Narodowe Centrum Kultury

Kto zapoczątkował w Polsce badania nad kulturą? Gdzie? W jakich zespołach, w jakich ośrodkach? I w jaki sposób? Jednym słowem: jakie były początki nauk o kulturze? Przyczyniły się do tego coraz rozleglejsze poszukiwania badawcze literaturoznawców, socjologów, filozofów… Autorzy artykułów wracają do dzieł Stefana Żółkiewskiego, Antoniny Kłoskowskiej, Floriana Znanieckiego, Jerzego Kmity, Konstantego Troczyńskiego, Stanisława Pietraszki, Krzysztofa i Teresy Kostyrków i wielu innych. Są to teksty, które inspirowały przed laty i inspirują teraz. Udowadniają, że podziały dyscyplinarne nie są sztywne, a pewne idee kulturoznawcze pojawiły się już lata temu, m.in. w listach czy na konferencjach.

W kulturze „przekąsek”, „skrótu myślowego” i ciągłego scrollowania komunikacja wygląda zupełnie inaczej niż jeszcze kilkanaście lat temu. Liczy się nieustanny kontakt z odbiorcami: wrzucanie nowych informacji, najlepiej w  formie atrakcyjnej grafiki, i reagowanie na posty innych. Dzięki mediom społecznościowym, w których lapidarne formy zamieszczamy i odczytujemy, jesteśmy na bieżąco, ale też stanowimy część wspólnoty. Często wymagają one sporo pracy (edity), by były atrakcyjne, oraz znajomości konwencji (copypasty). Efemeryczne formy zmieniają nie tylko komunikację, ale i język, pamięć, twórczość, edukację... Autorzy zauważają, że ponieważ media cyfrowe szybko się zmieniają, trudno przewidzieć, czy tendencja do skrótowości w dalszym ciągu się utrzyma, ale warto ją śledzić.

W dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości kluczową umiejętnością staje się nie tylko adaptacja, ale również zdolność do antycypacji i aktywnego kształtowania przyszłości. To właśnie na tym oparliśmy koncepcję niniejszej publikacji. Najefektywniejszym sposobem radzenia sobie z dynamicznymi zmianami w sektorze kultury jest tworzenie własnych scenariuszy prorozwojowych dla instytucji. Publikacja ma na celu zgłębienie tego podejścia oraz dostarczenie narzędzi i wskazówek dla tych, którzy pragną aktywnie kształtować przyszłość swoich instytucji kultury, w wielu jej aspektach. Przygotowując koncepcję merytoryczną publikacji, byliśmy pełni obaw, w jaki sposób mówić o przyszłości, zamykając ją zaledwie w kilku artykułach. Jest przecież tyle wątków, tyle ciekawych tematów, tak wiele różnych perspektyw. Artykuły stanowią zatem pewną opowieść, każdy z nich jest oddzielnym rozdziałem, inną historią do przeczytania. Jednak każdy z nich odnosi się do wyzwania przyszłości, intepretując trendy, pokazując pewne schematy i struktury. Opowieść ta nie jest ani zamknięta, ani ustrukturyzowana – jak przyszłość.

Pierwsze polskie wydanie najważniejszej publikacji poświęconej tematyce rozpowszechniania nowych idei i pomysłów. Everett M. Rogers wyjaśnia, w jaki sposób innowacje rozprzestrzeniały się za pośrednictwem wybranych kanałów komunikacji. Książka stanowi klasyczną pozycję nie tylko dla badaczy społecznych, ale również wśród ekspertów z dziedziny foresightu. Nowość innowacji nie oznacza tylko związanej z nią nowej wiedzy. Ktoś mógł wiedzieć o innowacji już od jakiegoś czasu, ale nie zajął wobec niej pozytywnej ani negatywnej postawy, nie przyjął jej ani nie odrzucił. „Nowość” innowacji można więc wyrazić w kategoriach wiedzy, postawy albo decyzji o jej przyjęciu. Everett M. Rogers Dzieło Rogersa stara się odpowiedzieć na wiele pytań, które w globalnym świecie stawiane są nie tylko przez naukowców, ale też wszystkich z uwagą przyglądających się zmianom zachodzącym w rzeczywistości. Dlaczego jedne tendencje, nowinki, pomysły przyjmują się, inne – sprawiające wrażenie absolutnie odkrywczych, nowatorskich i przełomowych – blakną, są zapominane czy wręcz odrzucane? Co ma na to wpływ? Czy można wypracować algorytm takiego działania? Jakie etapy i jakie czynniki na poszczególnych etapach decydują o powodzeniu innowacji bądź jej fiasku? Rafał Wiśniewski

