Piasek Wojciech

Considering the reconstruction of ‘the vision of the world and the man’ of a particular historian (individual case) as a crucial part of studies on the history of historiography, the author analyses the connections between the concept of history by Witold Kula and his research on the past with anthropology. […] Regardless of the fact that the author aims at presenting the role of Kula in the process of anthropologising history and the transitions that have taken place in historiography (not only our, local, but also global), it is undeniable that the monograph goes beyond these goals. […] The monograph is also an answer to the ongoing debates concerning the future of historical research, including theoretical and methodological approaches. Introducing the new aspect of studies on historians’ works, the book […] becomes the illustration of the current trends in the studies on history, characterised mainly by their interdisciplinarity. From the review by Prof. Marek Woźniak

W monografii realizowany jest autorski projekt badań historiograficzno-metodologicznych. Clifford Geertz w jednym ze swoich esejów postulował studia nad myśleniem, jakie przebiega „na forum i agorze współczesnego życia”, dotychczas pozostających poza zainteresowaniami antropologów. Nazwał je etnografią myśli współczesnej. Stąd też koncepcję historii historiografii i metodologii historii, ufundowaną na Geertzowskim rozumieniu kultury i jej badaniu, autor traktuje jako etnografię myśli współczesnej w dziedzinie historii. „Wielkie kwestie”, które autor bada, to: klasyczna i nieklasyczna historia; centrum i peryferie historii; antropologizowanie historii; „zwroty” badawcze w historii; granice dyscyplinarne i interdyscyplinarność w historii; polityzacja historii; modernizm, postmodernizm i historia; źródła historyczne; archiwa i kultura; znaczenia i historia; myśl i historia; społeczne zaangażowanie, izolacja i historia; krytyka społeczna i historia; etyczny etnocentryzm i historia. Monografia ta, nawiązując do Wittgensteina, jest pasmem rozmaitych włókien-rozdziałów krzyżujących się i splatających ze sobą. Wszystkie, ściągnięte w sploty o odpowiednim napięciu, tworzą złożoną strukturę, miejscowo specyficzną, ale całościowo integralną, która dotyczy znaczenia kultury oraz jej różnorodności w prowadzonych przez historyków badaniach przeszłości. Treści poszczególnych rozdziałów […] są nierozerwalnie związane tak z refleksją teoretyczną, jak i praktyczną nad kondycją i zmianami dokonującymi się współcześnie na gruncie historiografii. […] Jednocześnie […] wychodzą naprzeciw potrzebie, zapotrzebowaniu i oczekiwaniu historyków (ale przecież nie tylko) na namysł/refleksję nad sposobami kreacji „obrazów przeszłości”. […] etnografia myśli współczesnej w dziedzinie historii wydaje się interesującym i niosącym za sobą potencjał badawczy projektem […] patrzenia na historiografię i dokonujące się na jej gruncie zmiany. Z recenzji prof. Marka Woźniaka Książki autorstwa […] metodologów historii oceniam zwykle w kontekście przydatności do zrozumienia rozwoju historiografii, do której przynależę, nie zaś hermetycznego dyskursu specjalistów. Z tej perspektywy […] pozycja jest ważna według mnie przede wszystkim jako wskazanie szczególnie istotnych obszarów refleksji nie tylko w polskiej historiografii, ale także w szeroko pojętym dyskursie o przeszłości. […] autor niezwykle konsekwentnie odwołuje się do antropologii jako punktu wyjścia refleksji nad celami badań historycznych, warsztatem badań oraz szczególnie dziś ważnymi debatami […]. Z recenzji dr hab. Barbary Klich-Kluczewskiej

Translated by Barbara Komorowska The ethnography of historiography developed in communist Poland is a consequence of the ‘anthropological turn’ in historiographic and methodological studies and an aspect of the ethnography of modern thought in the field of history. This is a proposal of an anthropological view of history as a field of culture. The ethnography of modern thought in the field of history combines reflections classically preserved for the history of historiography, methodology of history and cultural anthropology. Dealing with the case of Górski and reconstructing his vision of the world and man allows for an interpretive reconstruction of the cultural ‘piece’ of historiography developed in the Polish People’s Republic and sketching a fragment of its ‘cartographic image’ and diagnosis. The diagnosis concerns the phenomenon of anthropologising history, whose local variants can be observed in historiography developed in communist Poland.

