Tako / Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata

Bohaterem książki jest Michał Smajewski / Michel Sima – paryski rzeźbiarz i fotograf, niewiele dotąd znany mimo przynależności do grona najważniejszych twórców epoki, takich jak: Paul Éluard, Max Ernst, Pablo Picasso czy Jean Cocteau. Smajewski pozostał cichym obserwatorem burzliwych przemian społecznych i artystycznych XX wieku, co dokumentował za pomocą aparatu, wykorzystując zarówno utylitarny, jak i artystyczny charakter medium. To pierwsze opracowanie, które porządkuje nieliczne fakty dotyczące życia artysty, rysuje mapę jego przyjaźni i artystycznych wpływów, stawia pytania o doświadczenie życia w międzywojennym Paryżu, paradygmat powojennej fotografii, surrealizm etnograficzny, ideę retour à l’ordre, funkcjonowanie l’École de Paris de photographie, wpływy modernizmu i tradycji francuskiej w rzeźbie I połowy XX wieku. Książka ma charakter kolażowy, co oddaje istotę ówczesnego czasu, jego zmienność i różnorodność. Wszystkie wybrane zagadnienia miały na celu przybliżyć odbiorcy rozmaitość procesów toczących się od lat 30. XX wieku we Francji, których doświadczali emigranci pochodzenia polsko-żydowskiego.

Człowiek uwikłany jest w kulturę, w której się urodził i wychował. Kultura wpływa na jego tożsamość, na jego obraz świata i postawę wobec innych. Jest to zależność, którą często odkrywa dopiero w momencie zetknięcia się z inną kulturą, a jedną z przyczyn takiego styku jest migracja. Z tym tematem zmierzyły się współczesne artystki multimedialne pochodzące z Azji, m.in. Mona Hatoum, Sigalit Landau, Shirin Neshat, Almagul Menlibaeva, Yang Yue-Qing, Kim Sooja, Mori Mariko, Takano Aya, Fiona Tan i wiele innych. Każda z nich pod wpływem nowej sytuacji życiowej sięgnęła do swojej kultury materialnej i niematerialnej, czerpiąc z nich inspiracje. Dzięki ich twórczości możemy nie tylko obcować z niezwykle interesującą w formie i treści sztuką, lecz także spotkać się, dotknąć, poczuć i spróbować zrozumieć ich dziedzictwo kulturowe. Publikacja podzielona została na dwie części. Pierwsza zatytułowana „Artystki a tożsamość kulturowa” analizuje wybrane dzieła poszczególnych twórczyń w kontekście ich poszukiwań własnej drogi artystycznej. Druga, zatytułowana „Inspiracje”, przybliża klika motywów, będących często „cytatami kultury”, wybijających się znacząco w sztuce współczesnej Chin i Japonii. Ukazuje rodzaje nawiązań do dziedzictwa kulturowego oraz współczesne estetyki dominujące w sztuce Dalekiego Wschodu.