Wybitny astronom, przekraczający rozmachem swoich dokonań horyzonty postrzegania świata swych współczesnych, wymieniany wśród najważniejszych naukowców wszech czasów pozostaje mniej znany jako człowiek. Autorzy artykułów tomu jubileuszowego przygotowanego w związku z 550. rocznicą urodzin Mikołaja Kopernika starają się przybliżyć jego biografię, naukową drogę, dokonania w rozlicznych dziedzinach, z których obecnie jest mniej znany, jak choćby medycyna czy ekonomia. A zadanie to niełatwe, bo tak wybitny uczony, najchętniej zamykający się w swej fromborskiej samotni, pozostawił po sobie niewiele dokumentów i autografów, przyrządów naukowych czy choćby przedmiotów codziennego użytku. Wciąż pozostaje tajemnicą, dlatego poznawanie go stanowi wyzwanie dla wszystkich zainteresowanych życiem wybitnych postaci światowej nauki.

De officiis libri tres Łukasza Opalińskiego to już dziewiąty tom serii Biblioteka Staropolskiej Myśli Politycznej. Jest to, jak pozostałe opublikowane XVII-wieczne traktaty, wydanie dwujęzyczne, które zawiera transkrypcję łacińskiego oryginału i jego tłumaczenie na język polski. Podstawę edycji stanowi wydanie z 1668 r. ze wstępem i kilkoma przypisami Andrzeja Maksymiliana Fredry, którego dzieła są trzonem Biblioteki Staropolskiej Myśli Politycznej. W De officiis Opaliński nawiązuje do dzieła Cycerona o tym samym tytule. Polski autor, podobnie jak Arpinata, dzieli traktat na trzy księgi. W księgach O prawości, O miłości, O pobożności pisze o człowieku, państwie i Bogu. Jego De officiis uznać można za próbę całościowego wyjaśnienia świata. Autor omawia w O powinnościach m.in. takie zagadnienia jak: powołanie władzy, prawo wojny, prawo własności, kondycja katolicyzmu po soborze trydenckim. Osoba twórcy De officiis jest równie interesująca jak jego dzieło. Łukasz Opaliński, jeden z największych erudytów XVII-wiecznej Rzeczypospolitej, pochodził z rodu wywodzącego się od rycerzy Bolesława Śmiałego i Bolesława Krzywoustego. Był jednym z najzamożniejszych magnatów w Koronie. Polityk swoim doświadczeniom parlamentarnym dał wyraz w Rozmowie plebana z ziemianinem. Ponadto był pomysłodawcą i współtwórcą pierwszej rodzimej gazety „Merkuriusz Polski”. Jego traktat teologiczno-polityczno-prawny, który oddajemy w Państwa ręce, to z pewnością dzieło, które spopularyzuje myśl staropolską i dostarczy wiedzę o ówczesnej Rzeczypospolitej.

Polonus iure politus mores patrios ad leges conformans, czyli Polak w prawie kształcony obyczaje ojczyste do praw kształtujący Piotra Mieszkowskiego to już ósma publikacja z serii Biblioteka Staropolskiej Myśli Politycznej. Traktat Piotra Mieszkowskiego, wybitnego XVII-wiecznego erudyty, znawcy dzieł klasyków, historii Polski i dziejów starożytnych, wydany w 1637 r., jest najważniejszym utworem tego autora i pierwszym w XVII w. tak kompleksowo odnoszącym się do ustroju Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Autor zawarł w nim pochwałę ówczesnego ładu politycznego i wolności szlacheckiej, a także rady, jak postępować, by być dobrym członkiem wspólnoty. Dwutomowy traktat Polonus iure politus mores patrios ad leges conformans, jak i cała seria BSMP, dzieł przetłumaczonych z języka łacińskiego na język polski, opracowanych naukowo przez badaczy i wydawanych w unikatowej dwujęzycznej wersji, po polsku i po łacinie, opatrzonych wnikliwymi tekstami komentującymi, przyczyniają się do popularyzacji dorobku intelektualnego srebrnego wieku i dokonań światłych umysłów tamtej epoki. Jednocześnie zachęcają do obcowania z łaciną, która miała znaczący wpływ na rozwój języków europejskich, w tym polskiego, oraz do studiowania starożytnych klasyków.

