytelnika w podróż po historii – od Augusta do Kommodusa – i spuściźnie cesarstwa rzymskiego. Ukazuje je przede wszystkim jako imperium siły stosujące mieszankę przemocy, ucisku, porządku i taktycznego użycia władzy, by zapewnić trwanie jednolitej kultury. Czytelnik dowie się nie tylko, jak powstało imperium, jak nim zarządzano, jaka była religia i struktura społeczna, lecz także w jaki sposób lokalne kultury uległy romanizacji i jak ludzie w odległych krainach zaczęli wierzyć w cesarza jako boga. Znajdzie tu również szkic o tym, jak przedstawiano cesarstwo w czasach współczesnych, począwszy od oświecenia przez imperium brytyjskie czasów wiktoriańskich po najnowsze hollywoodzkie hity kinowe. * Interdyscyplinarna seria KRÓTKIE WPROWADZENIE piórem uznanych ekspertów skupionych wokół Uniwersytetu Oksfordzkiego przybliża aktualną wiedzę na temat współczesnego świata i pomaga go zrozumieć. W atrakcyjny sposób prezentuje najważniejsze zagadnienia XXI w. – od kultury, religii, historii przez nauki przyrodnicze po technikę. To publikacje popularnonaukowe, które w formule przystępnej, dalekiej od akademickiego wykładu, prezentują wybrane kwestie. Książki idealne zarówno jako wprowadzenie do nowych tematów, jak i uzupełnienie wiedzy o tym, co nas pasjonuje. Najnowsze fakty, analizy ekspertów, błyskotliwe interpretacje. Opiekę merytoryczną nad polską edycją serii sprawują naukowcy z Uniwersytetu Łódzkiego: prof. Krystyna Kujawińska Courtney, prof. Ewa Gajewska, prof. Aneta Pawłowska, prof. Jerzy Gajdka, prof. Piotr Stalmaszczyk.

Lata II wojny światowej odcisnęły na Pomorzu tragiczne piętno. Wobec mieszkańców tego obszaru, który został wcielony do III Rzeszy i funkcjonował jako Okręg Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, z pełną bezwzględnością wdrożono założenia germanizacji totalnej. Nowa polityka nazistowska przewyższyła swoją brutalnością dziewiętnastowieczny Kulturkampf. Słowa namiestnika okręgu Alberta Forstera: „Polaków trzeba nauczyć, kto tu jest panem!”, wypowiedziane w Bydgoszczy 11 października 1939 r., dobitnie dowodzą, że celem Niemców była eliminacja Polaków i Żydów oraz całkowite zniemczenie tych terenów. W innym przemówieniu Forster zapowiedział: „Polakom i elementom niepewnym – żadnych praw!”. Efektem były masowe zbrodnie, grabież majątku, akcja przesiedleńcza, powszechny ucisk mieszkańców i walka z każdym przejawem polskiej kultury. Niniejsza publikacja stanowi efekt obrad ogólnopolskiej konferencji naukowej „«Niemcy, w ręce wasze oddaję Polaków, musimy ten naród wytępić…». Polityka germanizacyjna niemieckich władz okupacyjnych na Pomorzu Gdańskim 1939–1945”, która odbyła się w Gdańsku 25–26 października 2022 r. W jej trakcie przedstawiciele różnych środowisk naukowych zaprezentowali swoje najnowsze ustalenia dotyczące niemieckiej polityki germanizacyjnej oraz przedstawili aktualny stan wiedzy i najnowsze postulaty badawcze w tej dziedzinie. Pomimo upływu blisko osiemdziesięciu lat od zakończenia wojny zagadnienie to wciąż wymaga dalszych badań.

Publikacja Kolekcja i tożsamość. Kolekcjonerstwo warszawskiej burżuacji i inteligencji pochodzenia żydowskiego jako wyraz identyfikacji kulturowo-narodowej (1880-1939) została poświęcona kolekcjom przedstawicieli szczególnej, w dużej mierze zapomnianej warstwy – warszawskiej burżuazji i inteligencji pochodzenia żydowskiego. Jest to praca wielowymiarowa (można by ją nazwać „rozprawą dygresyjną”), w której kolekcjonerstwo – mimo że stanowi główną oś refleksji – jednocześnie jest punktem wyjścia dla rozważań nad szeroko rozumianą relacją człowiek – historia kultury – historia społeczna. W najbardziej podstawowym, historycznym wymiarze jest to książka poświęcona istotnemu fragmentowi życia kulturalnego Warszawy sprzed 1939 roku. W obszarze badań nad kolekcjonerstwem wnosi uzupełnienie do typologii polskich kolekcji o endemiczny gatunek – kolekcję warszawską, do której ukonstytuowania walnie przyczyniło się stołeczne mieszczaństwo, także to pochodzenia żydowskiego. Zawiera propozycję metodologiczną zastosowania narratologii w studiach nad kolekcjami, umożliwiającą odczytanie biografizmu kolekcji. Jest też – bardziej w rezultacie niż w zamiarze – próbą krytycznego oglądu specyfiki polskiej kultury narodowej, przyczynkiem do refleksji nad istotą polskiej tożsamości.

