Marek Woźniak

Prezentowana monografia stanowi kontynuację projektu: Historia w kulturze współczesnej. Niekonwencjonalne podejścia do przeszłości, zainicjowanego w Instytucie Historii UMCS w 2010 roku przez pracowników Zakładu Metodologii Historii i Zakładu Historii Najnowszej. Podejmując tego typu problematykę względem zinstytucjonalizowanego dyskursu naukowego, przestrzeni doświadczenia i uobecniania historii w sferze publicznej, uwydatnia się jednocześnie kwestię użytkowania przeszłości w tworzeniu kulturowej matrycy społeczeństwa. Autorzy poszczególnych rozdziałów, poprzez tropy dyskursywnego użytkowania historii, kierują swoje zainteresowania w stronę innych kontekstów i sposobów jej przedstawiania. „Ćwiczenia z logiki historycznej” i „peryferyjne zmagania z nowoczesną formą” stanowią dla nich perspektywy sytuujące klasyczną historiografię wobec nowych możliwości jej konceptualizacji, w oparciu o teorie marginalizowane bądź pomijane w głównym nurcie badań historycznych. Co więcej, okazują się interesującą propozycją syntez historiografii politycznej, społecznej, gospodarczej, kulturowej, tworzących tło rozumienia współczesnej kultury, a tym samym perspektywę oczekiwaną w dyskursie historycznym.

Oddawany do rąk czytelników tom zawiera teksty dedykowane Profesorowi Janowi Pomorskiemu z okazji jubileuszu czterdziestolecia Jego pracy naukowej. Osoba prof. Jana Pomorskiego bezdyskusyjnie kojarzy się z dziedziną humanistyki i nauk historycznych, a metodologia nauk pozostaje niezmiennie pasją szanownego Jubilata. Jan Pomorski jest jednym z najwybitniejszych uczniów prof. Jerzego Topolskiego, twórcy Polskiej Szkoły Metodologii Historii, którą rozwija i nadal kreśli jej przestrzeń doświadczenia oraz horyzonty oczekiwań.

Oczy od wieków budziły w ludziach wiele emocji, zdumienie i zastanowienie. Fascynuje siła ich wyrazu lub jej brak, zdumiewa kształt, różnorodność zabarwienia, zastanawia fakt, jak wiele mogą wyrażać. Zakochani, zarówno dawniej jak i dzisiaj szukają w oczach wybrańca akceptacji oraz potwierdzenia swoich uczuć. W oczach uzewnętrzniają się też uczucia negatywne: zazdrość, nienawiść, cynizm. Znamy również określenie: „po oczach widać, że jest chory”. Patrząc na oczy ludzkie od strony medycznej, widzimy, iż są one nie tylko narządem pozwalającym na orientację w świecie zewnętrznym, ale też, że za ich pośrednictwem dochodzi do wymiany informacji pomiędzy naszym środowiskiem wewnętrznym a otoczeniem. Są oknem naszego ustroju. Przez nie wpływają bodźce z zewnątrz, ale także przez to okno możemy zajrzeć do wnętrza naszego ustroju.

Mimo upływu niemal 2500 lat bitwy stoczone przez siły koalicji greckich państw-miast ze zmierzającą na podbój ich ziem ogromną armią Imperium Achemenidów stanowią jedną z najsławniejszych, niemal legendarnych kart nie tylko historii starożytnej Europy, ale głównie dzięki wspaniałemu dziełu Herodota, również dziejów ludzkości. Słyszał o nich (zwłaszcza o bohaterskiej obronie przejścia termopilskiego) każdy, kto przynajmniej trochę interesuje się historią, a zapewne także i wielu nią niezainteresowanych. Choć znaczenie walk na tej „pierwszej linii obrony” nie było dla losów kampanii Kserksesa w Helladzie kluczowe, w przypadku utrzymania przez sprzymierzonych pozycji obronnych i powstania strategicznego pata bezwzględnie mogło się takim stać. Nawet ich klęska w ważny sposób wpłynęła na kształt strategii, jaką siły greckie przyjęły w miesiącach następnych, w czasie decydujących o losach ich państewek bitew pod Salaminą i Platejami... Marek Adam Woźniak (1976). Magister archeologii UW, doktorant w IAE PAN, pracownik Centrum Nauki Kopernik w Warszawie. Archeolog terenowy i uczestnik misji archeologicznych w Mele Hairan w Turkmenistanie, w Aleksandrii, Sakkara i Berenike w Egipcie oraz Nea Paphos na Cyprze. Archeolog i historyk wojskowości specjalizujący się w badaniach uzbrojenia i technik walki armii starożytnych, głównie wschodnich.