Wydawnictwo Narodowego Centrum Kultury przygotowało nową publikację dla dzieci i młodzieży. Prezentując w niej dorobek artystyczny, etnograficzny, folklorystyczny i kulturowy różnych regionów Polski, zachęcamy do poznawania i zwiedzania naszego kraju. Warto nie tylko dotrzeć do ciekawych miejsc, historii czy tradycji, lecz także zaczerpnąć pomysły do własnych podróży i eksploracji swojej okolicy.

Autorzy artykułów przygotowanych specjalnie z okazji siedemdziesiątej rocznicy śmierci poety w zróżnicowany sposób prezentują barwny obraz jego dzieła. Poszukują odpowiedzi na pytania, co jest miarą innowacyjności Kwiatów polskich, które teksty literackie należały do ulubionych lektur poetyi miały wpływ na jego twórczość, jaki związek ma dziecięctwo z byciem poetą  i dlaczego utwory Tuwima dla dzieci się nie starzeją. Przyjrzenie się tym oraz wielu innym ciekawym zagadnieniom zawartym w nowym tomie z serii Jubileusze umożliwia odkrycie złożonego, ale niezmiennie frapującego obrazu artysty.Tytułowa fraza „uwięzione wypuszczam żywioły” została zaczerpnięta z autotematycznego utworu Juliana Tuwima pochodzącego z tomu Biblia cygańska. Wiersz – bo tak nazywa się ten liryk – dotyczy fundamentalnej kwestii tworzenia widzianej ze ściśle określonej, autorskiej perspektywy. Dobór cytatu nie jest tu przypadkowy. Dobrze odpowiada on temu, co czytelnik może znaleźć w niniejszym tomie studiów poświęconych postacii twórczości autora Kwiatów polskich.dr hab. Paweł Panas

Spojrzenie na kształtowanie się pojęcia kultury na przestrzeni dziejów, z odniesieniem do terminu cywilizacji, do tego postawienie w centrum tych rozważań człowieka, i to w roli podwójnej – jako twórcę i odbiorcę tych zjawisk, wydaje się zadaniem niebywałym.Podjął się go wybitny znawca tematu, prof. Krzysztof Wielecki, patrzący na te zjawiska w ujęciu socjologicznym, ale z racji swego holistycznego wykształcenia, włączając podejście psychologiczne, filozoficzne i pedagogiczne.Autor nie pozwala Czytelnikowi uśpić czujności, zadaje pytania, podsuwa odpowiedzi, by je za chwilę, na zasadzie kontrapunktu, zderzyć z odmiennymi, równie atrakcyjnymi; prowadzi swą opowieść niczym swoistą symfonię – włączając coraz to nowe tony, dając dojść do głosu nowym harmoniom – wszystko po to, by w finale zaproponować własną nowatorską koncepcję, która jednak z pełną pokorą i szacunkiem odnosi się do dokonań poprzedników.

Lata 1918–1939 zapisały się w polskiej historii niezwykle mocno, a II Rzeczpospolita do dziś zajmuje naukowców, inspiruje artystów i fascynuje czytelników. Obok wielkich wydarzeń i postaci historycznych swym rytmem toczyło się zwykłe życie ówczesnych mieszkańców. Warto przyjrzeć się jego przejawom z bliska!Kolejny tom z serii 20 Lat XX Wieku przedstawia różne wymiary kultury codziennej międzywojennej Polski, w tym zmiany obyczajowe, rozwój techniki, nowe prądy modowe i kosmetyczne, tajniki przemysłu zabawkarskiego, rozkwit turystyki i transportu czy również – często już dziś zapomniane – przedmioty codziennego użytku.