Nieurodzaje, braki żywności, wreszcie klęski głodu były zjawiskiem powszechnym w przednowoczesnej Europie, ale słabo zbadanym w przypadku ziem polskich. Dzięki wykorzystaniu wielu różnorodnych materiałów archiwalnych, w tym ksiąg metrykalnych, udało się ustalić, że dla południowej Małopolski nie tylko katastrofa roku 1847, będąca efektem zarazy ziemniaczanej, ale też klęski głodu z XVIII wieku skutkowały ogromną umieralnością i spadkiem urodzeń. Ich skutki demograficzne i gospodarcze były porównywalne co najmniej z epidemiami i bardziej dotkliwe niż zniszczenia wojenne. Paradoksem było, że to chłopi, czyli producenci żywności, byli jednocześnie głównymi poszkodowanymi, mimo podejmowanych prób zwiększenia bezpieczeństwa żywnościowego. Recenzowana publikacja (…) jest (…) pierwszym, niezwykle cennym opracowaniem poświęconym kryzysom żywnościowym i klęskom głodu w południowej Małopolsce. Jej wartość podnosi bogata baza źródłowa i nowa interpretacja znanych już historykom źródeł jak metryka józefińska, opisania urbarialne, księgi metrykalne. Dr hab. Tomasz Kargol, prof. UJ Nie tylko podjęta tematyka, ale też rozmach badawczy, mnogość postawionej problematyki, zaprezentowanie potencjału badawczego źródeł niekiedy jeszcze zapomnianych albo pomijanych z racji ich żmudnej obróbki (księgi metrykalne, supliki poddanych, inwentarze dóbr) składają się na konstatację, że dzieło Miodunki będzie wytyczać nowe tory badawcze w polskiej historiografii (…) Przydatność docenią przede wszystkim badacze dawnej gospodarki, demografowie historyczni, historycy społeczni, antropolodzy i socjologowie historyczni, ruch regionalistyczny i genealogiczny. Dr hab. Mateusz Wyżga, prof. UKEN Piotr Miodunka – historyk, prawnik, adiunkt w Katedrze Historii Gospodarczej i Społecznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, współautor monografii Pilzna, Wojnicza i Ekobiografii Krakowa, a także autor monografii Społeczność małych miast południowej Małopolski od końca XVI do końca XVIII wieku. Jego zainteresowania badawcze obejmują: historię społeczno-gospodarczą Polski do XIX wieku, demografię historyczną, geografię historyczną i historię środowiskową.

„Boom inwestycyjny epoki Edwarda Gierka […] był jednym z ważniejszych okresów w historii PRL. Sposób realizacji inwestycji warunkował ówczesny system gospodarczy, w którym jedną z istotnych ról odgrywała rządząca partia. Niniejsza praca jest poświęco­na zbadaniu zaangażowania wojewódzkich liderów partyjnych w realiza­cję projektów inwestycyjnych. Analiza dotyczy trzech różnych regionów Polski (Warszawy oraz województw katowickiego i lubelskiego), których gospodarki były odmienne, podobnie jak struktura społeczna i znacze­nie polityczne. Badanie trzech regionów pozwoliło nie tylko odtworzyć metody działania sekretarzy komitetów wojewódzkich wobec projektów inwestycyjnych, ale również pokazać różnice w strategiach przyjmowa­nych przez lokalnych liderów Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR), działających w odmiennym otoczeniu i posiadających odmienną pozycję w hierarchii partyjnej”. Ze Wstępu „Towarzysze myślą o metrze, ale na to jest za wcześnie, trzeba najpierw skończyć te inwestycje, które są w trakcie realizacji, nie mamy cementu, stali”. (Edward Gierek na zebraniu Egzekutywy Komitetu Warszawskiego PZPR w 1973 r.) Maciej Tymiński – dr hab. nauk ekonomicznych, kierownik Katedry Historii Gospodarczej Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Jego zainteresowania badawcze obejmują historię gospodarczą czasów komunizmu w Polsce, przede wszystkim znaczenie aparatu partyjnego w gospodarce, problem rozwoju ziem polskich w XIX i XX w., wpływ zmian instytucjonalnych na zachowania społeczne w gospodarce oraz historię idei ekonomicznych okresu PRL. Piotr Koryś – dr hab. nauk ekonomicznych, pracownik Katedry Historii Gospodarczej na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego oraz kierownik Ośrodka Badań Ekonomicznych Instytutu Studiów Społecznych im. Profesora Roberta Zajonca UW. Jego zainteresowania badawcze obejmują historię gospodarczą Polski XIX i XX w., w tym dzieje modernizacji gospodarczych, historię idei ekonomicznych w Polsce oraz rolę instytucji formalnych i nieformalnych w rozwoju gospodarczym w perspektywie długookresowej. Dariusz Standerski – dr nauk ekonomicznych i mgr prawa, pracownik Katedry Historii Gospodarczej na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Jego zainteresowania badawcze obejmują historię gospodarczą PRL, w tym w szczególności instytucjonalne uwarunkowania systemu kierowania gospodarką planową.

