Menu

Kamil Kajkowski

Wojna i magia to - jak próbuje wykazać autor niniejszej książki - nierozłączny duet codzienności wczesnośredniowiecznego świata Słowian. Magia przenikała do konfliktów zbrojnych na różnych ich etpach, zarówno przed, w trakcie, jak i po. Związek ten można nazwać intensywnym, a niekiedy i destrukcyjnym. Wynikające z nakazów religijnych powody podjęcia działań zbrojnych czy prowadzone w ich trakcie czynności wymykały się ogólnie przyjętym regułom, a niekiedy nawet przeczyły zdrowemu rozsądkowi. Podróż po intrygującym świecie słowiańskich wojen jest wieloetapowa i zaczyna się w czasach wspólnoty nieznającej wodza, a kończy na zhierarhizowanej monarchii. Autorowi udało się w interesujący i przystępny językowo sposób przedstawić to zagadnienie, bez zawiłości charakterystycznych dla opracowań stricte naukowych, choć książka wyposażona jest w cały aparat pozwalający osobom dociekliwym na samodzielne zgłębianie tematu. (z recenzji prof. IAiE PAN dr. hab. A. Janowskiego)
Badania nad religią przedchrześcijańskich Słowian należą do najbardziej fascynujących, ale i niewdzięcznych prac naukowych. Fascynujących, gdyż nawet nieznaczny sukces jest ogromnym krokiem naprzód w poznaniu pierwotnego spojrzenia na świat naszych przodków; niewdzięcznym zaś z powodu ubogiego, dostępnego nam materiału poznawczego, na którym opierają się dzisiejsze badania. Rozwój metodyki badań wykopaliskowych, interdyscyplinarny tok ich prowadzenia, a w końcu publikacja kompletnych opracowań archiwalnej dokumentacji stanowisk archeologicznych pozwalają na podjęcie próby weryfikacji, bądź też utrzymanie dawniejszych poglądów na temat religii pogańskich Słowian. Postęp badań wymusza potrzebę uwzględnienia najnowszych źródeł wykopaliskowych, trendów, ustaleń, a w kilku przypadkach sięgnięcia do źródeł pisanych dotąd jedynie wyjątkowo wykorzystywanych w kontekście kultu pogańskiego.
Spis treści: Od autora / 7 1. ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE / 9 1.1. Ramy chronologiczno-terytorialne i cel pracy / 11 1.2. Zakres merytoryczny / 18 2. STAN BADAŃ NAD OBRZĘDOWOŚCIĄ WCZESNOŚREDNIOWIECZNYCH POMORZAN NA TLE DYSKUSJI NAD RELIGIĄ POGAŃSKĄ SŁOWIAN ZACHODNICH / 23 3. MOŻLIWOŚCI POZNAWCZE ARCHEOLOGII W BADANIACH NAD KULTURĄ DUCHOWĄ WCZESNOŚREDNIOWIECZNYCH SPOŁECZNOŚCI POGAŃSKICH / 51 4. MIEJSCA SPRAWOWANIA PRAKTYK KULTOWYCH W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ ARCHEOLOGICZNYCH / 75 4.1. Morfologia ośrodków kultu pogańskiego / 77 4.2. Ośrodek kultu jako antropogeniczna przestrzeń kontaktu z sacrum / 89 4.3. Sanktuaria w świecie natury / 92 4.4. Fenomen grodów kultowych / 107 4.5. Budynki o funkcjach sakralno-obrzędowych / 121 4.6. Przestrzeń nekropoliczna / 131 5. PLASTYKA FIGURALNA / 151 5.1. Rzeźby i reliefy / 153 5.2. Wyobrażenia zminiaturyzowane / 179 6. OFIARY / 205 6.1. Ofiary z ludzi / 208 6.2. Ofiary ze zwierząt / 215 6.3. Ofiary zakładzinowe / 221 6.4. Wota akwatyczne / 230 6.5. Skarby / 233 7. AMULETY I PRZEDMIOTY APOTROPAICZNE / 243 8. OBRZĘDOWOŚĆ RELIGIJNA POMORZAN WCZESNEGO ŚREDNIOWIECZA W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ ARCHEOLOGICZNYCH / 297 8.1. Organizacja przestrzeni sakralnych na tle przemian społeczno-politycznych / 299 8.2. Przejawy myślenia religijno-magicznego i jego realizacje / 315 Aneks 1. Wczesnośredniowieczne pochówki łodziowe z obszaru Pomorza / 365 Aneks 2. Depozyty szkieletów zwierzęcych zarejestrowane na obszarze Słowiańszczyzny Zachodniej / 369 Bibliografia / 381 Indeks nazw miejscowych / 485 Indeks postaci nadprzyrodzonych / 491 Ritual practices of the Pomeranians in the Early Middle Ages. An archaeological study. Contents / 493