Contatti artistici polacco-italiani 1944–1980. Anni ’40 – Architettura – Arti visive il primo dei due volumi in cui sono stati raccolti gli atti del convegno organizzato a Roma nel 2023 da Istituto Polacco degli Studi sull’Arte del Mondo, Istituto Polacco di Roma e Accademia Polacca delle Scienze, in collaborazione con il Dipartimento di Studi Europei, Americani e Interculturali (DSEAI) della Sapienza Università di Roma e la Fondazione Romana J.S. Umiastowska. Il periodo che interessava il convegno e che questa pubblicazione abbraccia è quello che intercorre tra il 1944 e il 1980. La data iniziale è legata alla battaglia di Montecassino combattuta a maggio dal 2 Corpo d’Armata, con a capo il generale Władyslaw Anders, giunto in Italia l’anno precedente. Fra i suoi soldati c’era un gruppo di artisti che avevano intrapreso gli studi all’Accademia di Belle Arti di Roma. Gli “artisti di Anders”, come anche i registi e gli attori del Teatro Drammatico del 2 Corpo, fondarono nella capitale italiana un circolo artistico che continuò a esistere finché il Secondo Corpo non fu trasferito in Gran Bretagna. Fra gli artisti che si erano stabiliti in Italia si distinsero Michał Waszyński (regista di un film sui soldati del Secondo Corpo d’Armata, La grande strada, girato a Roma nel 1946) e il pittore Józef Jarema (fondatore dell’Art Club di Roma nel 1945). L’inizio delle relazioni culturali tra le nuove autorità polacche e italiane risale al 1946, quando al Museo Nazionale di Varsavia fu inaugurata la mostra Arte contemporanea italiana. Tra le opere esposte vi erano quaranta dipinti di pittori famosi come Felice Casorati, Giorgio de Chirico, Filippo de Pisis, Renato Guttuso, Giorgio Morandi, Gabriele Mucchi, Gino Severini e Giulio Turcato. Il deterioramento della situazione politica durante la Guerra Fredda fece sì che una mostra di pittura polacca in Italia non poté avere luogo; tuttavia nel 1949 fu inaugurata una mostra di stampe polacche a Milano, Roma e Torino. Negli anni Cinquanta e Sessanta artisti di spicco come Tadeusz Kulisiewicz, Mieczysław Wejman, Maria Jarema e Henryk Stażewski raccolsero successi alla Biennale di Venezia e numerose mostre di pittura e grafica polacca. Di particolare importanza fu lo scambio di mostre: a Varsavia nel 1968 ebbe luogo una presentazione della Pittura italiana. Pittori italiani come Renato Guttuso ed Emilio Vedova influenzarono gli artisti polacchi attraverso mostre a Varsavia e Poznań. La prima Biennale del Manifesto in Europa (1966) e la fondazione del Museo del Manifesto (1968) ebbero in Italia una grande risonanza. Per quanto riguarda i contatti artistici fra la Polonia e l’estero, l’Ufficio Centrale per le Esposizioni Artistiche (CBWA) oggi Galleria Nazionale d’Arte Moderna Zachęta di Varsavia conserva la documentazione su decine di mostre e centinaia di nomi di artisti polacchi e italiani che hanno esposto in gallerie e musei in Polonia e in Italia, tra cui la Galleria Foksal di Varsavia, il Museo d’Arte di Łódź, il Museo Nazionale e il CBWA di Varsavia, la Galleria Arturo Schwarz di Milano e il Palazzo delle Esposizioni di Roma. Due straordinari eventi artistici chiudono il periodo delle relazioni polacco-italiane del dopoguerra. Il primo è la mostra Avanguardia polacca, 1910-1978: S. I. Witkiewicz, costruttivismo, artisti contemporanei al Palazzo delle Esposizioni di Roma nel gennaio 1979. Contemporaneamente e sempre nello stesso luogo, fu inaugurata un’altra importante mostra polacca: Le opere di Tadeusz Kantor; Pittori di Cricot 2. Questi eventi testimoniavano – nonostante la divisione nell’Europa dell’epoca – la vivacità dei contatti reciproci che contribuirono al rafforzamento degli scambi tra i teatri d’avanguardia come il Cricot 2 di Tadeusz Kantor, il Laboratorium di Jerzy Grotowski, la compagnia di Józef Szajna, e le compagnie italiane che parteciparono al Festival del Teatro Aperto di Breslavia. Alle attività di queste compagnie in Italia e a quella delle compagnie italiane in Polonia come anche al cinema in tutte le sue forme è dedicato il secondo volume di questa pubblicazione. * * * Il volume I, pubblicato come volume annuale numero 23 della rivista World Art Studies contiene, accanto alle introduzioni, tre parti: Anni ‘40; Architettura; Arti visive. Il tomo II, pubblicato come volume annuale numero 11 della rivista Sztuka Europy Wschodniej / The Art of Eastern Europe (2023) è dedicato al Cinema e al Teatro.   SOMMARIO / TABLE OF CONTENTS Jerzy Malinowski Contatti artistici polacco-italiani 1944–1980 Aleksandra Piekarniak Introduzione ai contatti polacco-italiani nell’ambito della cultura negli anni 1945–1980 Anni ‘40 Małgorzata Stępnik “Ascolto i silenzi della terra…” ll motivo dello sterminio nelle opere di Walter Lazzaro (1914–1989) Pier Paolo Pancotto Giulio Turcato. Rovine di Varsavia Laura Quercioli Mincer Arte, memoria, storia? La bizzarra vicenda del Memoriale italiano di Auschwitz Krystyna Jaworska L’Italia nell’attività del Teatro Drammatico del 2° Corpo d’armata polacco e in una commedia del 1949 Jan Wiktor Sienkiewicz Anni ‘40 e artisti del 2º Corpo d’armata polacco; Józef Jarema e Art Club Dorota Lekka Il film La grande strada di Michał Waszyński e gli artisti del 2º Corpo d’armata polacco Simone Starace Michał Waszyński in Italia Stephen Natanson Józef Natanson un artista a Cinecittà Architettura Katarzyna Uchowicz È solo CIAM? Le reti di contatti e la natura dei rapporti polacco-italiani in architettura dopo il 1945 Krzysztof Stefański Motivi italiani nell’architettura del realismo socialista polacco Łukasz Mikołaj Sadowski I rapporti tra gli architetti polacchi e l’architettura italiana nel secondo dopoguerra Arti visive Iwona Luba “Il grande ispiratore”? Mostra di Renato Guttuso a Varsavia nel 1954 Michał Haake Emilio Vedova in Polonia nel 1958 Małgorzata Geron L’esposizione Arte italiana contemporanea alla Galeria Zachęta (1968) Paweł Polit “Nuovo Visualismo”, la mostra del Gruppo N di Padova al Museo d’Arte di Łódź del 1967 Katarzyna Kulpińska La presenza della grafica polacca in Italia: biennali della grafica, mostre collettive e personali dal 1945 al 1980 Aleksandra Oleksiak, Bożena Pysiewicz Giurati, premiati e partecipanti. Grafici italiani alla Biennale Internazionale del Manifesto di Varsavia Dorota Grubba-Thiede Città italiane. Esperienze italiane di Anna Jarnuszkiewicz (1958), Wanda Czełkowska (1963), Hanna Brzuszkiewicz (1973) Anna Markowska Trauma, meditazione, purificazione: Magdalena Abakanowicz e Anna Szpakowska-Kujawska in Italia Agnieszka Bender Rev. Jerzy Maria Langman – collezionista, organizzatore di mostre, donatore Małgorzata Reinhard-Chlanda Maria Anto nella vita artistica dell’Italia Ewa Ziembińska Il fascino magnetico del materiale. Tadeusz Koper, Maria Papa-Rostkowska e Alina Szapocznikow – scultori polacchi nelle cave di Carrara Piotr Chabiera Da Leopoli a Carrara. Tadeusz Koper e le sue creazioni scultoree Anna Dzierżyc-Horniak Artisti polacchi alla Galleria Arturo Schwarz di Milano Karolina Zychowicz Artiste polacche alla Biennale di Venezia (1952–1980) Eleonora Jedlińska “… e il curatore sarò io”. Come Ryszard Stanisławski ha realizzato la mostra Cinque pittori polacchi in Italia (1958–1959) Natalia Zarzecka Esplorazioni e ricostruzioni. Le mostre polacche al Palazzo delle Esposizioni di Roma (1979)

