Męcina Jacek

O ile jeszcze kilka dekad wcześniej jedynym inteligentnym elementem gospodarki był człowiek, który kierował pracą maszyn i urządzeń, usprawniał ich działanie, o tyle obecnie dzięki zastosowaniu sztucznej inteligencji zmienia się nie tylko miejsce człowieka w organizacji pracy, lecz także charakter i styl pracy. W wielu przypadkach partnerem człowieka nie jest inny człowiek, ale maszyna. Zmiany te wpływają na gospodarkę, politykę oraz funkcjonowanie państw na poziomie lokalnym i globalnym, również na sposób komunikowania się oraz standard życia. Dlatego też wprowadzane procesy technologiczne, ich wpływ na naturę pracy i rozwój społeczny budzą duże zainteresowanie badaczy, stanowią przedmiot analiz, których wyniki weryfikowane są w dyskusjach, nie tylko naukowych. Pojawienie się sztucznej inteligencji spowodowało liczne obawy pracowników, dotyczące społecznych, gospodarczych i etycznych konsekwencji jej coraz szerszego stosowania. Sytuacja wymaga propagowania idei kształcenia przez całe życie (lifelong learning), powiązania inwestycji w kapitał ludzki z potrzebami gospodarki (w tym restrukturyzacja, rekonwersja wewnętrzna, przekwalifikowanie dla potrzeb rynku pracy), a także innowacyjnych rozwiązań w sferze usług publicznych i nowego podejścia do systemu zabezpieczenia społecznego (ubezpieczenie od bezrobocia), zreformowania działania urzędów pracy. Te często powtarzane cele muszą w obliczu rzeczywistych zmian przybrać realne kształty, bo każdy kolejny rok zaniechania będzie zwiększał ryzyko bezrobocia strukturalnego, narastania obaw pracowników i wykluczenia społecznego, wreszcie budził lęk i opór wobec postępujących zmian.

Nowe, rozszerzone i uaktualnione wydanie klasycznego podręcznika akademickiego z zakresu polityki społecznej. Książka, którą przedstawiamy czytelnikom, jest zaktualizowaną wersją pracy zbiorowej pracowników Instytutu Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskie­go pt. Polityka społeczna, wydanej przez Wydawnictwo Naukowe PWN w 2007 roku. Drugie wydanie podręcznika zawiera istotne zmiany, uaktualnienia i całkiem nowe treści odnoszące się do rozwoju dziedziny polityki społecznej w Polsce i na świecie przez ostatnie kilkanaście lat. Zaktualizowany został przegląd literatury przedmiotu i listy zalecanych lektur. Ponadto książka została rozbudowa­na o kilka nowych rozdziałów poruszających zagadnienia pracy, które w połączeniu z poprzed­nimi partiami traktującymi o polityce rynku pracy, ochronie pracy i dialogu spo­łecznym mają charakter spójnego ujęcia przemian zachodzących w świecie pracy oraz wynikających stąd nowych zagrożeń społecznych i wyzwań dla polityki społecz­nej. Podręcznik został pomyślany jako pomoc w zdobywaniu podstawowej wiedzy o polityce społecznej. Książka łączy aspekty nauki o polityce społecznej z diagnozą stanu problemów społecznych (bezrobocia, rynku pracy, migracji, pomocy społecznej, pracy socjalnej, polityki rodzinnej) oraz praktyczną działalnością. Stanowi syntetyczne ujęcie problematyki polityki społecznej w drugiej dekadzie XXI stulecia, odwołujące się do dorobku nauki o polityce społecznej w przeszłości, współczesnych teorii, i aktualnego stanu wiedzy o dostępie/braku dostępu różnych grup polskiego społeczeństwa do podstawowych praw społecznych. Podręcznik prezentuje następujące zagadnienia: teoretyczne aspekty polityki społecznej, w tym m.in. interpretacja pojęcia, doktryny i modele polityki społecznej, wartości, instrumenty, podmioty polityki społecznej, diagnozowanie i ewaluacja w polityce społecznej; wybrane problemy stanowiące przedmiot działań polityki społecznej we współczesnej Polsce, m.in. przemiany życia rodzinnego i polityki rodzinnej, edukacja, ochrona zdrowia i kwestia mieszkaniowa, społeczne problemy pracy, dyskryminacja i równouprawnienie, migracje; współczesne wyzwania i kierunki rozwoju polityki społecznej, m.in. przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, marginalizacji i ekskluzji, kontrowersje wokół socjalnej funkcji państwa, mechanizmy gospodarki rynkowej w polityce społecznej, europejski model socjalny. Książka zawiera także: tabele i wykresy, podsumowania rozdziałów, propozycje zadań do wykonania i pytań do dyskusji, spisy lektur uzupełniających i literatury przedmiotu.

Obecna sytuacja na rynku pracy oraz przebieg procesów demograficznych: obniżenie się dzietności i starzenie się społeczeństw, rodzą określone problemy na dziś oraz stanowią jednocześnie poważne wyzwania dla przyszłości. Cechą współczesnego polskiego rynku pracy jest bardzo niski (na tle innych krajów UE) wskaźnik zatrudnienia kobiet, przy jednoczesnym wyższym poziomie ich wykształcenia.

Nie ulega wątpliwości, iż współczesne rynki pracy państw wysoko rozwiniętych stanęły wobec wyzwań, jakie nie miały jeszcze miejsca w przeszłości i wobec których sformułowane dotychczas teorie i praktyki są bezradne. Wyzwaniem szczególnym jest konieczność podjęcia równoległych, jednoczesnych działań na rzecz zwiększania podaży pracy, czyli aktywizacji zawodowej ludności, zwiększenia popytu na pracę, czyli liczby miejsc pracy oraz usprawnienia funkcjonowania rynku pracy. Tego typu działania - nie bez podstaw - są często niechętnie przyjmowane przez społeczeństwa i budzą liczne spory, zwłaszcza wśród partnerów społecznych. Zarys zakresu i zasięgu tych działań, niezbędnych do podjęcia w Polsce przedstawia monografia Jacka Męciny. Z tego punktu widzenia ocenić trzeba, iż opracowanie dobrze wpisuje się w międzynarodową dyskusję teoretyków i praktyków rynku pracy dotyczącą jego przyszłego kształtu, adekwatnego do zmian demograficznych, gospodarczych, politycznych i wszystkich innych. Opracowanie Jacka Męciny "Niewykorzystane zasoby. Nowa polityka rynku pracy" stanowi pozycję wypełniającą lukę w polskim piśmiennictwie naukowym. Z całą pewnością jego to bowiem najobszerniejsze jak dotąd studium teoretyczno-empiryczne podejmujące badania nad różnego rodzaju aspektami funkcjonowania polskiego runku pracy w warunkach obecnych i oczekiwanych w dającej się przewidzieć przyszłości. prof. dr hab. Elżbieta Kryńska Publikacja powstała we współpracy z Instytutem Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego.