Mariusz Borowiak

Działania bojowe sześciu niemieckich okrętów podwodnych typu II B przeciwko rosyjskiej Flocie Czarnomorskiej i żegludze handlowej na Morzu Czarnym w latach 1942-1944 nie były dotychczas – w takim ujęciu – przedmiotem rozważań i badań polskich historyków, publicystów i dziennikarzy zajmujących się literaturą wojenno-morską. Niniejsza książka powstała głównie w oparciu o raporty dowódców i dzienniki jednostek podwodnych (Kriegstagebücher Deutscher U-Boote; KTB) U 9, U 18, U 19, U 20, U 23 i U 24 oraz setki stron dokumentów przechowywanych w U.S. Naval War College w Newport w Stanach Zjednoczonych i The National Archives w londyńskim Kew. Materiały te potwierdzają działalność bojową sił nawodnych i podwodnych Kriegsmarine oraz innych flot państw sojuszniczych – Włoch, Rumunii i Bułgarii – na południowym wschodzie i południowym zachodzie Europy. Wykorzystałem także pasjonujące wspomnienia naocznych świadków oraz literaturę fachową w języku niemieckim, angielskim i rosyjskim, dzięki czemu udało się wypełnić zasadniczą lukę na rynku polskich publikacji poświęconych działalności bojowej U-Bootów na czarnomorskim teatrze działań w II wojnie światowej.W kwietniu 1942 r. Niemieckie Naczelne Dowództwo Marynarki Wojennej w Berlinie podjęło decyzję o stworzeniu na Morzu Czarnym flotylli okrętów podwodnych. Szczegółowy plan transportu częściowo rozmontowanych U-Bootów drogami wodnymi i lądowymi (do tego celu postanowiono wykorzystać głównie niemieckie autostrady i Dunaj) – w dwóch grupach po trzy jednostki – uznano za szalony pomysł. Cała trasa, biegnąca niemal w poprzek Europy, liczyła około 2500 km! Do przygotowania i przeprowadzenia tej niespotykanej i bardzo skomplikowanej operacji powołano specjalną 600-osobową grupę transportową. „Małe wilki” admirała Karla Dönitza, naczelnego dowódcy niemieckiej floty podwodnej (U-Bootwaffe), weszły w skład grupy bojowej 30. U-Flottille w Konstancy (Rumunia). W książce opisano każdą akcję bojową, w której uczestniczyły załogi U-Bootów typu II na tym nieco zapomnianym akwenie operacyjnym. Pod koniec października 1942 r. U 24 jako pierwszy wyruszył z Konstancy na kilkunastodniowy patrol frontowy. Do końca roku dołączył do niego U 9, natomiast pozostałe jednostki flotylli rozpoczęły aktywną działalność później, w pierwszych miesiącach 1943 r. Niemieckie okręty podwodne miały działać na szlakach komunikacyjnych przeciwnika przebiegających u zachodnich i południowych wybrzeży Kaukazu. Zagłada stalowych rekinów Hitlera, które w ciągu dwóch lat wzięły udział łącznie w 57 patrolach bojowych i zatopiły lub uszkodziły 32 jednostki wojenne i handlowe o tonażu prawie 47 000 t, ze względu na ciężką sytuację panującą na froncie była nieuchronna. W przedostatnim roku wojny wszystkie małe okręty podwodne typu II B, które uczestniczyły w patrolach bojowych przeciwko rosyjskiej żegludze, z powodu przeważających sił morskich przeciwnika zostały wyeliminowane z walki (trzy z nich, kiedy odcięto im wszystkie drogi ucieczki, zostały zatopione przez swoje załogi koło wybrzeży Turcji). Alianci przyjęli tę wiadomość z dużą ulgą, bowiem okręty podwodne Kriegsmarine nie zdążyły ewakuować się na Morze Śródziemne przez Bosfor i Dardanele, gdzie mogłyby z większym powodzeniem zwalczać statki handlowe.

