Menu

Rieger Janusz A.

Język Łemków od lat cieszy się wielkim zainteresowaniem. W Polsce brakowało dotąd obszernego słownika, który pokazywałby nie tylko same wyrazy, ale także przykłady ich użycia. Niniejszy słownik dodatkowo przynosi także informacje o tradycyjnych przedmiotach czy zwyczajach, np. o młyncu ‘żarnach’, o budowie chyży ‘chałupy’, o tym kiedy się jadło śnidania, a kiedy obid, kiedy dawano meryndziu, o uprawie roli – co to była caryna, a co tołoka, kiedy koszono na wałky, a kiedy na ścius, o rzucaniu uroków (wroky, z oczy) i ich „odrabianiu”. Opisuje zabawy (młyn, korowiarka, poczta i in.), które miały miejsce zwykle na weczirkach ‘wieczornicach’. W Słowniku pojawiają się także wyrazy dotychczas nienotowane, np. koromandżija ‘wielki kłopot, zawracanie głowy’, sułepka ‘rodzaj dzieży’. Książka dokumentuje mowę najstarszego pokolenia końca XX wieku. Autor żywi nadzieję, że zainteresuje ona tak samych Łemków, jak i wszystkich miłośników Łemkowszczyzny. Słownik zawiera 4300 haseł.
Język polski na Kresach rozwijał się w ciągu wieków. Rewolucja 1917 r. zdziesiątkowała ludność polską na Ukrainie i na Białorusi, a po 1944 r. represje objęły także Polaków na Kresach bliższych, które przed II wojną wchodziły w skład Państwa Polskiego. Książka porusza zagadnienia genezy polszczyzny, jej zróżnicowania związanego z przynależnością stanową jego nosicieli, uwarunkowań jej trwania oraz funkcjonowania. Wiele uwagi poświęcono konkurencji wyrazów rodzimych i zapożyczeń, metodologii badań i opisu. Zwrócono też uwagę na świadomość narodową i językową mieszkańców Kresów, na ich przywiązanie do tradycji i wiary ojców. Opracowanie "Język na Kresach" można traktować jako rodzaj encyklopedycznego zarysu najważniejszych problemów, związanych z funkcjonowaniem polszczyzny kresowej dawniej i współcześnie, a także związanych z badaniem tego fenomenu. Jest to również lektura dla każdego,kogo interesuje język, historia i kultura Polski i naszych wschodnich sąsiadów. z recenzji prof. Ewy Wolnicz-Pawłowskiej