Contatti artistici polacco-italiani 1944-1980. Cinema – Teatro è il secondo dei due volumi che raccolgono gli atti del convegno organizzato a Roma nel 2023 da Istituto Polacco degli Studi sull’Arte del Mondo, Istituto Polacco di Roma e Accademia Polacca delle Scienze, in collaborazione con il Dipartimento di Studi Europei, Americani e Interculturali (DSEAI) della Sapienza Università di Roma e la Fondazione Romana J.S. Umiastowska. Il primo volume, Contatti artistici polacco-italiani 1944–1980. Anni ’40 – Architettura – Arti visive, è uscito come numero annuale 23 della rivista World Art Studies (2023). Nel secondo volume sono affrontate alcune tematiche relative ai rapporti polacco-italiani nell’ambito di cinema e teatro. Dal 1948 al 1956 furono proiettati sugli schermi cinematografici polacchi più di venti lungometraggi neorealisti, tra cui sei film di Vittorio de Sica. Invece, la presenza del cinema polacco in Italia risale al successo ottenuto da Kanał (I dannati di Varsavia) di Andrzej Wajda, che è stato presentato al Festival di Cannes del 1957. Nell’epoca della grande sovversione del cinema moderno, che la Scuola Polacca, la prima importante scuola cinematografica del dopoguerra dopo il neorealismo italiano, precede di qualche anno, il cinema polacco sembra far parte a sé. La critica italiana dell’epoca cercò di interpretare il “fenomeno polacco” tramite i film di Andrzej Wajda, Andrzej Munk, Jerzy Kawalerowicz, Wojciech Jerzy Has, Kazimierz Kutz, Janusz Morgenstern e Stanislaw Rozewicz. In Polonia i film di Vittorio de Sica, Federico Fellini, Luchino Visconti e Giuseppe De Santis divennero fonte di ispirazione per artisti grafici del manifesto tra cui Tadeusz Gronowski, Henryk Tomaszewski, Jan Lenica, Waldemar Świerzy o Franciszek Starowieyski. La scuola italiana del neorealismo si incontrò con la scuola polacca del manifesto. Gli artisti del manifesto utilzzavano un’ampia gamma di tecniche – pittura, disegno, fotografia, collage – ispirandosi a molti stili, dal cubismo al surrealismo, dall’astrazione geometrica alla op art e alla pop art. L’importanza dei contatti polacco-italiani nel teatro è testimoniata dall’attività di 3 artisti polacchi e delle rispettive compagnie. Cricot 2 di Tadeusz Kantor, il Laboratorium di Jerzy Grotowski e il teatro di Józef Szajna. Cricot 2 si esibì per la prima volta in Italia con La gallinella acquatica di Stanisław Ignacy Witkiewicz rappresentata alla Galleria Nazionale d’Arte Moderna di Roma nel 1969. Gli spettacoli erano accompagnati da manifesti e testi che definivano l’attività artistica di Kantor (come il Manifesto del Teatro Zero, 1967). Lo spettacolo La classe morta (1975) e poi Wielopole, Wielopole (1980), realizzato in Italia, conferirono al regista una posizione di rilievo nel teatro mondiale. Il Teatro Laboratorium di Jerzy Grotowski fece la sua prima apparizione in Italia nel 1967, presentando lo spettacolo Il principe costante nell’ambito del Festival dei Due Mondi di Spoleto. Il fondamentale testo teorico di Grotowski Per un teatro povero (1968) fu pubblicato in italiano già nel 1970. Alla fine di settembre 1975 ebbero luogo numerose repliche di Apocalypsis cum Figuris. Nel 1965, il I Festival Internazionale di Teatro di Firenze invitò il Teatr Ludowy di Cracovia/Nowa Huta con una pièce di Tadeusz Hołuj, Puste pole (Campo deserto), con la regia e la scenografia di Józef Szajna. Nel 1974 la X Rassegna Internazionale dei Teatri Stabili di Firenze si aprì con la produzione Dante di Jozef Szajna, realizzata dal Teatro Studio di Varsavia. Tutti questi eventi sono una testimonianza della vivacità dei contatti italo-polacchi bilaterali: l’approfondimento di questi contatti è stato il fulcro della conferenza e dei due volumi di studi che ne sono il proseguimento.

Zanim stały się obiektem uwagi naukowców, opisywane obszary władały wyobraźnią miłośników nieznanego, tworzącą nie tylko wyimaginowane przedstawienia Arktyki i Antarktyki, ale także szeroko rozpowszechnione mity polarne. W prezentowanym tu zbiorze tekstów Tomasz Kubikowski wprost nazwie rejony polarne gigantycznym i wielonarodowym generatorem „emocji, wzorców kulturowych, metafor, przypowieści i symboli”. Polską obecność w rejonach Arktyki i Antarktyki można również czytać jako odpowiedź na impulsy, które prowokują do tego, żeby te trudno dostępne tereny widzieć przez pryzmat pytań, marzeń i niepokojów, dlatego prezentowana publikacja skupia się nie tyle na opisie interesujących nas obszarów, ale przybliżeniu tego, co zostało do nich dodane. Mam na myśli przede wszystkim obiekty, które określają cele naukowe – polskie stacje badawcze i często wybitną twórczość uczestniczek i uczestników wypraw, wyrażającą się w filmach i fotografii. Do wartości tworzących kulturę będącą wyrazem polarnych zainteresowań można także zaliczyć literaturę. Udostępniając Państwu zawarte w tej książce teksty, myślę także o przedstawionych w nich życiorysach Polarniczek i Polarników jako o zbiorze doświadczeń, które wolno rozpatrywać z perspektywy sztuki – głębokich duchowych i estetycznych przeżyć, wykraczających poza doświadczenia codzienności. Spis treści: Malina Barcikowska Jeszcze dalej niż biegun Dagmara Bożek Rys polarny w twórczości Włodzimierza Puchalskiego (1909–1979) Aneta Słowikowska Spuścizna Włodzimierza Puchalskiego Małgorzata Lebda Próba zatrzymania czasu Paweł Dunin-Wąsowicz Polarne fantazje polskie Andrzej Kuryłek Forma i kolorystyka budowlanych realizacji polarnych Michał Rusinek Wyznania maszyny czytającej, czyli twórczość Wisławy Szymborskiej w Bibliotece Końca Świata Adam Barcikowski Mistyka lodu, morza i skał Piotr Kukliński Artyści jako tłumacze świata nauki Tomasz Kubikowski Dichtung und Wahrheit Piotr Kondracik Muzeum Badań Polarnych w Puławach

Homelessness can be understood and interpreted in a variety of ways. On the one hand, it can be taken literally as the lack of a physical, material residence (a home, but also a country). At other times it is framed metaphorically as a kind of “spiritual reality” linked to a Heideggerian internal migration towards a state of “authenticity”, as one discovers one’s own “primordial, metaphysical homelessness”. We can talk about the homelessness of artists in relation to several areas and categories: as a socio-political phenomenon (existing outside a community), in the psychological sense (being excluded or misunderstood by society), as being in exile, having a nomadic lifestyle (no permanent place of residence), experiencing liminal states, “being in the world”, or having a specific state of mind (for example a keen sense of missing one’s homeland).