Publikacja ta pozwoli spojrzeć na twórczość Herberta z perspektywy mniej oczywistych jej aspektów. Byłby to bowiem Herbert bardziej osobisty, prywatny i bezpośredni. Nawet jeżeli list nie jest bynajmniej gatunkiem, który zrywałby zasłonę konwencji, to stwarza on szansę ujawnienia się człowieka, a nie tylko nadawcy komunikatu. Herbert nie zawsze z tej szansy korzysta, ale odmowy owego ujawnienia się zawsze okazują się interesujące – w ich aspekcie zarówno biograficznym, jak i artystycznym. dr hab. Tomasz Garbol "Herbert potrafi zaskakiwać swoich czytelników: za życia znany i ceniony jako poeta, eseista i dramaturg, po śmierci, w wyniku systematycznego opracowywania materiałów archiwalnych, objawia się jako felietonista, krytyk sztuki, rysownik, ale przede wszystkim jako oryginalny i intrygujący epistolograf. Autorzy niniejszego zbioru szkiców przekonują, że korespondencja poety stanowi nieocenione, a przy tym frapujące, źródło informacji na temat jego biografii i twórczości."dr hab. Tomasz Tomasik prof. AP

Ekfraza, ulotności wrażeń, sztuka i kultura - niska, wysoka, codziennaPoezja Wisławy Szymborskiej w graficznej interpretacji Grażki Lange.Artystyczne oblicze Szymborskiej to połączenie głębokiej refleksji, precyzyjnego języka i unikalnej zdolności do ukazywania piękna w prostocie.Interpretacja graficzna wybitnej polskiej graficzki i ilustratorki towarzyszy 9 wybranym wierszom poetki: „Mapa”, „Vermeer”, „Utopia”, „Fotografia tłumu”, „Radość pisania”, „Miniatura średniowiecza”, „Dwie małpy Bruegla”, „Ludzie na moście”, „Muzeum”.Synkretyczny artbook poetycki wydany został z okazji 100. rocznicy urodzin Poetki. 

Budowanie organizacji jest podsumowaniem prezentacji, rozmów, warsztatów i dyskusji toczonych podczas kolejnych Forów Pracuj w kulturze, jak również zaproszeniem do rozmowy o najlepszych sposobach i modelach działania organizacji, ze szczególnym uwzględnieniem kultury instytucjonalnej i instytucji publicznych funkcjonujących w tym obszarze. Książka wychodzi od współczesnych tendencji, ale artykuły staraliśmy się pisać w taki sposób, by jak najdłużej zachowały aktualność. Ze wstępu Michała Rydzewskiego

W pięciu wykładach, przygotowanych pierwotnie dla Radia CBC, a następnie wydanych w tomie Mit i znaczenie, Claude Lévi-Strauss zapoznaje czytelnika z dorobkiem swojego życia – interpretacjami mitów i próbami odkrycia ich znaczenia dla ludzkiej zdolności pojmowania. Wykłady rozpoczyna dyskusja dotycząca historycznego rozłamu między mitologią i nauką oraz dowodów, że w podejściu do nauki ponownie uwzględniamy mityczne poziomy rozumienia. W rozwinięciu tego wątku prof. Lévi‑Strauss poddaje analizie to, co nazwaliśmy myśleniem „prymitywnym”, a także omawia wybrane uniwersalne cechy mitologii człowieka. Ostatnie dwa wykłady pokazują związek funkcjonalny między mitologią i historią oraz strukturalny między mitologią i muzyką. Książka, łącząc historię, antropologię i filozofię, przedstawia szerokie spojrzenie na współczesną kulturę Zachodu

Tom poświęcony Marii Konopnickiej w 180. rocznicę jej urodzin gromadzi artykuły i eseje badaczy zajmujących się jej twórczością. Zaprezentowane spektrum interpretacji wybranych dzieł, ich recepcji i edycji, odpowiada wielości zainteresowań kulturowych i społecznych autorki. Daje się ona bliżej poznać nie tylko jako wrażliwa poetka i pisarka utworów dla dorosłych i dzieci, lecz także jako m.in. krytyczka, redaktorka i tłumaczka z kilku języków obcych. Wieloletnia podróżniczka po Europie okazuje się wnikliwą obserwatorką krajobrazów, mieszkańców i kultury odwiedzanych miejsc, czemu daje wyraz w powstających na bieżąco literackich impresjach, reportażach i korespondencji. Czytana przez wszystkich, zarówno zwolenników, jak i przeciwników w swoich czasach ma doskonałą okazję raz jeszcze na dobre zagościć w czytelniczej świadomości współczesnego odbiorcy. 

