Zbigniew Mentzel

Zbigniew Mentzel ma od dawna własne, odrębne miejsce we współczesnej literaturze i życiu intelektualnym – jako prozaik, eseista, krytyk, znawca dorobku Leszka Kołakowskiego. Nowa książka Mentzla potwierdza to miejsce. Zbudował ją autor z dwudziestu pięciu szkiców pisanych przez wiele lat i publikowanych w różnych czasopismach. Każdy z tych szkiców mógłby być dowodem opanowania rzadko dziś spotykanych umiejętności: znajdowania ważnych (choć nieoczywistych) tematów, trafnego rozróżniania tego, co istotne od tego, co nieistotne, wskazywania tego co autentyczne w zalewie nieautentyczności. Jeszcze ważniejsze jest to, iż z zebranych w nowej książce Mentzla szkiców wyłania się spójny, wyrazisty, przenikliwy, godny uwagi sposób widzenia rzeczywistości i literatury. Jeszcze inaczej: Mentzel jako krytyk (i jako pisarz, zapewne) marzy o wielkiej literaturze, zwłaszcza – o wielkiej powieści. Wielkiej, czyli mówiącej prawdę o rzeczywistości, odsłaniającej rozdzierające świat sprzeczności, bez prób zniwelowania tych sprzeczności czy prostego opowiedzenia się po jednej stronie sporu (czy dialogu). Marzenia Mentzla są maksymalistyczne, szansa ich realizacji tu i teraz wydaje się znikoma. Ale bez takich marzeń krytyka i literatura zmarnieją do reszty. Stąd wartość szkiców Mentzla, stąd istotność jego nowej książki.

Krzycz! Teraz! to powrót znajdującego się w wielkiej formie Zbigniewa Mentzla – powieściopisarza. Twórczość Zbigniewa Mentzla rozwija się dwutorowo: biograf Leszka Kołakowskiego i edytor jego pism jest także rasowym felietonistą i powieściopisarzem. Nowa powieść przechyla szalę jego twórczości na stronę literatury. Po quasi-autobiograficznych Wszystkich językach świata (które w roku 2005 znalazły się w finale Nagrody Nike) nowa powieść też zdaje się sugerować autobiograficzny charakter utworu, ale na ten fortel nie należy się nabrać – to dojrzałe dzieło fikcji literackiej, osadzonej w wiernie odtwarzanych realiach polskich lat 1951-2021. Mamy tu duchotę PRL-u, koszmar stanu wojennego, kłopotliwą współczesność. Ważne wątki prowadzą czytelnika do Niemiec, Francji, Włoch, a nawet Norwegii, nadając dziełu wymiar uniwersalny. W Krzycz! Teraz! prostym, przejrzystym językiem, Mentzel mówi o sprawach seksu, miłości i śmierci istotnych dla każdego. Odważnie i intrygująco oddane są tu niepokoje okresu dojrzewania, fascynacje erotyką, młodzieńcze próby przeniknięcia tajemnicy płci. Jeśli ktoś chciałby jednak doszukiwać się w tej powieści wątków autobiograficznych, to musi oddać autorowi, że o osobistych dramatach, trudnych relacjach rodzinnych i inicjacjach seksualnych bohatera mówi z wielką odwagą, tworząc z życiowych doświadczeń prawdziwą literaturę. Tak dojrzałej, wyrafinowanej polskiej prozy nie czytaliśmy od dawna!