Grupa UFO, założona w 1966 roku i zrzeszająca studentów Wydziału Architektury Uniwersytetu we Florencji, była jednym z najważniejszych przedstawicieli tzw. architettura radicale. Jej członkowie, wraz z przedstawicielami innych grup, takich jak Archizoom, Superstudio, 9999, Zzigguratt, oraz architektami Giannim Petteną i Remo Butim, poddali swoją dyscyplinę krytycznej analizie, kierując ją na szerokie pole sztuk wizualnych. Radykalne działania architektów obejmowały happeningi z wykorzystaniem nadmuchiwanych obiektów, projektowanie wnętrz sklepów, restauracji i dyskotek oraz performanse zarówno na terenie miasta, jak i na peryferiach. Ich projekty były pełne ironii, humoru, krytyki społecznej i prowokacji. Wykorzystując taktykę środowiskowej i miejskiej partyzantki, chcieli zakłócić i zniszczyć mity i rytuały burżuazyjnego społeczeństwa. Celem książki, opartej w znacznej mierze ma materiale źródłowym, w tym wywiadach z liderem grupy UFO Lapo Binazzim, było przeanalizowanie wpływu, jaki Umberto Eco wywarł na swoich studentów w czasie profesury na Wydziale Architektury. Związki te są szczególnie czytelne w zainteresowaniach kulturą popularną, komiksami i środkami masowego przekazu, w podobnym podejściu do architektury jako znaku, a także w prowadzonych przez UFO działaniach architektoniczno-urbanistycznych, odpowiedniku partyzantki semiologicznej Eco.

Czesław Mystkowski (1898–1938) był jedną z bardziej rozpoznawanych postaci środowiska artystycznego na Jawie na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Monografia przedstawia jego biografię i twórczość od początków jego kariery artystycznej w Europie, ze szczególnym uwzględnieniem Francji, przez pobyt w kolonialnej Indonezji, ówczesnych Holenderskich Indiach Wschodnich, aż do przedwczesnej śmierci w Batawii, dzisiejszej Dżakarcie. Ukazuje także złożoność krajobrazu artystycznego holenderskiej kolonii i jego przemiany: utworzenie w 1902 r. na Jawie pierwszego Kręgu Sztuki, późniejszy rozwój i powstawanie innych organizacji skupiających artystów, w tym artystów rodzimych, oraz formowanie się kolonii artystycznej na Bali. Przedstawienie usystematyzowanych wyników badań nad życiem i działalnością Mystkowskiego jest szczególnie istotne ze względu na rozproszenie informacji o artyście w nielicznych powojennych publikacjach, w znacznym stopniu zawierających błędy. To pierwsze w Polsce opracowanie twórczości Mystkowskiego i środowiska artystycznego Indii Holenderskich w dwudziestoleciu międzywojennym powstało głównie w oparciu o źródła archiwalne: prasę z epoki oraz listy i dokumenty pochodzące ze zbiorów polskich, holenderskich, francuskich i indonezyjskich.

Tom jest wynikiem konferencji Antyk w polskiej sztuce i kulturze artystycznej końca XVIII – początku XXI wieku: od Franciszka Smuglewicza do Igora Mitoraja, która została zorganizowana przez Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata w dniach 21–23 września 2022 roku w Pawilonie SARP w Warszawie. Teksty z konferencji z uwagi na ich liczbę i różnorodność tematyczną podzielono na dwa tomy: 1. Antyk w polskiej sztuce i kulturze artystycznej końca XVIII i w XIX wieku ukazał się jako X rocznik „Sztuki Europy Wschodniej”, 2. Antyk w polskiej sztuce i kulturze artystycznej XX i początku XXI wieku publikowany jest w niniejszym 17 roczniku „Pamiętnika Sztuk Pięknych”. Tom zawiera teksty poświęcone inspiracjom klasycznym w polskiej sztuce XX i początku XXI wieku. Jest to przegląd różnorodnych zagadnień z zakresu architektury, malarstwa i rzeźby. Składają się one na wyobrażenie przemian od naśladownictwa form antycznych na początku XX wieku do nowych idei artystycznych, które przekształcają je zgodnie z konwencjami epoki modernizmu. Od motywów antycznych w architekturze i dekoracji architektonicznej, przez konwencje stylu nowego klasycyzmu w malarstwie i rzeźbie w okresie międzywojennym, przechodzimy zatem do różnorodnych realizacji teatralnych, architektury teatru, filmu, malarstwa figuratywnego, kończąc na analizach postklasycyzującej twórczości rzeźbiarskiej z początku XXI wieku, w tym Igora Mitoraja – wybitnego rzeźbiarza, wykształconego w Krakowie, a tworzącego we Włoszech.

Rocznik Sztuka Europy Wschodniej, założony w 2013 roku przez Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata w Warszawie, jest międzynarodowym pismem naukowym, poświęconym sztuce i kulturze artystycznej Europy Środkowo-Wschodniej i Wschodniej, zwłaszcza od XVIII wieku do współczesności. Publikowane są w nim materiały z konferencji i studia problemowe, dotyczące kluczowych zagadnień sztuki regionu i jego związków z innymi kręgami kulturowymi. Tom X rocznika pod tytułem Antyk w polskiej sztuce i kulturze artystycznej końca XVIII i w XIX wieku zawiera teksty poświęcone głównie architekturze i malarstwu od wczesnego klasycyzmu za czasów panowania ostatniego polskiego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do historyzmu (w architekturze) i akademizmu (w malarstwie). W czasie rozbiorów Polski związki z Rzymem antycznym, chrześcijańskim i współczesnym stały się przeciwstawieniem prawosławnej czy protestanckiej kultury i ideologii zaborców. Dzięki tym związkom z cywilizacją Rzymu polska kultura i sztuka zachowały niezależność. Nie bez znaczenia był tu fakt potwierdzania przynależności do kultury Zachodu. Celem publikacji stało się więc ukazanie ważnych źródeł nowoczesnej polskiej tradycji kulturowej i artystycznej. The yearbook The Art of Eastern Europe, established in 2013 by the Polish Institute of World Art Studies in Warsaw, is an international scientific journal dedicated to the art and artistic culture of Central-Eastern and Eastern Europe, primarily from the XVIII century to the present. It publishes materials from conferences as well as topical studies dedicated to important issues of art of the region and its relationships with other cultural circles. Volume X of the annual publication The Art of Eastern Europe, entitled Antiquity in Polish Art and Artistic Culture in the late 18th and 19th Centuries, contains texts chiefly concerned with architecture and painting, from the early Neoclassicism of the reign of the Polish king Stanisław August Poniatowski to the predominance of historicism (in architecture) and academicism (in painting). During the era of the partition of Poland connections with ancient, Christian and contemporary Rome served as a counterweight to the Eastern Orthodox and Protestant cultures intrinsic to the ideology of the partitioning powers. Polish culture and art retained their independence thanks to these associations with Roman civilisation. It is not without significance that this indicated an affirmation of the nation’s allegiance to Western European culture. Consequently, the aim of the present publication is the presentation of important sources of modern Polish cultural and artistic tradition