U-Booty typu X B były największymi okrętami podwodnymi Kriegsmarine. Blisko dziewięćdziesięciometrowej długości dwukadłubowe oceaniczne podwodne stawiacze min z okresu II wojny światowej wykorzystywano także często – w związku z ich dużym zasięgiem – jako okręty zaopatrzeniowe, transportowe i pomocnicze tankowce. Ich pierwowzorem był okręt podwodny typu UE (U 117) z czasów I wojny światowej oraz okręty typów I A i IX. W latach 1939-1945 w stoczni Germaniawerft w Kilonii zbudowano w sumie osiem jednostek typu X B (U 116, U 117, U 118, U 119, U 219, U 220, U 233, U 234). Sześć z nich zostało utraconych w trakcie działań wojennych. Jeden został przejęty przez Japończyków po kapitulacji Niemiec w maju 1945 r. (U 219) i włączony do ich floty jako I-505. Drugi z okrętów, które przetrwały wojnę (U 234), został zdobyty przez Amerykanów i zatopiony przez nich w czasie prób w listopadzie 1947 r.Mariusz Borowiak – pisarz, dziennikarz-publicysta, marynista; autor 80 książek (także w języku angielskim i rosyjskim) i broszur oraz kilkuset artykułów o tematyce wojennomorskiej w kraju i za granicą, współautor haseł do słowników i encyklopedii. Na podstawie książki „Westerplatte. W obronie prawdy” powstał scenariusz do filmu fabularnego; konsultant scenariusza filmu „Dywizjon 303. Historia prawdziwa”. Jego artykuły prasowe i książki były pretekstem do przygotowania licznych reportaży radiowych i telewizyjnych. Znany z obalania „prawd historycznych” o Polskiej Marynarce Wojennej w latach 1918-1947 i niemieckiej U-Bootwaffe w latach II wojny światowej. Prezes Stowarzyszenia Wyprawy Wrakowe.

Nowa seria Wydawnictwa Napoleon V poświęcona jest historii Polskiej Marynarki Wojennej w latach 1918-1946. W tym unikalnym wydawnictwie, w 27 tomach, zostaną przedstawione najważniejsze wydarzenia z dziejów biało-czerwonej bandery na wodach Wisły, Piny, Prypeci oraz Bałtyku w okresie dwudziestolecia międzywojennego, jak również wojenne losy polskich marynarzy w czasie II wojny światowej. Polecamy także 21-tomową serię Wydawnictwa Napoleon V „Polskie okręty wojenne w Wielkiej Brytanii i Szwecji 1939-1945”. W następnych tomach: 3 Pierwsze okręty na Bałtyku 4 Dywizjon Kontrtorpedowców 1932-1939

"Oddajemy w ręce czytelników nową serię wydawnictwa Napoleon V poświęconą historii polskich okrętów wojennych w Wielkiej Brytanii w latach 1939-1945. W jej ramach opublikowanych zostanie 20 tomów. Omówione zostaną wszystkie znaczące wydarzenia, patrole bojowe oraz starcia jednostek nawodnych i podwodnych „małej floty”, które składają się na dzieje biało-czerwonej bandery na Zachodzie podczas II wojny światowej. Dodatkową atrakcją opracowania są kolorowe grafiki okrętów i uzbrojenia, unikalne fotografie, relacje naocznych świadków wydarzeń oraz kopie dokumentów przechowywane w archiwach krajowych i zagranicznych. "

"Oddajemy w ręce czytelników nową serię wydawnictwa Napoleon V poświęconą historii polskich okrętów wojennych w Wielkiej Brytanii w latach 1939-1945. W jej ramach opublikowanych zostanie 20 tomów. Omówione zostaną wszystkie znaczące wydarzenia, patrole bojowe oraz starcia jednostek nawodnych i podwodnych „małej floty”, które składają się na dzieje biało-czerwonej bandery na Zachodzie podczas II wojny światowej. Dodatkową atrakcją opracowania są kolorowe grafiki okrętów i uzbrojenia, unikalne fotografie, relacje naocznych świadków wydarzeń oraz kopie dokumentów przechowywane w archiwach krajowych i zagranicznych. "

Oddajemy w ręce czytelników nową serię wydawnictwa Napoleon V poświęconą historii polskich okrętów wojennych w Wielkiej Brytanii w latach 1939-1945. W jej ramach opublikowanych zostanie 20 tomów. Omówione zostaną wszystkie znaczące wydarzenia, patrole bojowe oraz starcia jednostek nawodnych i podwodnych „małej floty”, które składają się na dzieje biało-czerwonej bandery na Zachodzie podczas II wojny światowej. Dodatkową atrakcją opracowania są kolorowe grafiki okrętów i uzbrojenia, unikalne fotografie, relacje naocznych świadków wydarzeń oraz kopie dokumentów przechowywane w archiwach krajowych i zagranicznych.

