Słowa na wybiegu

Biografia Haliny Mickiewiczówny (1923–2001), wybitnej śpiewaczki, występującej między innymi na scenach operowych w Warszawie i Szczecinie, w Teatrze Muzycznym w Gdyni, wspaniałej pedagog, wykładowczyni w Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, wreszcie osoby o nieprzeciętnej sile charakteru, obdarzonej niezwykłym poczuciem humoru, urokiem i charyzmą, kochanej przez publiczność i uczniów. Jej życie – począwszy od dzieciństwa, przez czasy wojny spędzone w Warszawie u boku Ady Sari i rozkwit kariery w tużpowojennej Polsce, aż po sukcesy pedagogiczne – to gotowy scenariusz na film. Katarzyna Iga Gawęcka – pisarka i dokumentalistka. Autorka między innymi znanej i lubianej animowanej serii dla dzieci „Przytulaki”, wielokrotnie wznawianych książek „Kaszëbsczé abecadło”, „Twój pierwszi słoworz” i „Rymowanki z dreszczykiem, chochlikiem i morałem” oraz „Tyrmand i Ameryka” (z Maciejem Gawęckim). Scenarzystka i reżyserka, realizatorka filmów i reportaży dokumentalnych („Zapomniany przyjaciel. Rzecz o Herbercie Hooverze”, „Amerykański brzeg Leopolda Tyrmanda”, „Amerykańscy eksperci o Polsce”).

„Worstseller” Tymoteusza Skiby to zbiór kilkunastu opowiadań, które czerpiąc inspirację z literatury fantastycznej, bez kompromisów opisują nasze tu i teraz. Fikcyjne wstępy i recenzje nieistniejących książek, postapokaliptyczne światy, alternatywne rzeczywistości, dystopie – to scenografia, przez którą boleśnie przeziera rzeczywistość, równie dojmująca także w swych realistycznych reprezentacjach. Choć autor nie stroni od literackiej zgrywy, przewrotności i zabawy słowem, opowiadania przynoszą obraz świata wypełnionego przemocą, cierpieniem, uzależnieniami, pożądaniem, nietolerancją i nierównością. Tymoteusz Skiba – niezależny schulzolog, niespełniony koszykarz i niedoszły zawodnik StarCrafta. Fałszywy wieszcz muzycznego kolektywu sepr.online, który publikuje swoje epigońskie dokonania na falach Radia Kapitał. Doktor nauk humanistycznych zakochany w science fiction, dwudziestoleciu międzywojennym i podwójnej hawajskiej. Od wielu lat związany z Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia” w Gdańsku. Publikował opowiadania w „Schulz/Forum”, „Blizie”, „Czasie Kultury”, „Stronie Czynnej”, „Drobiazgach”, „Tlenie Literackim” i „Bravo Girl”. W 2020 roku wyróżniony w II Ogólnopolskim Konkursie na Książkę Literacką „Nowy Dokument Tekstowy” w kategorii epika: za opowiadania „Kto napisał Brunona Schulza?” oraz „Rozmowy ze spamem”.

Piękno męża kanadyjskiej poetki Anne Carson to historia o miłości i rozstaniu. Autorka nie przypadkiem nazywa tę opowieść esejem w 29 tangach, nie ma bowiem tańca bardziej zmysłowego, bardziej kuszącego kochanków niż tango właśnie. W tangu kryje się zapowiedź wielkiej miłości i wielkiego bólu, jest gorączka, erotyczne obietnice, pokusy i odmowy, oddanie i zdrada. Myliłby się jednak ktoś, kto uznałby, że to historia, jakich wiele. Ta poetycka wiwisekcja relacji z niewiernym mężem – tekst, w którym na każdym kroku daje o sobie znać erudycja poetki – wiąże doświadczenie pierwszoosobowego podmiotu lirycznego z kanonicznymi tekstami literatury, kultury, sztuki. Piękno męża wpisuje się w ciąg wielkich narracji o miłości nie tylko dzięki intertekstualnym odniesieniom, nie tylko dzięki strukturze tomu, składającego się z 29 poematów-tang, za każdym razem poprzedzonych wyjątkami z dzieł Johna Keatsa, ale przede wszystkim dzięki językowi i poetyce tego tekstu. Codzienne doświadczenia są bowiem opisane stylem zarazem potocznym i erudycyjnym, a erudycja nie służy epatowaniu czytelnika wykształceniem autorki, lecz zostaje całkowicie podporządkowana „pięknu”. „Piękno” sprawia, że jest to tekst autoteliczny, który mówiąc o relacji młodej dziewczyny, świeżo poślubionej żony i dojrzewającej kobiety z ukochanym mężczyzną, z mężem, podkreśla jego urodę, fizyczne piękno właśnie. Ale afirmuje także urodę życia i to, z czego można ją chłoną – książki, rozmowy, listy, wizyty w rodzinnej winnicy, wspomnienia. Świadome zanurzenie w wysokiej kulturze przeplata się z chłopięcymi grami, odtwarzaniem wielkich bitew, zdradami, manipulacjami, zdobywaniem kolejnych kochanek, poszukiwaniem usprawiedliwienia i rzucaniem oskarżeń. W tym poemacie, pulsującym od bólu rozstania, kultura okazuje się nieodzownym kontekstem doświadczenia: Andromacha odwraca się tu i teraz, na naszych oczach, na naszych oczach rekonstruuje się kuszenie młodej kobiety przez starszego od niej mężczyznę, tu i teraz padają oskarżenia o zdradę. Wszystkie zdarzenia wpisane są w wielkie mity kultury, a mit przecież, jak pisze Carson w tangu VII, „jest wzbogaconym wzorcem, / twierdzeniem o dwóch obliczach”. To sprawia, że Piękno męża jest uniwersalną opowieścią o miłości, bólu zdrady, życiu jako serii uniesień i fascynacji, ale też upadków i rozczarowań. Bez wszystkich tych doświadczeń nie byłoby tej poezji – tego literackiego tanga. Pod wieloma względami Piękno męża jest także traktatem filozoficznym, próbą jakiejś summy wiedzy – stawiane tu pytania, jak choćby: „Co naprawdę łączy słowa i rzeczy?”, można znaleźć u Quine’a i Wittgensteina. Jest też Piękno męża traktatem o gatunkach piśmiennictwa – tom ćwiczy poematy, tren, lament, hymn, sztukę epistolarną, notuje ulotną poezję oralną, trawestuje mit. Jest ćwiczeniem z przeżywania i oswajania traumy, psychologiczną narracją o (toksycznych) relacjach.