Like its predecessors Heaven’s Gates : Wooden Synagogues in the former Commonwealth of Poland and Lithuania and Heaven’s Gates : Masonry Synagogues of Poland and Lithuania in the former Commonwealth of Poland and Lithuania, published in 2015 and 2017 respectively, Oppidum Judaeorum : Jews in the urban space of the former Commonwealth of Poland and Lithuania is the second, enlarged and augmented edition of the volume compiled by the same authors and first published in 2004. It is part of a series devoted to the more than 800-year-old history of Jewish settlement as well as synagogue architecture and art which developed, initially in the lands of the Piast monarchy, then the Jagiellon kingdom and subsequently the Commonwealth of Poland and Lithuania, and finally in these lands up to the outbreak of the Second World War. Its subject is the place occupied by Jews in the social structure and urban space of towns and cities in the former Commonwealth, from the appearance there of the earliest Jewish settlers, throughout the troubled history of this part of Europe, right up to the Second World War and the Holocaust. Its first edition was published in Polish in the series The Cultural Heritage of the Polish-Lithuanian Commonwealth, thanks to the encouragement and generous support of celebrated Polish historians and directors of academic institutions and organisations concerned with the history of Polish Jews – the late Professor Józef Tomaszewski (University of Warsaw), the late Professor Jerzy Gierowski ( Jagiellonian University of Kraków), the late Professor Jerzy Kłoczowski (Catholic University of Lublin) and the late Professor Maria Bogucka, of Warsaw, to whom we are also grateful for substantive suggestions. The editor and publisher of this series was the late Janusz Krupski, also a historian. Fifteen years have passed since the appearance of the first edition of this work, during which time interest in the history of Jews in individual towns in Central-Eastern Europe has increased considerably among researchers in Poland, Belarus, Lithuania, Ukraine, United States and Israel. Much new, hitherto unknown information has emerged. The present second edition of the work is published in two versions, in Polish and in English, thus taking into account the international nature of current research. The number and list of towns selected and discussed remains in principle unchanged, although their arrangement, previously typological, has been replaced with an alphabetical arrangement. Illustrative material has been enlarged considerably, and the text has been augmented by accounts of the fate of Jewish communities in the towns under discussion during the course of the Second World War.

W polskich kolekcjach znajduje się trzynaście ilustrowanych rękopisów perskich, które zdobi dwieście szesnaście miniatur. Na podstawie analizy stylistycznej i badań porównawczych książka określa czas i miejsce ich powstania, a w szerszej perspektywie wskazuje ich znaczenie dla sztuki perskiej. Omawiany zbiór nie był dotychczas opracowywany przez historyków sztuki w sposób kompleksowy, a w większości publikacji zagadnienie stylu malarstwa traktowane było pobieżnie. Dlatego tak ważną częścią opracowania jest katalog miniatur, systematyzujący i uzupełniający wiedzę na ich temat, który pozwoli na włączenie dzieł ze zbiorów polskich w zakres międzynarodowych badań nad perskim malarstwem miniaturowym.

Japoński teatr nowoczesny. Od kabuki do shinpa, czyli kłopoty z realizmem jest kontynuacją trzech wcześniejszych książek (Maska na japońskiej scenie. Od pradziejów do powstania teatru nō. Historia japońskiej maski i związanej z nią tradycji widowiskowej; Japoński teatr klasyczny. Korzenie i metamorfozy. T. 1: Nō, kyōgen. T. 2: Kabuki, bunraku), a zarazem rozbudowanym wprowadzeniem do kolejnego tomu pt. Japoński teatr nowoczesny. Shinpa, shingeki. Autorka przedstawia szereg skonfrontowanych z rozumowaniem zachodnim, rozproszonych dotychczas w wypowiedziach myślicieli, twórców i badaczy różnych epok, refleksji o wybranych aspektach i przejawach realizmu w japońskim teatrze, głównie klasycznym (ze szczególnym uwzględnieniem nō i kabuki), a także w integralnie powiązanych z nim literaturze i sztuce. Koncentruje się na odmienności wybranych japońskich i zachodnich koncepcji realizmu oraz wynikających z nich sposobów wyrażania prawdy o świecie. Zwraca zarazem uwagę na wspólnotę uczuć i myśli odległych kulturowo twórców dzieł sztuki, literatury, teatru, a także uświadamia charakter i rozmiar problemów pojawiających się w zapoczątkowanym w drugiej połowie XIX wieku procesie adaptacji zachodniej tradycji teatralnej w Japonii, z którymi borykali się twórcy teatru nowoczesnego shinpa i shingeki. Pięknym dopełnieniem zaprezentowanych idei są drzeworyty (ukiyo-e) skomentowane przez Beatę Romanowicz. Książka może zainteresować znawców kultury japońskiej, teatrologów, literaturoznawców, artystów teatralnych i sztuk plastycznych, a także inne osoby o szerokich zamiłowaniach humanistycznych.