Symbole są efektywne, ponieważ brak im precyzji. Oczywiście nie są pozbawione treści, ale część ich znaczenia jest subiektywna. Dzięki temu stanowią idealny środek pozwalający ludziom mówić „wspólnym” językiem… Anthony P. Cohen Monografia Anthony’ego Cohena, brytyjskiego badacza docenionego zarówno w ojczyźnie, jak i przez międzynarodowe środowisko antropologiczne, propagatora i praktyka długotrwałej i zaangażowanej pracy terenowej, a przy tym wnikliwego komentatora i krytyka dorobku swojej dyscypliny, trafia do rąk polskojęzycznego czytelnika ze znacznym opóźnieniem. Trudno wyjaśnić przyczynę tego dotychczasowego braku, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę aktualność i wagę problematyki podejmowanej przez badacza, przystępność wywodu czy bogactwo materiału empirycznego przywoływanego dla ilustracji rozważań. Izabela Bukalska Rafał Wiśniewski

Książka cenionego autora podręczników akademickich w przystępny sposób ukazuje zagadnienie antropologii społecznej w kontekście ewolucji człowieka. Po raz pierwszy przetłumaczona na język polski, zawiera słowo do polskiego czytelnika. W skondensowanej formie przedstawia ważną rolę antropologii społecznej w zrozumieniu zmian zachodzących w technologii, zdobywaniu pożywienia, wymianie dóbr, rodzinie i pokrewieństwie. Polecana zarówno studentom, jak i wszystkim zainteresowanym tą fascynującą gałęzią antropologii.

Traktat „Vir Consilii”, czyli „Mąż radny”, Andrzeja Maksymiliana Fredry jest obszerną, dwutomową publikacją z serii Biblioteka Staropolskiej Myśli Politycznej wydawanej przez Narodowe Centrum Kultury we współpracy z Centrum Myśli Polityczno-Prawnej im. Alexisa de Tocqueville’a oraz Fundacją Wspierania Badań nad Staropolską Myślą Polityczno-Prawną im. Andrzeja Maksymiliana Fredry. Traktat, po raz pierwszy przetłumaczony staraniem Narodowego Centrum Kultury z języka łacińskiego na język polski, opracowany naukowo przez badaczy z Uniwersytetu Łódzkiego, podobnie jak pięć poprzednich pozycji z serii Biblioteka Staropolskiej Myśli Politycznej, został wydany w dwujęzycznej wersji językowej, po polsku i po łacinie, opatrzonej wnikliwymi tekstami komentującymi. Wybitny myśliciel zawarł w nim cenne informacje o polskiej kulturze politycznej XVII wieku i życiu ówczesnych obywateli Rzeczypospolitej. Andrzej Maksymilian Fredro nadał swojemu dziełu formę podręcznika retoryki, jednakże przedstawienie sztuki wymowy nie stanowi głównego celu traktatu. Dzieło Fredry to nieocenione źródło informacji o sprawach publicznych, m.in. o ustroju państwa, cnotach obywateli, prawie, sprawowaniu władzy, prowadzeniu polityki zagranicznej i wojen, zapewnieniu państwu i mieszkańcom warunków rozwoju. Dzieło, będące pomnikiem kultury narodowej, stanowi zachętę do dalszego zgłębiania dokonań wybitnych myślicieli XVII wieku. Uwagę zwraca szata graficzna książki autorstwa Michała Jandury, profesora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

W tomie zawierającym oryginalne teksty napisane z okazji setnej rocznicy urodzin Mirona Białoszewskiego autorzy na nowo odczytują dzieła wyjątkowego twórcy. Motywem przewodnim publikacji jest dom poety. Interpretowany jest bardzo szeroko – jako materialne miejsca zamieszkiwania artysty w Warszawie i w odwiedzanych w czasie podróży zagranicznych miastach i jako miejsce jego działalności teatralnej. Dom poety to także metafizyczne przestrzenie artystycznej twórczości autora. Opisany w esejach chociażby świat poezji lingwistycznej, tradycji literackiej i teatralnej oraz inne światopoglądowe, filozoficzne i psychologiczne zadomowienia artysty intrygują nie tylko wielbicieli jego twórczości.

