Bella Szwarcman-Czarnota

Pierwszy  przekład zbioru opowiadań Fradl Sztok (Gezamlte ercejlungen, 1919) ujawnia tajemniczy, prawie zapomniany talent nie tylko w zakresie literatury żydowskiej, ale w całej historii literackiego modernizmu.Niepozbawione autobiograficznych odniesień historie osadzone są w dwóch różnych światach. Większość z nich opisuje życie społeczności w galicyjskich miasteczkach, pozostała część dzieje się w Ameryce. To właśnie w Nowym Jorku Fradl Sztok, jako poetka, zyskała rozgłos w środowisku artystycznej bohemy. Pisarstwo Sztok łączy w sobie eksperymenty formalne rozbijające tradycyjne formy narracji w stylu Virginii Woolf, oraz zagadnienia tożsamości w klimacie prozy Sylvii Plath, a wspólnym ogniwem biograficznym trzech pisarek jest zmaganie się z chorobą psychiczną. Choć niewiele wiemy o jej życiu, a spuścizna literacka, którą pozostawiła jest niewielka – proza Fradl Sztok stanowi mocny głos w kobiecej literaturze jidysz. Opowiadania pulsują od gniewu, napięcia, frustracji, wyciągania rąk po życie i pragnień, również tych erotycznych. Pomimo tego, pisarska gra z Czytelnikiem, którą uprawia Sztok, sprawia, że opowiadania nie są mroczne, charakteryzuje je młodzieńcza ciekawość świata i lekkość.Fradl Sztok (1888?-1952?)  – urodzona w Galicji, emigrowała do Nowego Jorku jako młoda dziewczyna. Poetka, prekursorka sonetu w jidysz, należała do grupy literackiej Di Junge. Opublikowała niewiele tekstów prozą. Niewiele wiemy też o jej życiu, w latach 30. wycofała się z życia publicznego, być może spędziła kilka lat w zakładzie psychiatrycznym, być może wyszła za mąż i zmieniła nazwisko. W twórczości często poruszała tematy emigracji, a także kobiecych pragnień, również tych erotycznych.

Poznaj mądrość kobiet zawartą w Torze Komentarze tak istotne w poznawaniu Tory są znakomitym uzupełnieniem wiedzy zarówno dla Żydów, jak i wyznawców innych religii. Dzięki nim teksty biblijne żyją i pozwalają na nowo odkryć przesłanie i naukę zawarta w poszczególnych fragmentach tych wyjątkowych ksiąg. Autorka, Bella Szwarcman-Czarnota, postanowiła spojrzeć na Pięcioksiąg oczami kobiety. Nie jest to jednak publikacja wyłącznie dla pań! Przybliża Biblię hebrajską tym, którzy nieczęsto z nią obcują. Czytanie Tory według sugestii autorki komentarzy jest niekończącym się procesem. Warto studiować tę Księgę co tydzień, by zachwycić się jej głęboką mądrością i odnaleźć jej aktualność w świecie współczesnym. Jak powiedział Michael Schudrich, Naczelny Rabin Polski: „mądrość i wiedza kobiet jest nam potrzebna, musimy uczynić wszystko, by się od nich uczyć”.

Niniejsza książka stanowi drugą część, a może raczej uzupełnienie zbioru pt. Mocą przepasały swe biodra. Portrety kobiet żydowskich wydanego w 2006 roku przez Fundację im. prof. Mojżesza Schorra. Do wizerunków czternastu kobiet zamieszczonych w pierwszej części dodaję obecnie osiem. W średniowiecznym Midraszu HaGadol, zredagowanym przez Dawida ben Amrama, każda z cech dzielnej kobiety wymienionych w Pochwale dzielnej kobiety z Księgi Przysłów (31) została przypisana jednej z kobiet biblijnych i jednej literze alfabetu hebrajskiego. W mojej własnej galerii kobiet uwzględniłam również kobiety świeckie. Postanowiłam podkreślić łączącą je mocną nić tradycji – każda z prezentowanych postaci nosi w sobie inną, acz podobną kobietę. Bella Swarcman-Czarnota