Rocznik Sztuka Europy Wschodniej, założony w 2013 roku przez Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata w Warszawie, jest międzynarodowym pismem naukowym, poświęconym sztuce i kulturze artystycznej Europy Środkowo-Wschodniej i Wschodniej, zwłaszcza od XVIII wieku do współczesności. Publikowane są w nim materiały z konferencji i studia problemowe, dotyczące kluczowych zagadnień sztuki regionu i jego związków z innymi kręgami kulturowymi. Zawarte w IX tomie Edukacja artystyczna i krytyka artystyczna w Europie Środkowej i Wschodniej w XX i XXI wieku teksty poświęcone zostały edukacji artystycznej od lat dwudziestych XX wieku do współczesności w uczelniach Wilna, Kowna, Torunia, Rygi oraz dla porównania Florencji, a także ocenie artystycznych zjawisk w historii i krytyce sztuki. Ежегодник Искусство Восточной Европы, основанный Польским институтом исследований мирового искусства в Варшаве в 2013 году, является международным журналом, посвященным искусству и художественной культуре Центрально-Восточной и Восточной Европы, в основном с XVIII века до современности. В нем публикуются материалы конференций, а также результаты научных исследований, касающихся проблем искусства региона и его связей с другими культурными кругами. Статьи, включенные в IX том Художественное образование и художественная критика в Центральной и Восточной Европе в ХХ и ХХI веке, посвящены художественному образованию начиная с двадцатых годов ХХ века и до современности в учебных заведениях Вильны / Вильнюса, Каунаса, Торуни, Риги и, для сравнения, – Флоренции, а также оценке художественных явлений в истории и художественной критике. The yearbook The Art of Eastern Europe, established in 2013 by the Polish Institute of World Art Studies in Warsaw, is an international scientific journal dedicated to the art and artistic culture of Central-Eastern and Eastern Europe, primarily from the XVIII century to the present. It publishes materials from conferences as well as topical studies dedicated to important issues of art of the region and its relationships with other cultural circles. The texts contained in IX volume entitled Art Education and Art Criticism in Central and Eastern Europe in the 20th and 21st centuries are devoted to art education from the 1920s to the present day in educational institutions in Wilno / Vilnius, Kaunas, Toruń and Riga, as well as in Florence, for comparison, together with accounts of historical developments in art history and criticism.

This publication, which is a part of an ongoing project entitled “Collections – Encounters – Inspirations: Japanese Art in Central and Eastern Europe till 1919 and beyond”, commemorates the 100th anniversary of Poland’s diplomatic relations with Japan. The primary objective of this project is to promote inter-sector cooperation between universities, museums, associations, collectors and artists specialising in Japanese art and culture. Furthermore, the project aims to create a network for international cooperation among scholars exploring encounters between Japan and Central and Eastern Europe (from their first contact until now), including collections of Japanese art and crafts, the role of collectors and the reception of Japanese art and crafts in the latter countries.

Dziewiąty tom „Studiów z Architektury Nowoczesnej” to opowieść o obiektach budowanych dla określonych wspólnot religijnych bądź społeczności szkolnych. Mimo oczywistych różnic formalnych, innych potrzeb oraz funkcji budynków sakralnych i szkolnych, łączy je dbałość o integracje użytkowników, o wyznaczenie głównych przestrzeni dla zgromadzenia członków i ich komunikacji oraz o właściwą reprezentacyjną oprawę architektoniczna, która podkreślałby range owych wspólnot. W tomie zatytułowanym Architektura wspólnoty – architektura sakralna i szkolna autorzy prezentują swoje projekty architektoniczne oraz badania naukowe z zakresu architektury, historii sztuki i konserwatorstwa. Bez względu na zastosowaną metodologię badań, wątki przedstawione w poszczególnych tekstach zmierzają do tego, że projekt architektoniczny każdorazowo jest wypadkową oczekiwań i potrzeb danej społeczności, a zrealizowany obiekt wzmacnia wspólnotowy dialog oraz poczucie przynależności. The ninth volume of „Studies on Modern Architecture” is devoted to the architectural objects designed for the particular religious or educational communities. Despite the evident formal dierences that result from varied requirements and functions of sacred and educational architecture, they share some factors in common, such as care for the integration of the users, the space for the members of the community and their communication. They should also provide the proper, presentable architectural setting to emphasise the prestige of the communities. In the volume entitled The Architecture of Community – Religious and School Architecture, the authors present their own architectural designs and scientic research in the eld of architecture, history of art, monument studies and conservation science. Regardless of methodology applied, all the authors come to the conclusion that every architectural design is a result of expectations and needs of particular community. At the same time the completed project enhances the dialogue within the community and the sense of belonging among its members.

Il volume: “Contatti artistici polacco-italiani 1871-1939” - è una raccolta di studi presentati al convegno organizzato nel 2021 dall’Istituto Polacco di Studi d’Arte del Mondo con la collaborazione dell’Accademia Polacca delle Scienze a Roma e dell’Istituto Polacco di Roma. I contatti artistici polacco-italiani, legati alla presenza della Chiesa, iniziarono dopo il Battesimo della Polonia nel 966. S’intensificarono durante il Rinascimento e il Barocco. Mentre la storia della colonia artistica polacca a Roma risale al XVIII secolo. Dal 1816 in poi molti pittori e scultori romantici vennero nella Città Eterna e crearono un nuovo ambiente artistico polacco. Quando Roma divenne la capitale d’Italia, iniziò una nuova era per la colonia artistica polacca. Dal 1871, i giovani artisti, che studiarono nelle accademie di San Pietroburgo e Monaco o frequentarono le scuole d’arte di Cracovia, Varsavia e Vilna, cominciarono a venire in Italia per conoscere l’antichità e per studiare en plein air, spesso stabilendosi definitivamentea Roma. Il rappresentante più noto della comunità polacca alla fine del XIX secolo fu Henryk Siemiradzki. La sua pittura, tenendo conto della pubblicazione del catalogo completo delle opere (2021), è analizzata in una sezione separata del presente volume. È stata anche l’oggetto della 1° conferenza intitolata: “Henryk Siemiradzki e l’ambiente artistico internazionale a Roma” tenutasi presso la sede di Accademia Polacca delle Scienze a Roma nel 2019. La 2a conferenza: “Contatti artistici polacco-italiani 1871-1939”, di cui il presente volume raccoglie il contenuto, è stata dedicata sia a pittori, scultori, architetti, sia alle persone appassionate delle arti: mecenati, organizzatori di musei, e infine a vari progetti e attività artistiche al confine tra arti visive, letteratura, teatro e cinema. I primi saggi sono dedicati all’attività degli artisti visivi polacchi a Roma e in Italia alla fine del XIX e all’inizio del XX secolo, ma abbracciano anche la questione del mecenatismo e del collezionismo. Questa non è solo una rassegna cronologica del lavoro di pittori e scultori, che disegna l’evoluzione dal Romanticismo en plein air, dal Nazarenismo idealista, all’accademismo e il realismo, fino al simbolismo, ma è anche una panoramica di questioni che riguardano varie forme di vita artistica. I saggi che seguono illustrano nuovi aspetti delle relazioni polacco-italiane, tra cui le ispirazioni italiane nell’architettura polacca, la ricezione dell’arte polacca sulle pagine della stampa italiana, ma anche il lavoro degli artisti ebrei appartenenti alla colonia polacca. Il periodo tra le due guerre espande il contenutodel volume includendovi le tendenze d’avanguardia - il futurismo italiano e la pittura metafisica e la loro ricezione in Polonia, così come il formizm polacco e il costruttivismo. Oltre alla pittura, alle arti grafiche, all’architettura e alla scenografia, sono analizzati anche la letteratura, il teatro, la danza e il cinema. Il presente volume rappresenta un ampio spaccato delle relazioni polacco-italiane, finendo con le questioni legate agli anni ‘30, che si ferma alle questioni vive negli anni ’30 ,relative alla percezione delle ideologie politiche italiane nella cultura e architettura polacca. L’idea sia della conferenza sia del volume era di identificare le relazioni chiave polacco-italiane che aprono il campo ad altri studi e continueranno con una ricerca dedicata al periodo dalla seconda guerra mondiale al 1968, e in seguito ai giorni nostri.