Oddajemy w ręce czytelników nową serię wydawnictwa Napoleon V poświęconą historii polskich okrętów wojennych w Wielkiej Brytanii w latach 1939-1945. W jej ramach opublikowanych zostanie 20 tomów. Omówione zostaną wszystkie znaczące wydarzenia, patrole bojowe oraz starcia jednostek nawodnych i podwodnych „małej floty”, które składają się na dzieje biało-czerwonej bandery na Zachodzie podczas II wojny światowej. Dodatkową atrakcją opracowania są kolorowe grafiki okrętów i uzbrojenia, unikalne fotografie, relacje naocznych świadków wydarzeń oraz kopie dokumentów przechowywane w archiwach krajowych i zagranicznych.

Oddajemy w ręce czytelników nową serię wydawnictwa Napoleon V poświęconą historii polskich okrętów wojennych w Wielkiej Brytanii w latach 1939-1945. W jej ramach opublikowanych zostanie 20 tomów. Omówione zostaną wszystkie znaczące wydarzenia, patrole bojowe oraz starcia jednostek nawodnych i podwodnych „małej floty”, które składają się na dzieje biało-czerwonej bandery na Zachodzie podczas II wojny światowej. Dodatkową atrakcją opracowania są kolorowe grafiki okrętów i uzbrojenia, unikalne fotografie, relacje naocznych świadków wydarzeń oraz kopie dokumentów przechowywane w archiwach krajowych i zagranicznych.

Nowa seria wydawnictwa Napoleon V poświęcona jest zagadkowym wydarzeniom na wszystkich frontach wojny morskiej w latach 1939-1945. Niniejsza książka powstała na podstawie odtajnionych dokumentów w archiwum National Archives and Records Administration w College Park w Waszyngtonie, które przedstawiają nieznaną historię pierwszego rejsu dużego niemieckiego okrętu podwodnego U 234, który w ostatnich dniach II wojny światowej wyszedł z Norwegii z supertajnym ładunkiem i 12 pasażerami do Japonii. W niewyjaśnionych okolicznościach m.in. tajemnicza substancja – tlenek uranu „wyparowała” z U-Boota. Władze amerykańskie nigdy nie przyznały się do tej kradzieży. Podejrzewa się, że rudę uranową przewieziono do pracujących na potrzeby projektu „Manhattan” zakładów Oak Ridge, gdzie w latach powojennych przerobiona została zapewne na surowiec do produkcji broni nuklearnej. Okazuje się, że wiele informacji odnośnie tego okrętu transportowego i jego fascynującej podróży jest nadal owianych tajemnicą.

Oddajemy w ręce czytelników nową serię wydawnictwa Napoleon V poświęconą historii polskich okrętów wojennych w Wielkiej Brytanii w latach 1939-1945. W jej ramach opublikowanych zostanie 20 tomów. Omówione zostaną wszystkie znaczące wydarzenia, patrole bojowe oraz starcia jednostek nawodnych i podwodnych "małej floty", które składają się na dzieje biało-czerwonej bandery na Zachodzie podczas II wojny światowej. Dodatkową atrakcją opracowania są kolorowe grafiki okrętów i uzbrojenia, unikalne fotografie, relacje naocznych świadków wydarzeń oraz kopie dokumentów przechowywanych w archiwach krajowych i zagranicznych.

Oddajemy w ręce czytelników nową serię wydawnictwa Napoleon V poświęconą historii polskich okrętów wojennych w Wielkiej Brytanii w latach 1939-1945. W jej ramach opublikowanych zostanie 20 tomów. Omówione zostaną wszystkie znaczące wydarzenia, patrole bojowe oraz starcia jednostek nawodnych i podwodnych „małej floty”, które składają się na dzieje biało-czerwonej bandery na Zachodzie podczas II wojny światowej. Dodatkową atrakcją opracowania są kolorowe grafiki okrętów i uzbrojenia, unikalne fotografie, relacje naocznych świadków wydarzeń oraz kopie dokumentów przechowywane w archiwach krajowych i zagranicznych.

Oddajemy w ręce czytelników nową serię wydawnictwa Napoleon V poświęconą historii polskich okrętów wojennych w Wielkiej Brytanii w latach 1939-1945. W jej ramach opublikowanych zostanie 20 tomów. Omówione zostaną wszystkie znaczące wydarzenia, patrole bojowe oraz starcia jednostek nawodnych i podwodnych „małej floty”, które składają się na dzieje biało-czerwonej bandery na Zachodzie podczas II wojny światowej. Dodatkową atrakcją opracowania są kolorowe grafiki okrętów i uzbrojenia, unikalne fotografie, relacje naocznych świadków wydarzeń oraz kopie dokumentów przechowywane w archiwach krajowych i zagranicznych.