Pierwsza pełna biografia Leszka Kołakowskiego Ten wybitny filozof niechętnie mówił o sobie i życiu prywatnym, pozostając w cieniu swego dzieła. Pozbawiony w PRL-u prawa nauczania i obłożony zakazem druku, opuścił w 1968 roku Polskę, by wkrótce zostać profesorem prestiżowego All Souls College w Oxfordzie. Jego Tezy o nadziei i beznadziejności w latach 70. stały się głównym źródłem intelektualnej inspiracji dla powstającej w Polsce opozycji demokratycznej, a Główne nurty marksizmu, wielki rozrachunek z totalitaryzmem, to jedna z najważniejszych książek XX wieku. Znawca chrześcijaństwa i filozofii religii, szukający Absolutu, do końca życia pozostawał poza Kościołem. Pierwszy laureat amerykańskiej Nagrody im. Johna Klugego nazywanej „filozoficznym Noblem” (2003), kawaler Orderu Orła Białego (1997). W bestsellerowych tomach Mini wykłady o maxi sprawach oraz O co nas pytają wielcy filozofowie? Leszek Kołakowski przybliżył szerszej publiczności w Polsce dorobek najwybitniejszych myślicieli w historii. Korzystając z bogatego archiwum udostępnionego niedawno przez rodzinę, Zbigniew Mentzel opowiada historię fascynującego człowieka, którego przenikliwości bał się Gomułka i partyjni aparatczycy. Nieprzyjaciel banału. Imponujący wiedzą mistrz. Nauczyciel, jakiego dziś potrzebujemy. Zbigniew Mentzel – pisarz, krytyk, felietonista. Przygotował do druku osiem tomów pism rozproszonych Leszka Kołakowskiego. Autor rozmowy rzeki z filozofem zatytułowanej Czas ciekawy, czas niespokojny oraz kilku zbiorów opowiadań i felietonów, a także powieści Wszystkie języki świata i Spadający nóż.

Nowa książka autora światowego bestsellera "Wszystkie języki świata". Sam autor określa tę książkę jako zbiór tekstów czy też felietonów, z których część pochodzi sprzed pietnastu i dwudziestu lat. Ma świadomość faktu, że dla sporej liczby czytelników jest to bardzo odległy czas, wręcz nawet prehistoria. Mimo wszystko autor nie zgadza się z tym, aby sprzedawał antyki i nie uważa się za osobę, która "nie nadąża" za współczesnością. Przyznaje jednak, że podczas pisania nie miał na uwadze "współczesności" a "rzeczywistość", której nie da się określic konkretną datą.

Drugi tom pasjonujących rozmów Leszka Kołakowskiego ze Zbigniewem Mentzlem obejmuje okres od 1968 roku do czasów dzisiejszych. W tym czasie Leszek Kołakowski zyskał i ugruntował pozycję filozofa światowej klasy. Profesor opowiada o swym wyjeździe do Kanady przez Paryż, następnie o pobycie w Berkeley i ostatecznym osiedleniu się w Oksfordzie. Z książki dowiemy się m.in., w jakich rytuałach uczestniczy profesor oksfordzkiego uniwersytetu, dlaczego wybitny filozof kocha sztukę hiszpańską i czy jego zdaniem cierpienie może być źródłem twórczości. Mentzel pyta także Kołakowskiego o jego poglądy polityczne, o stosunek do religii i o ocenę Polski widzianej z perspektywy emigracji. Profesor odpowiada z właściwym sobie humorem i przenikliwością. Wspomina swoją znajomość z Miłoszem, Giedroyciem, Tarskim, Eliadem i innymi wybitnymi intelektualistami.Lektura tej książki daje możliwość obcowania z jednym z nielicznych już dziś prawdziwych autorytetów, a zarazem poznania go bliżej jako człowieka.

Leszek Kołakowski o sobie. Profesor Leszek Kołakowski nigdy nie pisał dziennika i unikał odpowiedzi na pytania dotyczące własnej biografii. Tym razem jednak złamał tę żelazną zasadę. W rozmowie ze Zbigniewem Mentzlem zdradza tajemnice swojego życia. Szczera rozmowa ukazuje, jakie były koleje losu i drogi kształtowania się znakomitego autorytetu. Rozmowa Mentzla i Kołakowskiego praktycznie nie ma ograniczeń tematycznych. Istnieją tylko dwa tematy tabu: „Nie będziemy rozmawiać o moich Rodzicach. Jestem bardzo przywiązany do bliskich Zmarłych” – zaznacza Kołakowski. I dodaje: „Nie chcę również rozmawiać o tym, kto z kim spał”. Poza tym Zbigniew Mentzel pyta o wszystko, tworząc kompendium wiedzy na temat życia wielkiego polskiego filozofa. Pierwszy tom rozmów obejmuje okres do 1968 roku. Kołakowski opowiada Mentzlowi o dzieciństwie, okupacji, latach szkolnych, wstąpieniu do partii i dojrzewaniu intelektualnym oraz oczywiście o wyjeździe z Polski. Dzięki doskonale prowadzonej rozmowie poznajemy wiele nieznanych szczegółów z życia profesora Kołakowskiego, a zarazem panoramę epoki, w której żył. Znakomity styl i erudycja rozmówców sprawiają, że książka oprócz walorów faktograficznych ma także ogromną wartość literacką.  Leszek Kołakowski – jeden z najwybitniejszych polskich myślicieli i filozofów, znany autorytet intelektualny i moralista. Czesław Miłosz nazywał go mędrcem. Z kolei Charles Taylor określał mianem „współczującego obserwatora wiary chrześcijańskiej”. Pisma profesora Kołakowskiego, wielokrotnie nagradzane i dyskutowane, weszły do kanonu myśli filozoficznej. Jest to myśl „balansująca”, myśl sceptyka i racjonalisty, a jednocześnie przenikliwego metafizyka.