Książka Splątane pamięci przybliża zagadnienia współczesnej historii Indonezji, podejmując trudny temat masowych mordów z 1965 roku oraz uwięzienia tysięcy osób, który wciąż wywołuje kontrowersje i silne emocje. Autorka dogłębnie analizuje działania reżimu Suharto dotyczące polityki pamięci, podkreślając, że narracja historyczna kreowana przez następców reżimu jest formą symbolicznej przemocy, która blokuje proces pojednania. Szczególną wartość książki stanowi wyjście poza elitarny dyskurs wymazujący pamięć ofiar i próba odtworzenia narracji osób wykluczonych, które ujawniają uprzywilejowaną pozycję indonezyjskich władz w zarządzaniu polityką pamięci. Publikacja nie tylko uzupełnia polską literaturę o te zagadnienia, lecz także wielodyscyplinarnie prezentuje ciekawe kierunki badań nad współczesnym dyskursem dotyczącym różnych sposobów konstruowania i postrzegania naruszeń praw człowieka oraz pamięci – zarówno tej formowanej przez reżim, jak i zachowywanej przez jego ofiary.

Władysław Czapliński (1905–1981), profesor historii, badacz dziejów Polski i powszechnych w okresie nowożytnym i historii krajów skandynawskich. Uznawany za jednego z najwybitniejszych badaczy dziejów nowożytnych, w szczególności polskiego parlamentaryzmu. Zdaniem wielu był twórcą szkoły naukowej, o czym świadczą liczne kontynuacje jego badań. Natomiast wyobraźnię historyczną szerokiego grona czytelników kształtowały jego liczne prace popularnonaukowe, wśród nich Władysław IV i jego czasy i Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku. Opracował też takie pomniki kultury polskiej, jak Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska i Jerzego Ossolińskiego. Dziennik prowadzony od 1958 roku aż do śmierci autora jest nie tylko zapisem osobistym. Jako profesjonalny historyk, prof. Czapliński zdawał sobie sprawę, że jego notatki staną się kiedyś źródłem historycznym. Skrupulatnie opisuje środowisko naukowe Wrocławia i Śląska w okresie PRL, jego relacje z władzą komunistyczną, studencką działalność opozycyjną. Zręcznie przy tym operuje anegdotą, a czasem i złośliwościami. Opracowanie naukowe i wstęp: dr Tomasz Siewierski.

O POCZĄTKACH PAŃSTWA POLSKIEGO Jak głęboko wstecz sięgają nasze korzenie? Co starożytni wiedzieli o naszych ziemiach? Skąd się wzięli Słowianie? Gdzie była stolica państwa wczesnopiastowskiego? Co odziedziczył Bolesław Chrobry? I jakie były konsekwencje jego rządów? Profesor Przemysław Urbańczyk, wybitny badacz wczesnego średniowiecza, w swojej najnowszej książce próbuje odpowiedzieć na te i wiele innych frapujących pytań. Z długiej listy zagadnień dotyczących początków państwa polskiego wybrał 28 najważniejszych i przedstawił je w krótkich rozdziałach. Ilustrują one skomplikowany proces, który wskutek splotu świadomych decyzji i historycznych przypadków doprowadził do powstania państwa wczesnopiastowskiego – na początku drugiego tysiąclecia nazwanego Polonią. Korzenie Polski to idealna książka zarówno dla zaawansowanych, jak i początkujących pasjonatów historii. To pozycja, która każdego skłoni do refleksji i sprowokuje do dyskusji. Przemysław Urbańczyk (ur. 1951) – mediewista, profesor w Instytucie Archeologii UKSW oraz w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN. Jego badania nad wczesnymi dziejami Polski, Europy Środkowej, Skandynawii i wysp północnego Atlantyku wniosły znaczący wkład w wiedzę o początkach państw terytorialnych, rozszerzaniu się chrześcijaństwa i procesach urbanizacyjnych. Zajmuje się też teorią badań archeologicznych, historią archeologii i metodyką badań wykopaliskowych. Jego działalność badawcza, popularnonaukowa i publicystyczna jest udokumentowana w niemal 600 publikacjach. Jest autorem 18 książek, z których kilka otrzymało prestiżowe nagrody, między innymi Nagrodę KLIO. W Korzeniach Polski oferuje autorską wizję początków Polski – krytyczną w stosunku do ujęć tradycyjnych.