Niezwykle ciekawy życiorys komandora Stanisława Tytusa Dzienisiewicza (1897-1979) to gotowy scenariusz na film fabularny. Historia, która zapiera dech w piersiach. Kawalerzysta i oficer Polskiej Marynarki Wojennej. Mimo skromnej budowy ciała posiadał wiele cech wspólnych, którymi charakteryzował się legendarny pułkownik Michał Wołodyjowski, bohater książek Henryka Sienkiewicza. Wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Od 1939 do 1941 r. był w niewoli sowieckiej, aresztowany przez NKWD w Równem i uwięziony w obozie w Juchnowie, potem w Kozielsku. Uniknął losu jeńców zamordowanych w Katyniu. Odzyskał wolność, po czym wstąpił do Armii Polskiej w ZSRS gen. Władysława Andersa. Drogą przez Murmańsk dostał się do Wielkiej Brytanii. Jako jedyny oficer PMW dowodził największymi okrętami pod biało-czerwoną banderą: stawiaczem min Gryf oraz lekkimi krążownikami Dragon i Conrad. Tonął trzykrotnie z okrętami: Kaszub, Kujawiaki, Dragon. Dowódca legendarnego niszczyciela Piorun. Służbę w Marynarce Wojennej zakończył na stanowisku dowódcy Obozu Szkolnego Marynarki Wojennej ORP „Bałtyk" w Okehampton. Po wojnie był kierownikiem tzw. trójki powrotowej; planował powrót do kraju, z czego zrezygnował. Kawaler Orderu Virtuti Militari, trzykrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Zmarł w Londynie.

Seria 22 książek Wydawnictwa Stara Szuflada poświęcona jest dziejom Marynarki Wojennej Polski Odrodzonej. Mariusz Borowiak, jeden z najbardziej dziś znanych polskich pisarzy i dziennikarzy morskich, przedstawia znaczące wydarzenia na temat biało-czerwonej bandery na rzekach Wisły, Piny i Prypeci oraz Bałtyku w okresie dwudziestolecia międzywojennego, jak również wojenne losy polskich marynarzy w czasie II wojny światowej. Dodatkowa atrakcją serii są unikalne zdjęcia i relacje naocznych świadków wydarzeń, którzy związali z Marynarką Wojenną w latach II Rzeczypospolitej swoje życie, oraz kopie dokumentów przechowywane w archiwach krajowych i zagranicznych.

Spis treści: 1. Niełatwe początki Marynarki Wojennej II Rzeczypospolitej /7 2. Niemieckie trałowce redowe typu FM w Polskiej Marynarce Wojennej /31 2.1. Zakup poniemieckich minowców przez PMW /31 2.2. Pracowita służba „ptaszków” na wodach Zatoki Gdańskiej /42 2.3. „Trzecie” życie trałowców typu FM /78 3. Nowa generacja pełnomorskich minowców w PMW /93 3.1. Kreatywne działania dowódcy Floty /95 3.2. Geneza powstania trałowców wz. 1933 /97 3.3. Od złożenia ofert do rozpoczęcia budowy minowców /102 3.4. Budowa „ptaszków” w Stoczni Modlińskiej, Warsztatach Portowych Marynarki Wojennej w Gdyni i Stoczni Gdyńskiej /117 3.5. Spacer po okręcie typu Jaskółka /133 3.6. Ostatni etap budowy, próby i wcielenie do służby /138 4. Dywizjon Minowców 1936-1939 /147 4.1. Służba pod polską banderą /147 4.2. Rejsy szkolne i wizyty międzynarodowe /155 5. Druga seria „ptaszków” /169 5.1. Budowa trałowców typu (podtypu) Czapla /169 5.2. W przededniu wojny /176 6. Minowce we wrześniu 1939 r. /183 6.1. Pierwsza bitwa powietrzno-morska II wojny światowej /187 6.2. Działania bojowe minowców i zagłada dywizjonu /200 6.3. Kapitulacja /215 Bibliografia /217

Seria 22 książek Wydawnictwa "Stara Szuflada" poświęcona jest dziejom Marynarki Wojennej Polski Odrodzonej. Mariusz Borowiak, jeden z najbardziej dziś znanych polskich pisarzy i dziennikarzy morskich, przedstawia znaczące wydarzenia na temat biało-czerwonej bandery na rzekach Wisły, Piny i Prypeci oraz Bałtyku w okresie dwudziestolecia międzywojennego, jak również wojenne losy polskich marynarzy w czasie II wojny światowej. Dodatkową atrakcją serii są unikalne zdjęcia i relacje naocznych świadków wydarzeń, którzy związali z Marynarką Wojenną w latach II Rzeczypospolitej swoje życie, oraz kopie dokumentów przechowywane w archiwach krajowych i zagranicznych.