Książka nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2006. Świetna, wielowarstwowa powieść, której akcja toczy się w Warszawie, dziesięć lat po upadku komunizmu. Jeden dzień z życia bohatera książki to zaledwie punkt wyjścia do opowieści o skomplikowanych relacjach rodzinnych, o dorastaniu w Polsce lat 50. i 60. i o zawiłych losach polskiej inteligencji. Przede wszystkim jednak jest to pasjonująca historia kogoś, kto pragnie wyrazić siebie, kto dąży do prawdy i próbuje nadać swemu życiu głębszy sens. W powieści Zbigniewa Mentzla spomiędzy obrazów współczesności wyłania się historia, a spod śmiechu i groteski przebija refleksja nad tajemnicą ludzkiego losu i istotą języka. Prawa do niemieckiego wydania powieści Wszystkie języki świata zostały sprzedane jeszcze przed jej polską premierą. „Należy czytelnika ostrzec: choć w Krakowie wydana, opowieść Mentzla jest wybitnie warszawska. Jeśli czytelnik z Krakowa lub innego miasta poza stolicą przeczyta mimo tej przestrogi Wszystkie języki świata, będzie zbudowany duchowo, choć niekoniecznie wesoły”. Leszek Kołakowski

Książka nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2006. Świetna, wielowarstwowa powieść, której akcja toczy się w Warszawie, dziesięć lat po upadku komunizmu. Jeden dzień z życia bohatera książki to zaledwie punkt wyjścia do opowieści o skomplikowanych relacjach rodzinnych, o dorastaniu w Polsce lat 50. i 60. i o zawiłych losach polskiej inteligencji. Przede wszystkim jednak jest to pasjonująca historia kogoś, kto pragnie wyrazić siebie, kto dąży do prawdy i próbuje nadać swemu życiu głębszy sens. W powieści Zbigniewa Mentzla spomiędzy obrazów współczesności wyłania się historia, a spod śmiechu i groteski przebija refleksja nad tajemnicą ludzkiego losu i istotą języka. Prawa do niemieckiego wydania powieści Wszystkie języki świata zostały sprzedane jeszcze przed jej polską premierą. „Należy czytelnika ostrzec: choć w Krakowie wydana, opowieść Mentzla jest wybitnie warszawska. Jeśli czytelnik z Krakowa lub innego miasta poza stolicą przeczyta mimo tej przestrogi Wszystkie języki świata, będzie zbudowany duchowo, choć niekoniecznie wesoły”. Leszek Kołakowski

PRL to nie tylko urzędowa nazwa, którą łatwo przyszło nam zastąpić inną. PRL to nasze materialne i duchowe dziedzictwo, kłopotliwa "masa spadkowa", z którą nie do końca wiemy, co mamy począć. PRL to symbol mentalności, której niepodobna pozbyć się w dowolne chwili jak starego szyldu czy wizytówki. Gdyby dziś - jak chcą niektórzy - otworzyć w Polsce skansen realnego komunizmu albo Muzeum Kultury PRL-u obok wielu osobliwych eksponatów powinny się tam znaleźć nasze uszkodzone mózgi i serca.