Traktat „De politica hominum libri tres”, czyli „O obywatelskiej społeczności ludzi księgi trzy”, wiekopomne dzieło Arona Aleksandra Olizarowskiego zostało wydane po raz pierwszy w 1651 r. nakładem Jerzego Forstera. Obecnie traktat, przełożony z łaciny na język polski i poddany krytycznej analizie, ukazuje się jako publikacja dwujęzyczna w ramach serii Biblioteka Staropolskiej Myśli Politycznej, która powstaje we współpracy Narodowego Centrum Kultury z Centrum Myśli Polityczno-Prawnej im. Alexisa de Tocqueville’a i Fundacją Wspierania Badań nad Staropolską Myślą Polityczno-Prawną im. Andrzeja Maksymiliana Fredry. Aron Aleksander Olizarowski podzielił utwór na trzy księgi: De Domo, De Civitate i De Republica poprzedzone wstępem, w którym przedstawił założenia antropologiczne. Pierwszą księgę poświęcił społeczeństwu, drugą rodzajom ustroju, przywilejom szlacheckim, urzędom i wymiarowi sprawiedliwości. Trzecia stanowi refleksję nad przewagami poszczególnych form ustrojowych. Dzieło XVII-wiecznego erudyty pozwala na zrozumienie źródeł polskiej kultury politycznej czasów, w których żył i przyczynia się do popularyzacji spuścizny jednego z najwybitniejszych umysłów swojej epoki. Uwagę zwraca szata graficzna książki autorstwa Michała Jandury, profesora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

Gestorum, czwarty tom w serii Biblioteka Staropolskiej Myśli Politycznej, to chronologicznie pierwsza wydana drukiem książka Andrzeja Maksymiliana Fredry. Przedstawia ona historię polityczną Polski od śmierci Zygmunta II Augusta w 1572 roku, przez okres panowania Henryka Walezego, do objęcia tronu przez Stefana Batorego w 1576 roku. Jest to również, a może przede wszystkim, traktat polityczno-prawny – wszechstronny opis i zarazem komentarz do ustroju Rzeczypospolitej, w tym do fundamentalnych dla niego artykułów henrykowskich. Dużo miejsca poświęca Fredro również pozycji Polski na arenie międzynarodowej. Publikacja przedstawia za pomocą aparatu krytycznego dwa wydania traktatu Gestorum – z 1652 i 1660 roku. Pozwala to prześledzić zmiany, jakie autor naniósł na oryginalny tekst po ośmiu latach od pierwszego wydania swojego dzieła.

Tom jubileuszowy wydany z okazji Roku Gustawa Herlinga-Grudzińskiego zawiera zbiór esejów i artykułów naukowych odnoszących się do literackiego oraz publicystycznego dorobku pisarza. Przedstawiciele świata humanistyki ukazują jego życie i twórczość z perspektywy najnowszych badań. Ujęcia interpretacyjne zostały wzbogacone zarówno o świadectwa przyjaciół Herlinga, jak i głos samego twórcy.

Publikacja przygotowana w ramach obchodów Roku Stanisława Moniuszki 2019. Monografia pt. „Życie – Twórczość – Konteksty. Eseje o Stanisławie Moniuszce” zawiera artykuły uznanych muzykologów, historyków, kulturoznawców i filologów stanowiące dopełnienie wizerunku Stanisława Moniuszki o wątki dotąd niepodejmowane oraz analizę recepcji jego muzyki i jej funkcji we współczesnej kulturze. Społeczno-kulturowe tło twórczości Moniuszki poszerzone zostało o tezy na temat dorobku kompozytora z perspektywy polskiej i europejskiej sztuki muzycznej i teatralnej oraz studia na temat wybranych aspektów jego spuścizny.