Materiały wywiadowcze zawarte w publikacji pierwotnie zostały uznane za zniszczone. Publikowane są po raz pierwszy! Książka zawiera 10 dokumentów w formacie A4, zawartych na ponad 250 stronach. "Według oficjalnej wersji historyków zajmujących się kryptologią niezwykle cenne materiały polskiego radiowywiadu zaginęły lub zostały bezpowrotnie zniszczone jesienią 1945 roku. Nikt jednak nie przypuszczał, że zdołano uratować przynajmniej część dokumentów Ekspozytury 300, zaś ponad trzy dekady po zakończeniu wojny ukryto je w ziemi!" Uratowane przed spaleniem (w październiku 1945 roku) tajne dokumenty służbowe dotyczące oficerów służby informacyjno-wywiadowczej II RP i materiały opracowane przez polskich kryptologów podczas II wojny światowe zostały (prawdopodobnie dopiero w 1979 r.) zabezpieczone i zakopane w skrzyni amunicyjnej w ogrodzie przy domu w South Hinskey przez podpułkownika Edmunda Piechowiaka oficera polskiego wywiadu. Historia związana z odnalezieniem skrzyni, w której Edmund Piechowiak zabezpieczył dokumenty Ekspozytury 300, jest historią wieloletniej przyjaźni Autora z Alfredem Piechowiakiem (marynarzem PMW w czasie II w św. od 1969 roku wykładowcą historii w Walbrook College), synem podpułkownika Edmunda Piechowiaka.

W latach 1935-1941dla U-Bootwaffe zbudowano 50 okrętów podwodnych typu II w czterech wariantach. Czas pokazał, że małe okręty podwodne Kriegsmarine, nazywane przez marynarzy "czółnami", okazały się całkiem udanymi konstrukcjami, podlegając stałemu rozwojowi. Proces ten trwał do 1941 r., gdy została zakończona produkcja okrętów typu IID, najbardziej zaawansowanych technicznie, charakteryzujących się znacznie zwiększonym zasięgiem dzięki powiększeniu zbiorników paliwa i innym elementom konstrukcyjnym. Okręty podwodne typu II podczas II wojny światowej były intensywnie eksploatowane operacyjnie na Bałtyku oraz wodach północnych, używane do ćwiczeń i stawiania zagród minowych. W latach 1942-1944 na Morzu Czarnym działała 30. U-Flottille, złożona z sześciu jednostek typu IIB. Odniosły nawet pewne sukcesy. Część z tych jednostek doczekała się szczęśliwie zakończenia działań wojennych i została zniszczona dopiero w ramach postanowień traktatów kończących II wojnę światową.

Książka ta jest zbiorem blisko 90 szkiców historycznych i współczesnych poświęconych związkom Wielkopolski z morzem na przestrzeni od X do XX wieku. Wielkopolska jest obszarem, który od innych terenów Polski wyodrębnia szereg rozmaitych, ważkich czynników, m.in. decydująca jego rola w procesie kształtowania się państwa, odmienności w strukturze gospodarczej i społecznej, pewne różniące od innych regionów cechy geograficzne i jego granice administracyjne. Z punktu widzenia niezorientowanego w temacie czytelnika, pojawia się tu bowiem bardzo ważne pytanie: gdzie równinna kraina zwana Wielkopolską, a gdzie morza i oceany? Jak się jednak okazuje, Wielkopolanie od najdawniejszych czasów byli ciekawi otaczającego ich świata i czynili to z bardzo różnych pobudek. Jest to pierwsze tego typu opracowanie, które ukazuje sylwetki polskich ludzi morza pochodzących z Wielkopolski, dzieje statków i okrętów noszących nazwy Poznania oraz innych miast, rzek i jezior Wielkopolski. Książka przybliża także zasługi przedsiębiorstwa armatorskiego Biały Orzeł, roli Poznania w rozwoju naszej współczesnej gospodarki morskiej i tym podobnym zagadnieniom. Praca, choć oparta na źródłach archiwalnych i literaturze przedmiotu, ma charakter popularny i utrzymana jest w bardzo przystępnej formie.