Wyobrażenia o mieście są zmienne i różnorodne, czasami budowane pod wpływem uogólnionych definicji, opartych na badaniach historyczno-socjologicznych, ale znacznie częściej wynikają z naszych indywidualnych doświadczeń i wspomnień. Tom ósmy „Studiów z Architektury Nowoczesnej” zatytułowany Architektura miast to opowieść o miastach – różnorodnych, wielobarwnych, z niepowtarzalną atmosferą, charakterystycznymi zapachami i bagażem historii; o miastach tworzonych przez kolejne pokolenia, które pokładały nadzieje, że staną się one nowoczesne, będą wyspami wolności i miejscem przyjaznym do życia.W tomie znalazły się opracowania dotyczące paryskich fontann, tablic pamiątkowych w Charkowie, żydowskiej spuścizny architektonicznej we Lwowie. Za przyczyna wieżowca Woolwortha przeniesiemy się na nowojorski Manhattan z początku XX wieku. Odbędziemy spacer po warszawskim city i modernistycznym blokowisku, a także podróż po dworcach Japonii i Europy, które pełnią nie tylko funkcje związaną z transportem publicznym, ale także stanowią nowoczesną przestrzeń kulturotwórczą.Spis treściJoanna KucharzewskaArchitektura miast. Refleksje o przestrzeni miejskiej od XIX do XXI wiekuMarcin JaworskiCodzienna sztuka praktykowania miasta – taktyki chodzenia, pamiętania, wyobrażania i ewokowania obrazów przestrzeni miejskicEwa Maria KidoSztuka na dworcach kolejowych w Japonii i EuropieCatherine LuscinskiParyskie fontanny Wallace’aLubow ŻwankoTablice pamiątkowе w przestrzeni miejskiej Charkowa: polskie akcentyJurij BiriulowDawna architektura żydowska we Lwowie: okresy i kierunki rozwojuLidia GercNowoczesność ubrana w gotyk – Woolworth Building w Nowym JorkuTomasz ZiemkiewiczZachodni Rejon Centrum w kontekście historii powojennego rozwoju zabudowy Śródmieścia Warszawy

In the year 2015 the Polish Institute of World Art Studies, together with the National Museum in Kraków and the National Museum in Warsaw and with the collaboration of the State Tretyakov Gallery in Moscow, undertook new research into the work of Henryk Siemiradzki, a distinguished Polish painter who was also associated with Russian and Italian artistic circles.This five-year project, financed by the Ministry of Science and Higher Education within the framework of its “National Programme for the Development of the Humanities”, has borne fruit with the publication of the two-volume Polish and English Henryk Siemiradzki: Catalogue Raisonné of the Paintings, embracing paintings as well as drawn sketches and oil studies associated with them.The ideal of those realising the project was to include in the Catalogue Raisonné all surviving works and those known from documentation, whose authenticity has been confirmed by means of drawings and sketchbooks, graphical reproductions and archival photographs from his studio, and finally by means of technical examination. The compilers of the Catalogue Raisonné put together a bibliography and information on the presence at exhibitions of each painting, they collected letters and other sources, established its history, and presented its iconography, in order to ultimately undertake an attempt at interpreting the work against the background of Siemiradzki’s creative work, as well as the artistic and intellectual currents of the period. The Catalogue Raisonné has been divided into sections covering a variety of thematic fields, with regard to scenes from history, religious representations, genre compositions, ceiling-paintings and theatrical curtains, and finally portraits and landscapes. This arrangement has, however, also been supplemented by a chronological survey of the work.The third volume, Głosy o twórczości Henryka Siemiradzkiego (Voices on the Work of Henryk Siemiradzki – an Appendix), in Polish, contains a list of archival sources and a bibliography, together with studies on the work and artistic activities of the artist. The fourth volume, Warsztat malarski Henryka Siemiradzkiego (Painting Techniques, Materials, and Creative Process of Henryk Siemiradzki), also in Polish, has been devoted to technical examinations and the technology of the artist’s works. The result of the project is also the documentation of his life and art, the editing of his correspondence, and researches into the press, catalogues and publications. The results of these researches have been included, among others, in four published volumes of studies, the fruit of international conferences, including in Warsaw in 2017, in Kraków and in Rome in 2018.The realised project opens up new perspectives of research, not only into the painted work of Siemiradzki, but also into Polish and European art of the second half of the 19th century.Contents12. Historical-Genre Scenes 713. Phryne at the Festival of Poseidon in Eleusis 12514. Idylls 15715. The Slavonic Cycle 26116. Historical and Literary Motifs (Polish and German) 30317. Allegorical and Decorative Compositions 33118. Landscapes 38519. Nudes 45520. Portraits 46721. Curtains 549Index of Personal Names (including mythological, biblical and literary figures) 612Addenda 626Acknowledgements 629

