Pavol Rankov

Bohaterem Kliniki jest pacjent, który pragnie poddać się badaniu profesora psychiatrii. W tym celu codziennie o świcie przychodzi do tytułowej kliniki, by umówić się na wizytę, jednak profesor wybiera pacjentów według tajemniczego klucza. Bohater błądzi po labiryntach kliniki niczym bohaterowie Kafkowskich powieści. Spotyka na swej drodze palacza, pielęgniarkę, asystenta, którzy z jednej strony – przybliżają go do Profesora, z drugiej – oddalają go od upragnionej wizyty. Czym jest tytułowa klinika? Ile siły potrzeba, by otrzymać pomoc? Dlaczego to spotkanie okazuje się tak ważne? Rankov z pewną dozą absurdu po raz kolejny udowadnia, że jest mistrzem – naprawdę – otwartych zakończeń.

On the Other Hand is a short story collection by the award-winningSlovak author, Pavol Rankov. As the title implies, there is a duality to the stories in this volume – half of them are set in contemporary times and places and cover subjects such as immigration, refugees, drug use, and mental illness. The other half are set in distant lands with palaces and kings, and they read like fairy tales in which people dig to the other side of the Earth, build cities for the virtuous, and live alternate versions of their lives. The common thread in all of them is that Rankov takes a seemingly ordinary situation and pushes it to an extreme, and in doing so, he reveals some truth about human nature. Reading Pavol Rankov’s short stories causes inner turmoil—it’s impossible just to put the book down and go do something else. It could be because his characters remind us of ourselves, with our desires, feelings, and anxieties—except that they always go a step further than we’d dare. Milena Schefs, Nowe książki At the center are ordinary interpersonal relationships—“tight” relationships which arouse curiosity, attraction, jealousy, provocation… But it wouldn’t be Rankov if genres such as mystery, sci-fi, psychological drama, or thriller weren’t poking out between the lines. Barbora Škovierová, Hospodárske noviny That which I have called the philosohpical secret in Rankov’s work lies in unanswered and perhaps unanswerable puzzles that all good authors create out of banal situations or anecdotes. All of a sudden an anecdote grows to terrifying proportions, its resolution causes existential anxiety. Adam Bžoch, Dotyky

Pierwszy września 1938 roku. Basen w Levicach gdzieś w centrum Europy. Trzech nastolatków – Węgier, Czech i Żyd – organizuje prywatne zawody pływackie. Nagrodą dla zwycięzcy będzie prawo do ubiegania się o względy pięknej rówieśniczki Márii. Peter, Jan i Gabriel nie wiedzą jednak, że ich wyścig będzie trwał przez kolejne 30 lat. Młodzieńcza miłość zmieni życie całej czwórki. Fascynacji jedną kobietą nie przerwą ani wojna, ani pierwsze dwie dekady komunistycznych rządów w Czechosłowacji, choć historia i polityka wystawią ich przyjaźń na ciężką próbę. Losy głównych bohaterów przeplatają humorystyczne epizody, w których gościnnie pojawiają się autentyczne postaci historyczne takie jak Miklós Horthy, Jozef Tiso, Klement Gottwald czy Iwan Koniew.

Czechosłowacja na początku lat siedemdziesiątych. Smutna i szara, tuż po wkroczeniu do kraju wojsk Układu Warszawskiego i stłumieniu Praskiej Wiosny. Główny bohater, Tomáš, z pochodzenia Słowak, właśnie zaczyna studiować historię na Uniwersytecie Karola w Pradze. Opiekunem pierwszego roku jest młody komunistyczny karierowicz, adiunkt Šindelář. Bohaterem jego zajęć zostaje Jan Nepomucen, którego charakterystyczny pomnik wyróżnia się na praskim moście Karola. Tomáš wraz z trójką nowo poznanych dziewiętnastoletnich studentów – Tánią, Martinem Klárą – zaczynają zgłębiać kwestię legendy o języku Jana Nepomucena oraz poznawać inne wydarzenia i postaci sprzed wieków. Nie są świadomi, że ich aktywnością zainteresowała się czechosłowacka Służba Bezpieczeństwa. Rankov w swojej powieści pokazuje, że mroczne czasy średniowiecza i komunizmu mają ze sobą o wiele więcej wspólnego niż to się wydaje. „Czwórka studentów Uniwersytetu Karola stara się wnieść w zatęchłą szarzyznę komunistycznych realiów siłę i świeżość młodości. Jak potoczą się ich losy? Wartka, wciągająca opowieść. Rankov jakiego do tej pory nie znaliście!” Hubert Klimko-Dobrzaniecki „Interesująca próba powieści uniwersyteckiej, czyli gatunku, który w Europie Środkowej z trudem zapuszcza korzenie.” Petr A. Bílek, literaturoznawca, profesor Uniwersytetu Karola

Sztuka jest poszerzoną o nowe wątki, swobodną adaptacją powieści Pavla Rankova Zdarzyło się pierwszego września (albo kiedy indziej), która ukazała się w przekładzie Tomasza Grabińskiego w 2013 roku inaugurując wydawniczą działalność Książkowych Klimatów i serię Słowackie Klimaty. Dramat był wystawiany na deskach Słowackiego Teatru Narodowego. Powieść ukazała się dzięki wsparciu Komisji Europejskiej oraz SLOLIA – Centrum Informacji o Literaturze w Bratysławie, a w 2014 roku została uhonorowana Literacką Nagrodą Europy Środkowej ANGELUS.

Po wyzwoleniu Czechosłowacji przez Armię Czerwoną w 1945 roku, młoda kobieta o imieniu Zuzana zostaje oskarżona o zdradę kochanka, radzieckiego partyzanta. Zesłana do Gułagu, rodzi syna. Chłopcu udaje się przeżyć. Codzienność Zuzany to wieloletnia walka o przetrwanie wśród kobiet, które więcej dzieli niż łączy. Po śmierci Stalina zesłańcy mogą wrócić do swoich domów. Syn Zuzany będzie jednak, jak przystało na sowieckiego obywatela, nosił czerwoną chustę pionierów wokół szyi... Sześćdziesiąt lat później kobieta rozmawia z pewną studentką, która przygotowuje pracę na temat macierzyństwa w trudnych warunkach.