Jadwiga Lechicka interesuje autora jako historyczka. Temu zainteresowaniu daje on pierwszeństwo i z takiego punktu wychodzi w swych rozważaniach. Bohaterkę książki przedstawia jako człowieka pojedynczego – jednostkę podejmującą wybory życiowe, mającą indywidualne pragnienia i oczekiwania wobec siebie. Wykorzystuje do tego ślady – biografemy, które pokazują ją jako podmiot prywatny z niepowtarzalnym jednostkowym doświadczeniem, bohaterkę swojego życia. Biografemy to informacje etnograficzne, które identyfikują prywatne doświadczenie, ale nie dają w nie wglądu. W związku z tym autor jednocześnie odwołuje się do biografemów i do stworzonego przez współczesne Lechickiej kobiety nowego wzorca kobiecości – „kobiety nowej i nowoczesnej”, sformułowanego po I wojnie światowej przez środowisko, z którym Lechicka była związana – homo academica. Równolegle z zainteresowaniem Lechicką jako człowiekiem pojedynczym autor zajmuje się kulturowym porządkiem i relacją płci w międzywojennej i powojennej historiografii polskiej. Przygląda się temu z perspektywy doświadczeń Jadwigi Lechickiej, jej stosunku do siebie samej oraz jej działań związanych z edukacją, pracą zawodową i rodziną. Diagnozując przypadek Lechickiej, dokonuje kontekstualizacji jej biografemów w zgodne zestawienie – za sprawą pojęcia uwrażliwiającego porządku i relacji płci – z biografemami innych kobiet oraz dotyczącymi ich danymi statystycznymi.

Wojciech Piasek, Piotr Oliński Bariery – możliwości – wyzwania. Wprowadzenie do lektury / 9 Wojciech Piasek Przyroda jako bariera, możliwość oraz wyzwanie a interpretacja humanistyczna interakcji człowieka z przyrodą w historii / 11 Rafał Kleśta-Nawrocki Bariery i wyzwania współczesnego postrzegania przyrody. Ponowne oczarowywanie świata / 23 Filip Rogalski Kiedy w ciele etnografa ujawnia się pewien staruszek – idiosynkrazje cielesne i ontologia animistyczno-perspektywistyczna wśród Arabela z Amazonii peruwiańskiej / 49 Rafał Beszterda Negocjowanie tradycji na Jawie. Podbieranie miodu pszczołom olbrzymim / 79 Radosław Piętka Człowiek-roślina u Wergiliusza / 107 Aleksandra Arndt W trosce o italską przyrodę. Refleksje preekologiczne na kartach literatury rzymskiej przełomu er / 125 Piotr Kołodziejczak Czy stopień urbanizacji był wyznacznikiem „europejskości”? Miasta i natura w De Europa Eneasza Sylwiusza Piccolominiego / 141 Piotr Pranke Dlaczego wyspy? Handel i władza – wpływ wymiany o charakterze interregionalnym na funkcjonowanie mikroregionów osadniczych Wielkopolski w dobie kształtowania się władztwa wczesnopiastowskiego – wybrane przykłady / 169 Wacław Kulczykowski Długie kanały wodne w państwie krzyżackim jako przykład przekształcania naturalnych warunków hydrologicznych / 195 Piotr Oliński Triumf żywiołu. Siła sztormów na Bałtyku u schyłku średniowiecza / 217 Michał Słomski Małe miasto, dwa jeziora i jeden historyk. Bariery, wyzwania i możliwości badań środowiskowych na przykładzie Dolska w XVII wieku / 229 Adam Kucharski Wyzwania, interakcje i bariery przyrodnicze. Podróżnicy wobec środowiska naturalnego w XVII–XVIII wieku. Uwagi ogólne na gruncie polskim / 249 Mateusz Maleszka Rola klimatu w wykształceniu się „zaawansowanych typów rasowych” według niemieckich antropologów z przełomu XIX i XX wieku / 271 Aleksander Smoliński Elementy roślinne stosowane w europejskiej i polskiej symbolice wojskowej. Część 2 / 287

Translated by Barbara Komorowska In contrast to the already published works in which I implement the ‘programme’ of the ethnography of historical thought, in this book, I have shifted the emphasis from ethnographic descriptions and thinking by means of large issues to thinking about great issues. Shifting the emphasis makes it possible to give a dimension of perceived realism to large issues – to think realistically and specifically about them. At the same time, it causes a change in the nature of ethnographic descriptions. They are no longer so ‘thick’. This means that this work is neither an autotelic nor a mixed case study. What I present in this monograph is an analysis of ethnographic information. It makes it possible to get to know the people from which it comes, as much as it makes it possible to primarily know the cultural world in which we all live. Ethnographic information comes from conference statements and views expressed in discussions and monographs. Usually, I extract non-key statements from them from the point of view of their authors. Being specific social events, they are explored and treated as telling something about large issues present in the study of the past.