Bartłomiej Szyprowski

Siedmiu zdrajców, dwóch okupantów, setki ofiar Nie każda historia ma szczęśliwe zakończenie, tak jak nie każda pieśń sławi bohaterskie czyny. Książka ta opowiada o losach zdrajców, którzy posłali na śmierć z rąk okupantów swoich towarzyszy broni i niewinnych cywilów. Osądzeni za swoje zbrodnie, zostali zlikwidowani przez polskie podziemie. Kim byli agenci Gestapo i NKWD w szeregach polskiego podziemia? Dlaczego wstąpili na drogę zdrady? Jak unikali rozpracowania, działając na dwa fronty? Kiedy wpadli, jak wyglądało śledztwo w ich sprawie i akcja likwidacyjna? Wojciech Königsberg i Bartłomiej Szyprowski rzucają nowe światło na metody stosowane przez obce agentury w celu rozpracowania szeregów ZWZ-AK oraz na działania kontrwywiadowcze polskiego podziemia. Dobrany przez nich unikatowy materiał dokumentalny i ikonograficzny pozwala spojrzeć w oczy tym, którzy postanowili sprzymierzyć się z wrogiem.

Opracowanie poświęcone II Inspektoratowi Zamojskiemu Armii Krajowej, jego powstaniu i działalności. Funkcjonował on jako zwarta struktura od marca 1948 r. do jego rozbicia przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego (UBP) w kwietniu 1950 r. Później, mimo formalnego braku kierownictwa, żołnierze nadal uznawali się za członków zrzeszenia i podejmowali próby reaktywacji ośrodka dowodzenia. Całościowy obraz działalności tej dużej antykomunistycznej organizacji, ze wskazaniem jej celów, liczby członków oraz opisem wykonywanych zadań, był dotychczas nieznany szerszemu gronu czytelników oraz badaczom historii.

Utworzenie w okupowanej Polsce Polskiego Państwa Podziemnego podległego Rządowi na Uchodźstwie, przebywającemu najpierw w Paryżu a później w Londynie, było ewenementem w stosunku do wszystkich państw okupowanej Europy. Oczywistą jest kwestią, że w warunkach walki z obydwoma okupantami konieczne było powołanie, zarówno w ramach struktur wojskowych jak i cywilnych, aparatu wymiaru sprawiedliwości, który miał przeciwdziałać i karać ewentualne przypadki zdrady jak i innych przestępstw godzących tak w dobro Wojska Polskiego jak i Narodu Polskiego. Podjęte, pod koniec 1939 r. i na początku 1940 r., przez przedstawicieli armii podziemnej, rozmowy z przedstawicielami środowisk prawniczych doprowadziły do konsensusu, skutkującego następnie wydaniem rozkazów o utworzeniu sądownictwa wojskowego pod nazwą Sądów Kapturowych (później zmienionej na Wojskowe Sądy Specjalne) oraz aktów normatywnych, regulujących zasady odpowiedzialności karnej i postępowania przed sądami. Początkowo sądy powstały jedynie w ramach Związku Walki Zbrojnej, a dopiero później w ramach struktur cywilnych, tj. Delegatury Rządu na Kraj. Celem publikacji jest przedstawienie działalności Sądu Kapturowego przy Komendzie Głównej Związku Walki Zbrojnej w Warszawie wraz z próbą analizy prawnej wydanych przez ten sąd orzeczeń. Nadto praca przybliża okoliczności utworzenia instytucji Sądów Kapturowych w okupowanej Polsce, przedstawia formalno-prawne podstawy ich działania, a także organów biorących udział w orzekaniu. Należy bowiem podkreślić, że w publikacjach historycznych dotyczących podziemnego sądownictwa, pomimo częstego przytaczania dokumentów archiwalnych z działalności tego sądu, żaden z autorów nie podjął kompleksowej próby takiej analizy, ograniczając się jedynie albo do przedstawienia stricte historycznego punktu widzenia sądownictwa, bądź polemiki z rozstrzygnięciami tego sądu w odniesieniu do konkretnych osób.