In the year 2015 the Polish Institute of World Art Studies, together with the National Museum in Kraków and the National Museum in Warsaw and with the collaboration of the State Tretyakov Gallery in Moscow, undertook new research into the work of Henryk Siemiradzki, a distinguished Polish painter who was also associated with Russian and Italian artistic circles.This five-year project, financed by the Ministry of Science and Higher Education within the framework of its “National Programme for the Development of the Humanities”, has borne fruit with the publication of the two-volume Polish and English Henryk Siemiradzki: Catalogue Raisonné of the Paintings, embracing paintings as well as drawn sketches and oil studies associated with them.The ideal of those realising the project was to include in the Catalogue Raisonné all surviving works and those known from documentation, whose authenticity has been confirmed by means of drawings and sketchbooks, graphical reproductions and archival photographs from his studio, and finally by means of technical examination. The compilers of the Catalogue Raisonné put together a bibliography and information on the presence at exhibitions of each painting, they collected letters and other sources, established its history, and presented its iconography, in order to ultimately undertake an attempt at interpreting the work against the background of Siemiradzki’s creative work, as well as the artistic and intellectual currents of the period. The Catalogue Raisonné has been divided into sections covering a variety of thematic fields, with regard to scenes from history, religious representations, genre compositions, ceiling-paintings and theatrical curtains, and finally portraits and landscapes. This arrangement has, however, also been supplemented by a chronological survey of the work.The third volume, Głosy o twórczości Henryka Siemiradzkiego (Voices on the Work of Henryk Siemiradzki – an Appendix), in Polish, contains a list of archival sources and a bibliography, together with studies on the work and artistic activities of the artist. The fourth volume, Warsztat malarski Henryka Siemiradzkiego (Painting Techniques, Materials, and Creative Process of Henryk Siemiradzki), also in Polish, has been devoted to technical examinations and the technology of the artist’s works. The result of the project is also the documentation of his life and art, the editing of his correspondence, and researches into the press, catalogues and publications. The results of these researches have been included, among others, in four published volumes of studies, the fruit of international conferences, including in Warsaw in 2017, in Kraków and in Rome in 2018.The realised project opens up new perspectives of research, not only into the painted work of Siemiradzki, but also into Polish and European art of the second half of the 19th century.ContentsJerzy Malinowski, Introduction 13Jerzy Malinowski, Kamilla Twardowska, Biography 17Editorial Remarks on the Catalogue Raisonné 37Index of Bibliographical and Other Abbreviations 38Paulina Adamczyk, Magdalena Laskowska, Jerzy Malinowski, Sketchbooks 431. Early Sketches and Genre Paintings (1856–1872) 492. Academic Studies (1864–1871) 853. Paintings from Roman History 1214. Christ and the Harlot 1655. Scenes with Christ 2216. Scenes from the Lives of the First Christians 2317. Candlesticks of Christianity (Nero’s Torches) 2538. Christian Dirce 3119. Religious Paintings 33710. Works for the Cathedral of Christ the Saviour in Moscow 36511. Scenes from Religious Life 401Works by Henryk Siemiradzki in Chronological Order 415Alphabetical List of Titles of Works in Chronological Order 458

Art of the Armenian Diaspora. This volume includes 10 studies on the history and art of the Armenian Diaspora from the Byzantine to the modern period. The authors of the articles represent the most important research centres where research in the history of Armenian art is conducted. In several articles we have a presentation of unknown monuments like a recently discovered manuscript (from 1352), belonging to the collection of a French collector Guillaume Aral or the Armenian Bible from the Gulbenkian Museum in Lisbon (17th Century). The book also includes historical articles about the Armenian Diaspora in Central Europe. The volume ends with articles on the present day.Tabl e of contentsWaldemar DelugaIntroductionEmma ChookaszianSur quelques pages issues d’un manuscrit de l’ecole de CrimeeBeatrice TolidjanThe art of church building and facade decoration in Ottoman Macedonia. Resonances from medieval Armenia: an overviewPetra KošťalovaThe Cultural Heritage of the Armenian traveler Simeon Lehatsi from Poland to the Ottoman Empire: A contribution to the History of the Polish-Lithuanian CommonwealthClaude MutafianLes Armeniens des Carpates face au proselytisme romano-grecHermine Grigoryan, Maria Joao Melo, Adelaide Miranda, Jorge RodriguesThe Gulbenkian Bible (17th c.): an Interdisciplinary Study of a Precious Armenian HeritageVasso RokouUn paradoxe de l’image, le mariage d’Alexandre en Sogdianee. Un Alexandre de tradition armenienne a TachkentMagdalena TarnowskaRafał Hadziewicz (1803–1886) and His Paintings in Warsaw ChurchesIryna HayukCollecting in the Environment of the Armenian Diaspora of the Eastern EuropeDominika Maria MaciosLeopold Gaszczyk – Unknown Photographer of Armenian Diaspora in Syria (1923–1947)Dominika Maria MaciosArmenian Cultural Heritage in Nagorno-Karabakh – Aspects of the Current Situation with an Appendix by Patrick Donabedian

Silk Road is one of the most important trade routes connecting the Far East with the West. Stretched from Japan to the countries of Western Europe it also became one of the most important cultural exchange routes in history. It has been a subject of studies in various fields of research. Presented here are studies concerning textiles of the Silk Road. Fifteen articles collected in the 4th volume of The Artistic Traditions of Non-European Cultures were presented at the international conference Textiles of the Silk Road. Design and Decorative Techniques: From Far East to Europe organized by the Krakow Branch of Polish Institute of World Art Studies and the Manggha Museum of Japanese Art and Technology. They are divided into four parts reflecting geographical and technical scope of their subjects: East Asia, Central Asia, From Central Asia to Middle East and Europe – Influences, and Technique and Tradition Throughout Asia. They are presented by art historians and experts of related disciplines from Poland, Ukraine, Sweden, Germany, Italy, Turkey and Japan. This publication is a collection of articles presenting traditions of various designs and decorative techniques spreading through the Silk Road from Far East to Europe, their connections and the way they developed. It also presents a condition of this heritage and its role in the realm of modern fashion and textile design.

The volume devoted to issues of non-European cultures consists of eleven essays divided into four main parts, prepared by art historians and experts of related disciplines from Polnad, Taiwan, France and Russia.

Meczety. Książka w języku rosyjskim.